Niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH) - przyczyny i objawy
Nie alkohol, nie leki, nie zakażenia wirusowe, a pospolite stłuszczenie jest największym wrogiem wątroby mieszkańców tzw. krajów zachodnich. Największym, gdyż występuje najczęściej spośród wszystkich chorób wątroby – dotyka nawet 17-46% dorosłych! Dodatkowo błahość przyczyny usypia czujność, a stłuszczenie wątroby z czasem może nawet przerodzić się w jej marskość.
Co to jest NAFLD?
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, NAFLD (ang. nonalcoholic fatty liver disease), bo o niej mowa, zwykle dotyka osób nienadużywające alkoholu, za to cierpiące na tzw. zespół metaboliczny (ZM). Zespół ten charakteryzuje się otyłością (wyrażoną obwodem talii), nadciśnieniem tętniczym, hipertriglicerydemią (której może towarzyszyć obniżone stężenie cholesterolu HDL) oraz hiperglikemią. Nie trzeba tłumaczyć, że powyższe czynniki w przeważającej (choć oczywiście nie jedynej) mierze wynikają ze złych nawyków żywieniowych i siedzącego trybu życia. NAFLD, tak jak ZM, jest więc wiązana z podwyższonym ryzykiem przedwczesnej miażdżycy i zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) obejmuje niealkoholowe stłuszczenie wątroby niealkoholowe stłuszczenie wątroby, NAFL (ang. nonalcoholic fatty liver) oraz niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby, NASH (ang. nonalcoholic steatohepatitis), które rozwija się na jego podłożu.
To właśnie niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH), związane z przewlekłym zapaleniem wątroby i uszkodzeniem hepatocytów grozi rozwojem zwłóknienia i marskości wątroby. Wątroba marska traci swą prawidłową strukturę, a z nią zdolność pełnienia funkcji metabolicznych. Z czasem pojawiają się objawy takie jak żółtaczka, zaburzenia krzepnięcia czy encefalopatia, może rozwinąć się rak wątrobowokomórkowy.
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby – objawy
Jak rozpoznać stłuszczenie wątroby na wczesnym etapie? Może być to trudne, gdyż często poza niespecyficznymi odczuciami zmęczenia, osłabienia i złego samopoczucia, niekiedy dyskomfortu w prawej górnej części brzucha, nie daje ono objawów. Ważna jest zatem świadomość współistnienia tego schorzenia z zespołem metabolicznym, otyłością trzewną, cukrzycą typu II i dyslipidemią oraz możliwość jego związku z chorobami endokrynologicznymi, takimi jak niedoczynność tarczycy lub przysadki, hipogonadyzm czy zespół policystycznych jajników, a także z obturacyjnym bezdechem sennym oraz z płcią męską.
Niealkolowe stłuszczenie zapalenia wątroby – diagnostyka
Jako badania przesiewowe w kierunku NAFLD rekomendowane jest USG wątroby lub – o wiele bardziej dostępne – laboratoryjne oznaczenie aktywności enzymów wątrobowych w surowicy krwi: aminotransferaz ALT i AST oraz GGTP (ɣ- glutamylotranspeptydaza). Badania diagnostyczne są szczególnie wskazane u osób z wysokim ryzykiem rozwinięcia NASH – czyli takich ze zdiagnozowanym zespołem metabolicznym, cukrzycą typu 2 i powyżej 50 roku życia. Trzeba mieć bowiem świadomość, że choć wiele osób ma NAFLD, to tylko u ok. 10% rozwiną się ciężkie jej następstwa, jak marskość czy rak wątroby.
Interpretacja badania USG może być utrudniona u osób otyłych i nie odróżniać niealkoholowego stłuszczenia wątroby od niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby. W razie potrzeby można zastosować inne badania obrazowe lub inne metody nieinwazyjnej oceny jej włóknienia (np. elastografię). Jednak najbardziej wiarygodną oceną wystąpienia NASH jest biopsja wątroby i histologiczne badanie jej wycinka. Jest to jednak metoda inwazyjna, wykonywana w wyspecjalizowanych ośrodkach, w przypadku konkretnych wskazań. W związku z tym na całym świecie trwają intensywne prace nad specjalnymi algorytmami, oceniającymi stopień zwłóknienia wątroby, a co za tym idzie – ryzyko dalszych komplikacji w prosty, nieinwazyjny sposób. Opierają się one na obliczeniach matematycznych, wykorzystujących dane kliniczne pacjenta oraz wyniki oznaczeń szeregu parametrów we krwi. Jednym z prostszych kalkulatorów stopnia zwłóknienia jest dostępny w Internecie NAFLD fibrosis score. Po uzupełnieniu danych takich jak wiek, BMI, obecność cukrzycy lub nieprawidłowej glikemii na czczo oraz wartości we krwi: ALT, AST, płytek krwi i albuminy otrzymujemy informację o stopniu zwłóknienia wątroby. Komercyjnie dostępny jest też bardziej skomplikowany algorytm, Fibromax, służący do nieinwazyjnej oceny stopnia zwłóknienia i aktywności martwiczo-zapalnej wątroby na podstawie oznaczeń alfa-2-makroglobuliny, haptoglobiny, apolipoproteiny A1, bilirubiny całkowitej, GGTP, ALT, AST, glukozy na czczo, triglicerydów i cholesterolu całkowitego.
Niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby – podstawowa profilaktyka
Przede wszystkim zadbaj o zdrowy styl życia. Postaraj się wprowadzić do swojego życia regularną aktywność fizyczną i spróbuj zrzucić kilka kilogramów. Ogranicz spożycie cukrów prostych i tłuszczów nasyconych, na rzecz tłuszczów nienasyconych. W razie potwierdzonych zaburzeń czynności wątroby, koniecznie pozostań pod kontrolą lekarza i stosuj się do jego zaleceń.
