07 marca 2023 - Przeczytasz w 6 min

Co pyli w kwietniu – alergeny występujące w kwietniu

Początek wiosny to mimo ładnej pogody koszmar dla alergików. Chociaż sezon pylenia zaczyna się już od pierwszych dni stycznia, to właśnie w kwietniu przypada środek okresu kwitnienia drzew. Co najbardziej doskwiera alergikom na początku wiosny?

co pyli w kwietniu

Co to jest alergia?

Alergia to nadmierna reakcja naszego układu odpornościowego na substancje występujące w środowisku, nazywane alergenami, które są nieszkodliwe dla większości ludzi.

Atopia to skłonność osobnicza do produkowania swoistych dla alergii przeciwciał IgE w odpowiedzi na obecność alergenu i występowanie typowych chorób atopowych: alergicznego nieżytu nosa, alergicznego zapalenia spojówek, astmy oskrzelowej, atopowego zapalenia skóry.

Alergen to zazwyczaj białko wchodzące w skład komórek roślinnych lub zwierzęcych lub fragment substancji np. lateksu czy leków.

Jakie są przyczyny alergii?

Naukowcy nie wskazali do tej pory jednoznacznych przyczyn pojawiania się reakcji alergicznych. Proponowane są różne czynniki, które mogą współdziałać prowadząc do wystąpienia alergii:

  • czynniki genetyczne – skłonność do występowania alergii może być dziedziczona po przodkach,
  • styl życia – nadmierna sterylność otoczenia i brak kontaktu z czynnikami stymulującymi nasz układ odpornościowy, powoduje nadmierne reakcje organizmu na czynniki dla niego neutralne  np. pyłki traw,
  • czynniki środowiskowe – to głównie zanieczyszczenie środowiska, udowodniono związek między występowaniem smogu a wzrostem ilości alergii.

Uczulają najczęściej rośliny wiatropylne, pozbawione widocznych kwiatów, których pyłek przenoszony jest na duże odległości przez wiatr.

Co pyli w kwietniu?

Najważniejsze alergeny występujące w kwietniu to pyłki drzew takich jak: jesion, brzoza, buk, topola.

  • Jesion

Zaczyna kwitnienie z początkiem kwietnia i kończy w połowie maja. Drzewo rośnie najczęściej w lasach nad rzekami i potokami lub w parkach, gdzie tworzy długie aleje.

Ze względu na podobieństwo alergenów jesionu do oliwki jest ryzyko wystąpienia alergii krzyżowej.

  • Brzoza

Szczytowy okres pylenia to druga połowa kwietnia, przy ładnej pogodzie pyłki mogą być obecne nawet przez 5 tygodni. Brzozy rosnące na terenach miejskich i przy ruchliwych drogach wydzielają więcej alergenów niż drzewa rosnące z dala od ulic, jednocześnie zawarte w powietrzu zanieczyszczenia przemysłowe mogą uszkadzać nabłonek dróg oddechowych i ułatwiać wnikanie alergenów. Stężenie, przy którym większość osób uczulonych odczuwa dolegliwości to 80 ziaren pyłku brzozy w 1 m3 powietrza.

Ważna cechą alergenu brzozy jest wywoływanie reakcji krzyżowej, najczęściej występuje po postacią zespołu alergii jamy ustnej.

  • Buk

Pyli pod koniec kwietnia i na początku maja. Rzadko wywołuje objawy alergii, ale ze względu na podobieństwo alergenu buku i brzozy może dochodzić między nimi do reakcji krzyżowych.

  • Topola

Pylenie topoli zaczyna się w marcu, ale w kwietniu osiąga szczyt swoich możliwości. Jest drzewem wiatropylnym, spotykanym dziko na terenach podmokłych lub w parkach i przy drogach. Mimo, że stężenie jej pyłku osiąga duże wartości, rzadko wywołuje objawy uczulenia. Na przełomie maja i czerwca wytwarza owoce w postaci białego puchu, który niepokoi alergików. Nie ma on jednak właściwości uczulających.

Kalendarz pylenia roślin

Kalendarz pylenia roślin wyznaczany jest na podstawie wieloletnich obserwacji i pomiarów stężeń pyłków w powietrzu w różnych rejonach kraju. Czas rozpoczęcia i zakończenia pylenia zależy od krainy geograficznej oraz pogody. Pylenie drzew i traw rozpoczyna się w południowo-zachodniej, a po ok 10-14 dniach w północno-wschodniej Polsce.

Pylenie chwastów natomiast rozpoczyna od regionu południowo-wschodniego.

Jednak w poszczególnych latach czas rozpoczęcia i zakończenia pylenia roślin może się różnić od tych uśrednionych obserwacji.

Nie można zatem precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie co pyli na początku kwietnia lub co pyli pod koniec kwietnia. Jest to bowiem uzależnione nie tylko od regionu geograficznego, ale i od pogody – od tego, kiedy rozpocznie się wegetacja roślin i jak długo będzie trwała.

Warto więc korzystać ze strony internetowej Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych, aby uzyskać informacje na temat prognozowanego i aktualnego stężenia pyłków roślin w regionie, gdzie przebywamy lub gdzie mamy zamiar wyjechać.

Kontakt z alergenem w postaci pyłku, wywołuje objawy alergii wziewnej.

Objawy alergii wziewnej:

  • katar sienny – wodnisty katar, napadowe kichanie, uczucie zatkanego nosa,
  • zapalenie spojówek – swędzenie oczu, łzawienie,
  • drapanie w gardle,
  • kaszel, duszność lub nawet zmiany skórne.

Alergia na grzyby pleśniowe

Należy pamiętać o zarodnikach grzybów pleśniowych Cladosporium, które mogą znajdować się w powietrzu przy sprzyjających warunkach nawet cały rok ze szczytem stężeń między majem a wrześniem. Zarodniki Alternaria natomiast pojawiają się w powietrzu między marcem a listopadem. Grzyby te potrzebują do swojego rozwoju wysokiej temperatury i wilgotności.

  • Cladosporium

Jest powszechnie występującym grzybem – występuje w mieszkaniach (słabo wentylowanych łazienkach, w lodówkach, klimatyzatorach, w kwiatach doniczkowych) obiektach użytku publicznego i na produktach żywnościowych.

  • Alternaria

Są również bardzo rozpowszechnione w otoczeniu, częściej występują na zewnątrz, niszcząc uprawy warzyw, owoców. Można je również spotkać w wilgotnych, słabo wentylowanych pomieszczeniach np. w archiwach, muzeach czy bibliotekach.

Minimalna ilość zarodników niezbędna do wywołania objawów alergii to dla Alternaria 100 w 1 m3 a dla Cladosporium 3000 w 1 m3. Zarodniki grzybów pleśniowych częściej wywołują objawy astmy oskrzelowej: kaszel i duszność.

Co to jest alergia krzyżowa?

Jest częsta o osób z alergią wziewną. Nie należy jej jednak mylić ze współwystępowaniem uczulenia na kilka alergenów. Alergia krzyżowa występuje, gdy wytworzone przez organizm przeciwciała IgE w kierunku jednego alergenu rozpoznają inny alergen o podobnej budowie, ale pochodzący z innego źródła, prowadząc w konsekwencji do pojawienia się objawów uczulenia.

Najczęściej te reakcje występują między alergenami wziewnymi (pyłkami) i pokarmowymi. Określa się je mianem zespołu alergii pyłkowo-pokarmowej, a ich głównym objawem jest zespół alergii jamy ustnej (OAS). Szacuje się, że nawet 60% objawów alergii pokarmowej ma związek z alergią wziewną. 30% osób z uczuleniem na alergeny wziewne ma objawy po spożyciu owoców, warzyw lub orzechów.

Do najważniejszych reakcji krzyżowych należą zespoły:

  • brzoza-owoce: osoba z alergią na pyłek brzozy reaguje na owoce – jabłka, śliwki, gruszki, wiśnie,
  • brzoza-bylica-seler-przyprawy: osoba uczulona na pyłek brzozy lub bylicy może reagować na seler, marchew, soję, pietruszkę i/lub przyprawy: anyż, kolendrę, kminek,
  • bylica-brzoskwinia,
  • drzewa-orzech laskowy,
  • bylica-musztarda.

Klinicznie najczęściej spotykany jest zespół alergii jamy ustnej. Objawy pojawiają się zwykle w ciągu 5-15 minut od spożycia owoców, warzyw lub orzechów i mogą trwać od kilku minut do godziny. Zazwyczaj są łagodne, odczuwany jest świąd lub mrowienie ust i podniebienia, który czasem też dotyczy języka, nosa i uszu. Niekiedy pojawia się wysypka na twarzy, zapalenie spojówek lub katar.

Duże podobieństwo występuje również wśród alergenów drzew, dlatego spotykane są alergie krzyżowe między pyłkami drzew należących do różnych rodzin. To samo zjawisko dotyczy różnych gatunków traw. Objawia się najczęściej alergicznym nieżytem nosa i zapaleniem spojówek.

Jak diagnozuje się alergie wziewną?

Wśród badań wykonywanych w kierunku alergii wymienia się:

  • skórne testy punktowe – wykonuje się je na przedramionach, najpierw nakłada się kroplę alergenu a następnie specjalnym nożykiem wykonuje się w tym miejscu nacięcie naskórka. Jeżeli po 20 minutach w miejscu nałożenia pojawi się bąbel równy lub większy od próby kontrolnej, wynik uznaje się za dodatni. Należy pamiętać, że leki antyalergiczne wpływają na wynik badania.
  • badania z krwi – oznacza się poziom całkowitego poziomu IgE oraz poziom specyficznych przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnemu alergenowi lub w przypadku testów molekularnych przeciwko składnikom alergenów. Na wynik nie mają wpływu zażywane leki.

Leczenie alergii

Leczenie alergii wymaga przede wszystkim unikania kontaktu z alergenem, stosowania leków antyalergicznych po ścisłą kontrolą lekarza, niekiedy rozwiązaniem problemu jest immunoterapia swoista, czyli tzw. odczulanie.

O czym powinni pamiętać alergicy uczuleni na pyłki:

  • największe stężenie pyłków w powietrzu jest rano, w gorące, suche i wietrzne dni,
  • najmniejsze stężenie jest w trakcie deszczu i tuż po nim,
  • w okresie największego pylenia unikaj wychodzenia z domu, otwierania okien,
  • w zamkniętych pomieszczeniach stosuj filtry powietrza typu HEPA,
  • w trakcie podróży samochodem lub pociągiem nie otwieraj okien,
  • spędzaj wakacje w miejscach, gdzie jest mniejsze stężenie pyłków: np. wysoko w górach lub nad morzem,
  • chroń oczy poprzez noszenie okularów, przemywaj oczy i błonę śluzową nosa np. roztworem soli fizjologicznej,
  • regularnie śledź komunikaty o aktualnych stężeniach pyłków,
  • unikaj pokarmów reagujących krzyżowo z pyłkami roślin.

Autor: Mgr Renata Grzelik

Bibliografia:

  1. Alergia krzyżowa. Sybilski A. Medycyna po Dyplomie→2017→04
  2. https://podyplomie.pl/wiedza/pediatria/1453,najczestsze-alergeny-wystepowanie-i-charakterystyka#Alergeny_wziewne__powietrznopochodne_
  3. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/wziewne/57681,alergeny-wziewne
  4. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57892,ostre-okresowe-i-przetrwale-alergiczne-zapalenie-spojowek
  5. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57586,alergiczny-niezyt-nosa
  6. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/aktualnosci/66708,rozpoczal-sie-okres-pylenia-roslin
  7. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/64114,testy-skorne
  8. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/wziewne/57681,alergeny-wziewne
  9. http://www.alergen.info.pl
  10. https://dlapacjentow.pta.med.pl/o-alergii/#alergia_diagnostyka
  11. https://strefaalergii.pl/rok/alergia-na-plesnie/
  12. https://strefaalergii.pl/rok/witaj-wiosno-witajcie-pylki/

Podobne artykuły

Powiązane pakiety

e-PAKIET ALERGICZNY ODDECHOWY
Kiedy warto wykonywać badania składające się na Pakiet oddechowy Pakiet składa się z trzech badań istotnych w diagnostyce laboratoryjnej alergii w ogóle uwzględnieniem specyfiki alergii na alergeny wziewne, wykonywanych w próbce krwi żylnej,  dobranych tak, by: wskazywały na predyspozycji badanego do atopii czyli alergii zależnej od IgE; potwierdzały alergiczne podłoże typowych objawów alergii wziewnej: sezonowej lub całorocznej; wskazywały alergeny wziewne powodujące uczulenie manifestujące się jako alergia oddechowa: umożliwiały rozpoznanie alergii oddechowej w przypadkach objawów nietypowych lub jak się może wydawać związanych z alergią na alergeny pokarmowe. Wskazaniami do wykonania Pakietu alergicznego oddechowego mogą być: Typowe objawy sezonowej alergii oddechowej (alergii na alergeny wziewne), pojedyncze lub współistniejące, obejmujące: ostry nieżyt, świąd i zaczerwienienie nosa i gardła; łzawienie i świąd oczu; kaszel, duszności i świszczący oddech, objawy typowe dla astmy nasilające się sezonowo; Całoroczne objawy alergii oddechowej, wykazujące na ogół mniejsze nasilenie z wahaniami zależnymi, przykładowo, od sezonu grzewczego, rodzaju podłogi w pomieszczeniu, kontaktu ze zwierzętami (wykładzina dywanowa, powierzchnie zmywalne etc.); Współistniejące z powyższymi objawy ze strony przewodu pokarmowego, jak: mdłości, wymioty, bóle brzucha, wzdęcia czy biegunka oraz objawy skórne: pokrzywka czy rumień; Objawy w postaci mrowienia i obrzęku w jamie ustnej, opuchlizny warg, języka, gardła lub krtani tuż po kontakcie z pokarmem świadczą o alergii określanej jako zespół oddechowo-pokarmowy; Objawy wstrząsu anafilaktycznego, uogólnionej reakcji powodującej spadek ciśnienia, utratę przytomności, zapaść w wyniku kontaktu z alergenami wziewnymi.   Jakie szczególne korzyści wiążą się z wykonaniem pakietu - Zlecenie i wykonanie pakietu nie wymagają uprzedniego kontaktu z placówką alergologiczną. - Realizacja badań z inicjatywy pacjenta jeszcze przed kontaktem z lekarzem, ułatwi specjaliście prowadzenie wywiadu z chorym, może nawet umożliwić trafne rozpoznanie źródła alergii na pierwszej wizycie. - W przeciwieństwie od ambulatoryjnych testów alergologicznych, (na przykład prowokacji czy też testu skórnego), wiążących się niekiedy z dyskomfortem pacjenta, jedyną uciążliwością podczas realizacji badania jest pobranie próbki krwi żylnej. - Pakiet można zrealizować w dowolnym punkcie pobrań Diagnostyki na teranie całego kraju.     Pamiętaj przed pobraniem; Badanie nie wymaga przygotowania, jednak, ze względu na morfologię krwi uwzględnioną w pakiecie, do badania należy przystąpić na czczo.     Pakiet dedykowany jest dla: Pakiet dedykowany jest dla osób dorosłych, a także dzieci dzieci, będących w trakcie diagnostyki alergii lub planujących jej rozpoczęcie: Bez względu na sezon, w przypadku alergii odpowiednich dla danego okresu (np. kwitnienia traw); Bez względu na wady skóry lub choroby; Bez względu na intensywność objawów alergicznych; Bez względu na przyjmowane leki przeciwzapalne, antyhistaminowe i steroidowe.   O zasadności wykonania testu u dzieci poniżej 1 roku życia powinien wypowiedzieć się lekarz. Na ogół laboratoryjna diagnostyka w kierunku alergii na alergeny wziewne wdrażana jest później niż diagnostyka alergii pokarmowej. Wykonywanie testu u dzieci trzyletnich jest dość powszechne.     Czym są choroby o podłożu alergicznym Alergia jest niepożądaną – „przestrzeloną”, odpowiedzią układu odpornościowego na alergeny, substancje obojętne dla osób o prawidłowym układzie odpornościowym. Potocznie za alergeny uważa się struktury czy twory wywołujące uczulenie, bez względu na złożoność ich budowy i charakter chemiczny. Alergenami określane są więc: pyłek brzozy, roztocza kurzu domowego, mleko, mąką czy aspiryna.   Ze względu pragmatycznych, tradycyjnie alergeny systematyzowano w zależności od drogi wnikania do organizmu i dzielone na alergeny pokarmowe i oddechowe (wziewne) oraz jady owadów i leki/związki chemiczne. Do alergenów oddechowych zalicza się : pyłki roślin wiatropylnych, zarodniki pleśni, sierść i naskórki zwierząt domowych (psów, kotów etc.) i zwierząt  przemysłowych (koni, krów, owiec etc.), roztocza i owady domowe (ich odchody i wydzieliny) oraz związki chemiczne i cząstki mechaniczne obecne w środowisku domowym i zawodowym. Substancje zaleczane do alergenów pokarmowych (mąka, otręby etc.) w warunkach przemysłowych zaliczane traktowane są jako alergeny wziewne lub przemysłowe jako źródło chorób zawodowych. Do alergenów pokarmowych zalicza się: alergeny pochodzenia roślinnego: owoce, warzywa, orzechy i nasiona (w tym zboża i ich przetwory) oraz pochodzenia zwierzęcego: mleko, jaja, mięso oraz owoce morza.   Alergeny pokarmowe i oddechowe należy niekiedy rozpatrywać łącznie ze względu na podobieństwa ich  składu, a także na możliwość wnikania tego samego alergenu do organizmu różnymi drogami, co powoduje zupełnie inne rodzaje objawów i konsekwencje uczulenia.   Alergia, czyli uczulenie objawiające się klinicznie (objawowe), poprzedzona jest fazą uczulenia bezobjawowego, polegającego na produkcji przez układ odpornościowy wyspecjalizowanych białek –  przeciwciał klasy IgE swoiście reagujących z uczulającym alergenem. Kolejne kontakty powstałych sIgE i macierzystego alergenu uruchamiają mechanizm doprowadzający do widocznych i odczuwalnych objawów uczulenia, czyli alergii.   Objawy manifestują się w krótkim, niekiedy bardzo krótkim (kilka minut) czasie od kontaktu z alergenem, stąd alergia zależna od IgE określana jest jako nadwrażliwość natychmiastowa. Reakcja alergiczna pojawia się, gdy poziom sIgE przekracza stężenie graniczne, a jej natężenie na ogół wzrasta wraz ze wzrostem stężenia sIgE. Zdolność do nadmiernej produkcji sIgE pod wpływem substancji obojętnych dla osób zdrowych nazywana jest atopią. Z osób atopowych rekrutują się osoby dotknięte alergią. Atopia jest skłonnością o charakterze dziedzicznym, stąd pytanie o przypadki alergii w rodzinie są stałym elementem wywiadu lekarskiego w kierunku chorób o podłoży alergicznym.     Jakie badania wchodzą w skład pakietu Pakiet składa się z trzech badań laboratoryjnych, z których: panel alergenów oddechowych identyfikujący antygenowo-specyficzne IgE (sIgE) ma charakter badania ściśle diagnostycznego, wskazując alergeny odpowiadające z uczulenie objawiające się klinicznie i bezobjawowe; morfologia krwi pełni rolę pomocniczą, wzmacniając rozpoznanie, natomiast pomiar IgE całkowitej dodatkowo pozwala na doprecyzowanie interpretacji klinicznej w przypadkach niskich lub bardzo wysokich stężeń IgE swoistych dla alergenów w panelu.   Morfologia krwi a alergia Morfologia wskazuje na ryzyko alergii, choć parametry sugerujące taki wniosek, nie są specyficzne dla alergii. O alergii (np. na pyłki) świadczyć może wzrost liczby eozynofilii czyli granulocytów kwasochłonnych - zwłaszcza, gdy równocześnie współistnieje spadek liczby neutrofili zwanych, granulocytami obojętnochłonnymi. Jednakże, trzeba pamiętać, że wzrost eozynofilii towarzyszy także chorobom pasożytniczym oraz łuszczycy. Przesłanką o alergii może być również obniżenie hemoglobiny (HGB), jak również obniżona liczba płytek krwi (PLT), określanych mianem trombocytów.   Stężenie całkowitej IgE (IgE całkowite) Stężenie IgE całkowitej (IgE total,) czyli wszystkich cząsteczek IgE bez względu na specyficzność, wskazuje na ryzyko atopii i jest parametrem pomocniczym dla oceny ryzyka alergii, które rośnie u osób ze stężeniem przekraczającym 100 U/ml, u których wykluczono choroby pasożytnicze. W ostatnich latach znaczenie znajomości stężenia całkowitej IgE uznawane jest za ważne dla prawidłowej interpretacji profilu IgE swoistych.  Stwierdzenie ekstremalnie wysokich lub niskich stężeń IgE całkowitej (wyrażających się, odpowiednio: w kU/ml lub  U/ml) u osób z objawami alergii  sugeruje zasadność wyliczania stosunku stężenia sIgE do stężenia IgE całkowitej (sIgE/IgE). Wykazano, że w takich sytuacjach wielkość liczbowa stosunku sIgE/IgE jest diagnostycznie silniejsza niż wartości stężenia sIgE analizowane w oderwaniu.   Panel oddechowy (20 alergenów). Panel oddechowy jest testem wskazującym przyczyny alergii przez identyfikację i pomiar stężenia IgE specyficznych dla zestawu wziewnych alergenów diagnostycznych w postaci tzw. ekstraktów źródeł alergenów. Panel wskazuje źródła uczulenia, pozwala na ustalenia profilaktyki i dostarcza  sugestii dotyczących zasadności wdrożenia diagnostyki opartej na alergenach molekularnych, w przypadku, gdy należy brać pod uwagę reaktywność krzyżową alergenów uczulających i innymi alergenami wziewnymi lub uczulającymi wziewnie. Jako dodatkowy element panel zawiera nieswoiste reszty węglowodanowe, CCD (ang. cross-reactive carbohydrate determinants). CCD są obecne  zarówno w alergenach glikoproteinowych jak i glikoproteinach niealergizujących, stąd nieme klinicznie  IgE wiążące CCD  fałszywie zawyżają pomiary istotnych klinicznie sIgE i fałszują wynik testów.  IgE anty-CCD są obecne obok specyficznych sIgE u osób cierpiących na alergię, zwłaszcza uczulonych na szereg alergenów roślinnych.     Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom - sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.

e-PAKIET ALEX: Molekularna diagnostyka alergii IgE-zależnej
Badanie skierowane do osób zmagających się z objawami alergii, zarówno pokarmowej, jak i wziewnej. Dzięki kompleksowej ocenie 296 parametrów: IgE całkowitej oraz IgE specyficznych względem 117 ekstraktów źródeł alergenowych oraz 178 alergenów molekularnych (komponentów alergenów) pozwala na wskazanie właściwej cząstki uczulającej i możliwych reakcji krzyżowych. Analiza wyników ułatwia lekarzowi wybór optymalnej ścieżki terapeutycznej – odczulania bądź eliminacji kontaktu z danym alergenem. W przypadku alergii pokarmowych wynik badania wskazuje też, czy obróbka cieplna wystarczy do uniknięcia rozwoju reakcji uczuleniowej. Jednoczesna diagnostyka uczulenia na możliwie najszersze spektrum alergenów i ich składników molekularnych jest zgodna z najnowszymi rekomendacjami Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI).   Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom- sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.

Podobne artykuły