Choroba lokomocyjna – jak sobie z nią radzić? Objawy i przyczyny

Choroba lokomocyjna występuje głównie u dzieci. Do jej objawów należą m.in.: nudności, wymioty i zawroty głowy. Dolegliwości mogą pojawiać się podczas podróży zarówno samochodem, jak i autobusem, pociągiem, statkiem czy samolotem. Zwykle jednak objawy ustępują krótko po zakończeniu jazdy, rejsu lub lotu. Dowiedz się, jak można radzić sobie z chorobą lokomocyjną.

Na czym polega choroba lokomocyjna?

Choroba lokomocyjna stanowi zespół objawów, które występują podczas podróży środkami transportu na lądzie, morzu i w powietrzu. Dolegliwości pojawiają się, gdy narząd wzroku rejestruje przemieszczanie się i przekazuje tę informację do ośrodków w mózgu. Jednocześnie błędnik w obrębie ucha wewnętrznego, który kontroluje utrzymanie równowagi, nie odbiera sygnału o zmianie położenia ciała. Odpowiada jednak na przyspieszanie i hamowanie pojazdu, które odczuwa chory podczas podróży. Taka niezgodność odbieranych bodźców przez ośrodki w mózgu i błędniku sprawia, że rozwijają się objawy choroby lokomocyjnej.

U kogo najczęściej występuje choroba lokomocyjna?

Choroba lokomocyjna może dotyczyć osób w każdym wieku. Zwykle jednak występuje u dzieci między 2. a 12. rokiem życia. Niemowlęta nie mają jeszcze w pełni wykształconej umiejętności łączenia bodźców z narządu wzroku, błędnika i receptorów kontrolujących położenie ciała. Z tego powodu nie można rozpoznać choroby lokomocyjnej u dzieci przed 1. rokiem życia. Zwykle dolegliwości zaczynają ustępować około 6. roku życia. Jednak u części osób objawy choroby lokomocyjnej utrzymują się przez całe życie lub pojawiają się dopiero w wieku dorosłym.

Co jest przyczyną choroby lokomocyjnej?

Ruch gałek ocznych umożliwia utrzymanie stabilnego obrazu obserwowanego przedmiotu podczas poruszania głową. Za regulowanie tego zjawiska odpowiadają dwa mechanizmy:

• odruch przedsionkowo-okoruchowy, który zapewnia zmianę ustawienia gałek ocznych pod wpływem informacji płynących z układu przedsionkowego, czyli z części błędnika;
• reakcja na bodziec wzrokowy.

W czasie podróży obraz odbierany przez narząd wzroku zmienia się bardzo szybko. Wówczas musi być korygowany przez narząd przedsionkowy. Zbytnie pobudzenie błędnika może z kolei prowadzić do rozwoju objawów choroby lokomocyjnej.

Symptomy związane z chorobą lokomocyjną mogą pojawiać się lub nasilać, gdy współwystępują z innymi chorobami. Takie dolegliwości zwykle dotyczą nieprawidłowego działania przekaźników w mózgu lub zaburzeń pracy błędnika (Przeczytaj także: Zaburzenia błędnika – objawy, przyczyny, możliwe choroby). Należą do nich m.in.:

• migrena;
• zespół Tourette’a;
• ostre i przewlekłe zapalenie ucha – błędnik znajduje się w obrębie ucha wewnętrznego, dlatego proces zapalny w tej okolicy może prowadzić do uszkodzenia układu przedsionkowego. Wówczas dochodzi do nasilenia objawów choroby lokomocyjnej. Obecnie jednak znaczne uszkodzenie układu przedsionkowego jest rzadkim powikłaniem zapalenia ucha, ponieważ są dostępne skuteczne metody leczenia takich infekcji;
• przetoka perylimfatyczna, czyli nieprawidłowe połączenie między płynami ucha wewnętrznego i uchem środkowym – może powstawać w przebiegu przewlekłego zapalenia ucha powikłanego obecnością perlaka oraz na skutek urazu głowy lub urazu ciśnieniowego;
• zatrucie toksynami;
• niedotlenienie komórek receptorowych w obrębie błędnika.

Jak objawia się choroba lokomocyjna?

W przebiegu choroby lokomocyjnej mogą pojawiać się różne objawy, które wynikają z nieprawidłowej pracy narządu równowagi i autonomicznego układu nerwowego. Odpowiada on za podstawowe nieuświadomione funkcje i odruchy organizmu. Chorobie lokomocyjnej mogą towarzyszyć m.in.:

• nudności i wymioty;
• zawroty głowy;
• ból głowy;
• uczucie zmęczenia;
• bladość skóry;
• nadmierne pocenie się;
• suchość w jamie ustnej;
• ślinotok.

Dolegliwości w przypadku choroby lokomocyjnej zwykle ustępują niedługo po zakończeniu podróży.

Jakie zaburzenia mogą przypominać chorobę lokomocyjną?

Jeżeli objawy choroby lokomocyjnej pojawią się nagle u dziecka, które wcześniej podróżowało bez problemów, lub utrzymują się przez dłuższy czas, nie można ich ignorować. Warto wówczas skonsultować się z lekarzem. Należy zachować szczególną czujność, gdy typowym objawom towarzyszą także inne dolegliwości, takie jak: szum uszny, pogorszenie słuchu, zaburzenia widzenia i świadomości. Do przyczyn mdłości i wymiotów innych niż choroba lokomocyjna należą m.in.: zatrucie pokarmowe, migrena oraz zapalenie ucha wewnętrznego i nerwu przedsionkowego. Leczeniem zaburzeń błędnika u dzieci zajmuje się laryngolog dziecięcy. Niekiedy warto także zasięgnąć porady neurologa dziecięcego i okulisty, ponieważ podobne objawy mogą pojawić się w przebiegu zaburzeń pracy układu nerwowego i narządu wzroku.

W jaki sposób można łagodzić objawy choroby lokomocyjnej?

W leczeniu objawów choroby lokomocyjnej stosuje się leki przeciwwymiotne i preparaty ziołowe. Równie ważne jest także odpowiednie przygotowanie się do podróży i zachowanie podczas drogi. Niestety, żaden ze sposobów nie jest w pełni skuteczny w łagodzeniu dolegliwości związanych z chorobą lokomocyjną.

W celu zapobiegania wymiotom podczas podróży najczęściej stosuje się prometazynę. Działa uspokajająco, łagodzi nudności i nie wywołuje uzależnienia. Zaleca się, aby podać lek około 2 godzin przed podróżą. Jego efekt utrzymuje się przez 6–8 godzin. Prometazyna może jednak powodować zaburzenia zachowania, np. nadmierną senność i suchość w jamie ustnej. Dodatkowo nie mogą jej przyjmować dzieci poniżej 2. roku życia.

Łagodzące działanie w przypadku objawów choroby lokomocyjnej mają preparaty ziołowe. Najczęściej stosuje się środki zawierające imbir lub miętę.

Przeczytaj także: Jak zatrzymać wymioty? Sposoby dla dzieci i dorosłych

Duże znaczenie ma przygotowanie się do podróży i zachowanie podczas jazdy. Objawy choroby lokomocyjnej będą mniej nasilone, gdy chory przed podróżą odpocznie i zje lekki posiłek. Zaleca się, aby krótko przed wyjazdem zrezygnować z tłustych, ciężkostrawnych i bardzo słodkich lub słonych potraw. Warto także zadbać o warunki podróży. Chorzy lepiej znoszą jazdę, rejs lub lot, gdy znajdują się w stabilnym miejscu, np. na przednim siedzeniu w samochodzie, w środkowej części pokładu promu i statku, przy oknie i na wysokości skrzydła w samolocie. Dodatkowo warto zaplanować przerwy na odpoczynek podczas jazdy i w miarę możliwości zadbać o odpowiednią temperaturę w samochodzie czy w przedziale.

Dziecku w czasie podróży można podawać zdrowe przekąski, np. świeże warzywa i owoce. Warto pamiętać o regularnym piciu wody. Podczas podróży dziecko może być narażone na odwodnienie, zwłaszcza gdy pojawiają się wymioty. Należy jednak unikać gazowanych i słodkich napojów. Warto także ograniczyć bodźce, które mogą zakłócać równowagę między działaniem wzroku i narządu równowagi. W tym celu należy skupiać wzrok na jednym punkcie, unikać gwałtownych ruchów głowy, czytania lub korzystania z urządzeń elektronicznych podczas jazdy czy rejsu.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian