Ciśnienie u nastolatków – normy i przyczyny wysokiego oraz niskiego ciśnienia

Ciśnienie krwi jest jednym z kluczowych wskaźników zdrowia, zarówno u dorosłych, jak i u nastolatków. Pomiar tego parametru pozwala na ocenę pracy układu krążenia oraz ogólnego stanu zdrowia. U nastolatków normy ciśnienia krwi różnią się od tych stosowanych u dorosłych, co wynika z dynamicznych zmian zachodzących w ich organizmach podczas okresu dojrzewania. Zarówno wysokie, jak i niskie ciśnienie krwi u młodzieży może być sygnałem zaburzeń, które wymagają szczególnej uwagi. Warto zatem znać normy ciśnienia krwi dla tej grupy wiekowej oraz potencjalne przyczyny odchyleń, aby w razie potrzeby odpowiednio zareagować i skonsultować się z lekarzem.

Norma ciśnienia u nastolatków 

Ciśnienie krwi u nastolatków jest istotnym wskaźnikiem zdrowia, który pomaga monitorować prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia. W okresie dojrzewania, kiedy ciało przechodzi liczne zmiany, normy ciśnienia mogą się różnić w zależności od wieku, płci oraz wagi. Zasadniczo prawidłowe ciśnienie tętnicze u nastolatków powinno mieścić się w granicach około 120/80 mm Hg. Wartości powyżej tego poziomu mogą sugerować nadciśnienie tętnicze, które wymaga dalszej diagnostyki i ewentualnego leczenia.

W przypadku dzieci i młodzieży, wartości prawidłowego ciśnienia krwi rosną wraz z wiekiem. Oznacza to, że normy ciśnienia dla niemowląt będą znacznie niższe niż dla dorastających nastolatków. Ponadto ciśnienie krwi może różnić się w zależności od indywidualnych cech, takich jak płeć czy masa ciała, co sprawia, że wartości prawidłowe powinny być zróżnicowane. Aby uzyskać precyzyjną ocenę, często korzysta się z siatek centylowych, które uwzględniają te zmienne.

Wiek dziecka	Ciśnienie skurczowe	Ciśnienie rozkurczowe
Noworodki do 1 miesiąca życia	60-90 mm Hg	20-60 mm Hg
Dziecko do 1. r.ż.	87-105 mm Hg	53-66 mm Hg
Dziecko 1-3 r.ż.	95-105 mm Hg	53-66 mm Hg
Dziecko 4-6 r.ż.	95-110 mm Hg	56-70 mm Hg
Dziecko 7-10 r.ż.	97-12 mm Hg	57-71 mm Hg
Nastolatek	112-128 mm Hg	66-80 mm Hg

Zasadniczo, prawidłowe ciśnienie u nastolatków powinno nie przekraczać wartości 120/80 mm Hg. Wartości te uznaje się za graniczne, a ich przekroczenie może wskazywać na początkowe stadium nadciśnienia tętniczego. Jednakże, zakresy te mogą być różne w zależności od wieku, płci i masy ciała. Na przykład młodsze dzieci mają naturalnie niższe ciśnienie krwi, które stopniowo rośnie wraz z wiekiem i dojrzewaniem. U chłopców ciśnienie krwi może być nieco wyższe niż u dziewcząt, zwłaszcza w okresie dorastania, co związane jest z różnicami w budowie ciała i poziomie hormonów.

Warto zaznaczyć, że nadciśnienie u dzieci i nastolatków nie jest zjawiskiem rzadkim, a jego diagnoza opiera się na porównaniu wyników ciśnienia do określonych percentyli. Zakresy te zostały szczegółowo opracowane w raportach takich jak „The Fourth Report on the Diagnosis, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure in Children and Adolescents” (Czwarty raport dotyczący diagnozy, oceny i leczenia nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży), które definiują prawidłowe i podwyższone wartości ciśnienia krwi. Dzięki tym narzędziom możliwe jest wczesne wykrycie nieprawidłowości, co ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania poważnym problemom zdrowotnym w przyszłości.

Dokładna ocena ciśnienia krwi u dzieci i młodzieży wymaga uwzględnienia indywidualnych różnic, dlatego często stosuje się siatki centylowe, które biorą pod uwagę wiek, płeć i wzrost dziecka. Siatki te pozwalają na określenie czy ciśnienie krwi mieści się w normie, czy też odbiega od wartości uznawanych za zdrowe. Przykładowo, ciśnienie krwi na poziomie 90. percentyla oznacza, że 90% rówieśników ma niższe ciśnienie krwi, co może wskazywać na nadciśnienie.

Klasa	Percentyl SBP i/lub DBP*
Prawidłowe ciśnienie tętnicze	< 90. percentyla
Wysokie prawidłowe ciśnienie tętnicze	≥ 90. – <95. percentyla
Stadium 1. nadciśnienia tętniczego	95. percentyl do 99. percentyla plus 5 mm Hg
Stadium 2. nadciśnienia tętniczego	> 99. percentyla plus 5 mm Hg

* SBP – ciśnienie skurczowe (ang. systolic blood pressure), oznacza wartość maksymalną; DBP – ciśnienie rozkurczowe (ang. diastolic blood pressure), które oznacza wartość minimalną.

Niskie ciśnienie u nastolatków

Niskie ciśnienie krwi, nazywane także hipotonią, to stan, w którym ciśnienie skurczowe spada poniżej 90 mm Hg, a rozkurczowe poniżej 60 mm Hg. Choć dla niektórych osób niskie ciśnienie może być normą i nie wywoływać żadnych dolegliwości, u innych może prowadzić do szeregu nieprzyjemnych objawów, takich jak zawroty głowy, osłabienie, uczucie zmęczenia, a nawet omdlenia. U nastolatków hipotonia może wynikać z różnych przyczyn, które warto zidentyfikować i monitorować, aby zapobiec potencjalnym problemom zdrowotnym.

Przyczyny niskiego ciśnienia u nastolatków:

• Jedną z najczęstszych przyczyn niskiego ciśnienia u nastolatków jest odwodnienie. Brak odpowiedniej ilości płynów w organizmie prowadzi do zmniejszenia objętości krwi, co w konsekwencji obniża ciśnienie krwi. Nastolatki, które intensywnie uprawiają sport lub żyją w gorącym klimacie, są szczególnie narażone na odwodnienie, jeśli nie spożywają wystarczającej ilości wody.
• Stres jest kolejnym czynnikiem, który może powodować niskie ciśnienie. Wysoki poziom stresu może wpływać na układ nerwowy, co z kolei może prowadzić do zaburzeń w regulacji ciśnienia krwi. Długotrwały stres, zwłaszcza w okresie dojrzewania, kiedy młodzi ludzie mierzą się z wieloma wyzwaniami emocjonalnymi i społecznymi, może wpływać na funkcjonowanie układu krążenia i prowadzić do obniżenia ciśnienia.
• Nieprawidłowe odżywianie to kolejna istotna przyczyna niskiego ciśnienia. Dieta uboga w niezbędne witaminy i składniki mineralne, takie jak witamina B12, kwas foliowy, potas czy magnez, może prowadzić do anemii i osłabienia organizmu, co bezpośrednio wpływa na poziom ciśnienia krwi. Nastolatki, które stosują restrykcyjne diety lub nie zwracają uwagi na zrównoważoną dietę, mogą być szczególnie narażone na takie niedobory.
• Nie można również zapominać o roli alergii i infekcji. Silne reakcje alergiczne, zwłaszcza te prowadzące do anafilaksji, mogą powodować gwałtowne obniżenie ciśnienia krwi (zapaści). Podobnie, infekcje, zwłaszcza te wirusowe, mogą prowadzić do tymczasowego spadku ciśnienia, co jest wynikiem osłabienia organizmu i reakcji immunologicznej.

Choć niskie ciśnienie krwi zazwyczaj nie jest tak groźne jak nadciśnienie, warto je regularnie monitorować, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu niepokojące objawy. Zaleca się codzienny pomiar ciśnienia przez co najmniej tydzień, aby rozstrzygnąć, czy problem jest stały, czy tylko chwilowy. Jeśli ciśnienie pozostaje na niskim poziomie przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem i rozważyć wykonanie e-Pakietu badań dla nastolatka, który może pomóc w zidentyfikowaniu ewentualnych problemów zdrowotnych.

Takie wykonywane we krwi, badania mogą mieć na celu wykrycie niedoborów witamin i składników mineralnych oraz testy pomoce w identyfikacji przyczyn hipotensji. Dzięki temu możliwe jest wdrożenie odpowiedniego leczenia lub modyfikacji stylu życia, co może poprawić samopoczucie i zapobiec poważniejszym konsekwencjom zdrowotnym w przyszłości.

Wysokie ciśnienie u nastolatków – przyczyny

Wysokie ciśnienie krwi, znane również jako nadciśnienie tętnicze, staje się coraz bardziej powszechnym problemem zdrowotnym wśród nastolatków. Choć nadciśnienie częściej kojarzone jest z dorosłymi, to jego występowanie w młodszych grupach wiekowych stanowi rosnący problem, często związany z niezdrowym stylem życia. Przyczyny wysokiego ciśnienia u nastolatków mogą być zróżnicowane. Kluczowymi czynnikami są nadwaga i otyłość, które prowadzą do zwiększonego obciążenia serca i naczyń krwionośnych. Dodatkowo, brak aktywności fizycznej, nieodpowiednia dieta bogata w sól i tłuszcze nasycone, a także przewlekły stres, mogą znacząco przyczynić się do wzrostu ciśnienia krwi. W niektórych przypadkach nadciśnienie może mieć podłoże genetyczne, co oznacza, że młodzi ludzie z rodzinną historią nadciśnienia są bardziej narażeni na jego rozwój.

Wysokie ciśnienie u nastolatków – objawy 

Skutki nadciśnienia tętniczego u nastolatków mogą być poważne, zarówno w krótkiej, jak i długiej perspektywie. Wysokie ciśnienie krwi może prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych, zwiększając ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca, a w konsekwencji zawału serca lub udaru mózgu w dorosłym życiu. Utrzymujące się nadciśnienie może negatywnie wpływać na funkcjonowanie nerek, prowadząc do ich uszkodzenia, a także wpływać na widzenie poprzez uszkodzenie naczyń krwionośnych w siatkówce oka. Ponadto, nastolatki z nadciśnieniem mogą doświadczać pogorszenia jakości życia z powodu częstych bólów głowy, zmęczenia oraz problemów z koncentracją, co może wpływać na ich funkcjonowanie w szkole i relacjach społecznych. 

Z drugiej strony, niskie ciśnienie krwi u nastolatków, chociaż zazwyczaj mniej niebezpieczne, również może wymagać uwagi, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu objawy takie jak zawroty głowy, omdlenia, czy chroniczne zmęczenie. Niskie ciśnienie krwi może być wynikiem różnych czynników, w tym genetycznych, niedoborów żywieniowych, czy problemów z układem krążenia. Dlatego też, wczesne rozpoznanie i postępowanie z nadciśnieniem tętniczym u młodzieży jest kluczowe dla zapobiegania poważnym problemom zdrowotnym w przyszłości.

Robinson i Chanchlani zwracają uwagę, że nastolatkowie z nadciśnieniem, w wieku dorosłym w dużym odsetku zmagają się z tym samym problemem. Podkreślają, że nadciśnienie rozwijające się we wczesnym wieku znacząco zwiększa ryzyko w przyszłości chorób sercowo-naczyniowych oraz innych poważnych schorzeń, takich jak cukrzyca, otyłość czy niewydolność nerek. Dlatego kluczowe jest, aby jak najszybciej podjąć działania prewencyjne.

Jak można skutecznie utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi u dzieci i nastolatków? W celu poprawy wyników niezbędne są zmiany w diecie oraz stylu życia. Zalecane jest:

• Regularne spożywanie owoców i warzyw podczas każdego posiłku.
• Unikanie produktów o wysokiej zawartości cukru (np. napojów gazowanych, energetyków) oraz tłuszczów nasyconych (fast-foody, dania gotowe).
• Ograniczenie spożycia soli poprzez eliminację słonych przekąsek i umiarkowane solenie potraw.
• Promowanie nawyku picia wody zamiast słodzonych napojów i soków.
• Zapewnienie regularnej aktywności fizycznej – WHO zaleca, aby nastolatkowie poświęcali co najmniej godzinę dziennie na ruch.
• Opanowanie skutecznych technik radzenia sobie ze stresem.

Podsumowując, normy ciśnienia krwi u nastolatków są zróżnicowane i zależą od wielu czynników. Regularne pomiary ciśnienia oraz monitorowanie zdrowia młodzieży są kluczowe dla wczesnego wykrywania i zapobiegania ewentualnym problemom zdrowotnym. W przypadku stwierdzenia odchyleń od normy, konieczna jest konsultacja z lekarzem, który pomoże zdiagnozować przyczyny i wdroży odpowiednie leczenie lub zalecenia dotyczące stylu życia.

Mgr Agnieszka Nowak