Co to jest dysplazja kampomeliczna? Najczęstsze przyczyny i objawy

Dysplazja kampomeliczna to bardzo rzadko występująca genetyczna choroba kości. Cechą charakterystyczną jest niski wzrost chorych, wygięcie kości długich i skrócenie kończyn. W większości przypadków przyczyną choroby jest mutacja w genie SOX9. Opisana zmiana genetyczna może prowadzić również do zaburzeń rozwoju płciowego. W poniższym artykule wyjaśniamy co to jest dysplazja kampomeliczna kości, jakie są jej przyczyny i objawy oraz odpowiadamy na pytanie, czy dysplazja jest uleczalna. 

Czym jest dysplazja kampomeliczna?

Dysplazja kampomeliczna to rzadko występująca dysplazja układu kostno-szkieletowego. Częstość występowania szacuje się na około 1:110 000-200 000 urodzeń. Rokowania pacjentów nie są zbyt dobre. Choroba ta zwykle kończy się śmiercią w okresie noworodkowym z powodu niewydolności oddechowej. Śmiertelność chorych z dysplazją kampomeliczną wynosi około 75% w pierwszym miesiącu życia i około 90% w ciągu dwóch lat.

Przyczyny i objawy dysplazji kampomelicznej

Dysplazja kampomeliczna jest chorobą dziedziczoną autosomalnie dominująco, oznacza to, że objawy choroby ujawniają się, gdy uszkodzona jest tylko jedna kopia danego genu. Jeżeli rodzic jest chory to istnieje 50% ryzyko, że jego potomstwo również odziedziczy chorobę. Dla dziedziczenia autosomalnie dominującego charakterystyczny jest pionowy typ dziedziczenia – choroba przekazywana jest z pokolenia na pokolenie i występuje u obu płci z podobną częstością.

Większość przypadków dysplazji kampomelicznej jest spowodowana mutacjami w genie SOX9 – należącym do rodziny genów SOX, zlokalizowanym na chromosomie 17. Gen ten odgrywa znaczącą rolę w chondrogenezie (proces tworzenia tkanki chrzęstnej) i determinacji płci. Gen SOX9 uczestniczy zarówno w tworzeniu kości, jak i rozwoju jąder, co odpowiada za różne nieprawidłowości szkieletowe i płciowe związane z dysplazją kampomeliczną. 

Dysplazja kampomeliczna cechuje się nieprawidłowym wygięciem kończyn dolnych, odwróceniem płci u mężczyzn i innymi nieprawidłowościami szkieletowymi i pozaszkieletowymi. Charakterystycznymi objawami klinicznymi dotyczącymi układu szkieletowego są:

• klatka piersiowa niewielkich rozmiarów,
• małe łopatki,
• wysoka miednica,
• kręgosłup z licznymi zagięciami/patologicznymi krzywiznami,
• zwichnięte biodra,
• stopa końsko-szpotawa,
• opóźnione kostnienie dystalnych części kości udowej i bliższej nasady kości piszczelowej oraz kości skokowej,
• 11 par żeber,
• krótkie palce u rąk i nóg,
• wygięcie kości długich,
• krótkie kości kończyn.

Hipoplazja kości obejmuje również anomalie w budowie twarzoczaszki np. płaski grzbiet nosa, wysokie czoło, długą rynienkę nosową, małe usta, szeroko rozstawione oczy, nisko osadzone uszy, rozszczep podniebienia, zespół Pierre’a Robina (zbyt mała żuchwa, zapadaniem się języka, cofnięcie brody i zwężenie dróg oddechowych). Dodatkowo u pacjentów stwierdza się wodogłowie, makrocefalię, wady serca (ubytek przegrody międzykomorowej i międzyprzedsionkowej, przetrwały przewód tętniczy Botalla). 

Dysplazja kampomeliczna obejmuje również nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu układu moczowo-płciowego, np. wodonercze, wodniaki moczowodów, torbiele nerkowe, hipoplazję nerek oraz poszerzenie wodniczek nerkowych. U około 75% osób z kariotypem 46, XY dotkniętych dysplazją kampomeliczną obserwuje się odwrócenie płci z męskiej na żeńską, co wynika z obecności mutacji genu SOX9. Oznacza to, że u osób z genotypem męskim rozwija się fenotyp żeński. 

Charakterystyczne zmiany dotyczące układu oddechowego u osób z dysplazją kampomeliczną to małe płuca i klatka piersiowa, nadmierna wiotkość ścian tchawicy i krtani oraz hipotonia. Wymienione cechy w połączeniu z nieprawidłową budową twarzoczaszki powodują zaburzenia mechaniki płuc, co prowadzi do śmierci niemowląt.

Badania w kierunku dysplazji kampomelicznej

Dysplazja kampomeliczna diagnozowana jest na podstawie obrazu klinicznego i radiologicznego oraz badań genetycznych oceniających brak lub obecność mutacji w genie SOX9. Materiałem biologicznym niezbędnym do wykonania badań molekularnych jest próbka krwi żylnej, z której izolowany jest materiał genetyczny pacjenta. Chory nie musi być specjalnie przygotowany do tego badania, nie trzeba być na czczo a próbka krwi może być pobrana o dowolnej porze dnia. Dysplazja kampomeliczna jest trudna do zdiagnozowania ze względu na niską częstość występowania i podobieństwo objawów do innych jednostek chorobowych. Diagnostyka różnicowa dysplazji kampomelicznej obejmuje zespół kifomeliczny, dysplazję mezomeliczną, dysplazję tanatoforyczną, dysplazję diastroficzną, zespół Robertsa i zespół Cummingsa. Obecnie nie istnieje leczenie przyczynowe dysplazji kampomelicznej. Jest to choroba śmiertelna.