Choroba Scheuermanna – objawy i wskazówki

Choroba Scheuermanna nazywana jest kifozą młodzieńczą, objawia się patologiczną deformacją kręgosłupa, której towarzyszą dolegliwości bólowe oraz uogólnione zmęczenie. Choroba ta występuje u około 8% populacji i dotyka młodzież w wieku 13-16 lat. Przyczyny występowania choroby Scheuermanna nie są w pełni poznane, ale uważa się, że etiologia choroby jest wieloczynnikowa. W poniższym artykule opisujemy, jakie są przyczyny i objawy choroby Scheuermanna oraz jak wygląda proces diagnostyczny i terapeutyczny. 

Choroba Scheuermanna – czym jest?

Choroba Scheuermanna (ang. Scheuermann’s disease) charakteryzuje się występowaniem deformacji kręgosłupa w odcinku piersiowym (najczęściej) lub lędźwiowym. Choroba najczęściej diagnozowana jest u młodzieży w wieku dojrzewania. Obserwuje się zwiększoną podatność na zachorowanie u wysokich chłopców. W chorobie Scheuermanna zahamowany zostaje fizjologiczny proces kostnienia trzonów kręgów, w wyniku czego dochodzi do ich deformacji. Uszkodzone zostają krawędzie kręgów oraz obniża się ich wysokość. Obumieranie tkanki chrzęstnej i kostnej wynika z niedostatecznego ukrwienia.

Przyczyny choroby Scheuermanna

Przyczyna choroby Scheuermanna nie jest w pełni poznana. Uważa się, że etiologia choroby ma charakter wieloczynnikowy wynikający z działania czynników genetycznych, metabolicznych, zaburzeń hormonalnych lub przeciążenia układu szkieletowego wynikającego z przebytego urazu, lub występowania osteoporozy wieku młodzieńczego.

Choroba Scheuermanna ma charakter rodzinny i przyjmuje się, że może być dziedziczona w sposób autosomalny dominujący. To oznacza, że choroba ujawnia się, gdy pacjent posiada tylko jedną uszkodzoną kopię danego genu odziedziczoną od matki lub ojca. Choroba Scheuermanna może wynikać również z nadmiernego obciążenia mechanicznego osłabionych trzonów kręgów w okresie wzrostu kręgosłupa, czego przyczyną są predyspozycje genetyczne. Przypuszcza się, że mutacje genów wpływających na syntezę kolagenu typu II i IX oraz funkcjonowanie chondrocytów mogą stanowić podłoże do rozwoju choroby. Początkowo uważano, że chorobę wywołują mutacje genów COL1A1, COL1A2, COL2A1 i COL9A3 jednak teoria ta nie została w pełni potwierdzona. 

Objawy choroby Scheuermanna

U pacjentów najbardziej zauważalnym symptomem choroby jest zniekształcenie pleców objawiające się:

• nadmiernym zaokrągleniem,
• pochyleniem sylwetki do przodu,
• skośnym ustawieniem łopatek,
• zwiększonym pochyleniem miednicy do przodu,
• wysunięciem barków i brzucha.

Opisane patologiczne zmiany doprowadzają do ograniczenia ruchomości kręgosłupa. U niektórych pacjentów obserwuje się również występowanie „kurzej” klatki piersiowej (silne uwypuklenie mostka do przodu i spłaszczenie klatki piersiowej).  Zniekształcenie kręgosłupa może wywoływać dolegliwości bólowe oraz uogólnione zmęczenie. Ból kręgosłupa nasila się podczas długotrwałego stania. Dolegliwości bólowe utrudniają codzienne funkcjonowanie.

W trakcie choroby mogą tworzyć się tzw. guzki Schmorla w wyniku wpuklenia zawartości krążków międzykręgowych do trzonów kręgów. U nielicznych pacjentów opisane deformacje kostne mogą utrudniać oddychanie, w ciężkich przypadkach ucisk kręgów na rdzeń kręgowy wywołuje zmiany neurologiczne. Podczas łagodnego przebiegu choroby, bardzo często pacjent przypadkowo dowiaduje się, że jest chory, ponieważ nie odczuwa żadnych dolegliwości bólowych czy zaburzeń funkcjonowania. 

Biorąc pod uwagę obraz kliniczny i radiologiczny, wyróżnia się kilka okresów rozwoju choroby Scheuermanna:

• Okres I – (faza funkcjonalna) – choroba rzadko rozpoznawana jest na tym etapie, ponieważ u pacjenta występuje prawidłowa ruchomość kręgosłupa, a na obrazie radiologicznym widoczna jest tylko pogłębiona kifoza piersiowa i ewentualnie niewielkie sklinowacenie trzonu kręgów. 
• Okres II – u pacjenta rozwija się pełny obraz choroby, obserwuje się początkowe zahamowanie wzrostu trzonów kręgów, obkurczają się więzadła kręgosłupa, zmniejsza się sprężystość krążków międzykręgowych, występują guzki Schmorla, zahamowany zostaje proces kostnienia i pojawiają się dolegliwości bólowe.
• Okres III – pacjenci skarżą się na silne dolegliwości bólowe, nasilają się objawy opisane w okresie II choroby, obserwuje się pogłębione deformacje odcinka piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa. 

Diagnostyka choroby Scheuermanna

Diagnostyka choroby Scheuermanna polega na analizie wyników badań obrazowych (głównie RTG kręgosłupa), wywiadzie lekarskim i badaniu przedmiotowym. U niektórych pacjentów pomocne w ustaleniu diagnozy jest wykonanie badania rezonansem magnetycznym, scyntygrafia kości i pomiar goniometryczny ruchomości kręgosłupa. U pacjenta chorego na chorobę Scheuermanna w badaniu RTG kręgosłupa widoczne są kręgi w kształcie klinów, posiadające zdegenerowane krawędzie.

Wcześnie zdiagnozowana choroba Scheuermanna może być leczona zachowawczo, aby zahamować rozwój deformacji i proces narastającej kifozy. Niestety opisana jednostka chorobowa jest nieuleczalna, ale odpowiednio przeprowadzona terapia pozwala na prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie. Podstawą procesu leczniczego jest odpowiednio dobrana fizjoterapia, unikanie pozycji wywołujących dolegliwości bólowe oraz doraźne stosowanie leków przeciwbólowych.

Jak w chorobie pomaga rehabilitacja?

U pacjentów najczęściej stosuje się kinezyterapię, aby przywrócić odpowiednie napięcie w mięśniach i poprawić ruchomość kręgosłupa. Ćwiczenia mają usprawnić funkcjonowanie chorego oraz wzmocnić elastyczność kręgosłupa. Dodatkowo można stosować laseroterapię lub krioterapię. Wcześnie rozpoczęta rehabilitacja może zapobiec rozwojowi choroby.