Daltonizm, czyli ślepota barwna. Jak zdiagnozować tę chorobę?

Daltonizm, zwany potocznie ślepotą barwną, jest zaburzeniem widzenia, które wpływa na percepcję kolorów. Istnieje kilka skutecznych metod diagnostycznych, pozwalających zidentyfikować obecność daltonizmu.

Czym jest ślepota barwna?

Ślepota barwna, znana również jako daltonizm, jest zaburzeniem widzenia barw, które wpływa na zdolność rozróżniania pewnych kolorów. Osoby dotknięte tą dysfunkcją mają trudność w odróżnieniu kolorów lub mogą je postrzegać w sposób zniekształcony w porównaniu z osobami o normalnym widzeniu barw.

Osoby cierpiące na ślepotę barwną nie są w stanie dostrzegać różnicy między pewnymi kolorami, które dla innych osób są wyraźnie odmienne. Najczęściej dotyczy to różnych odcieni barwy czerwonej i zielonej. Niejednokrotnie osoby z daltonizmem doświadczają również pewnego rodzaju światłowstrętu, co wpływa na ich codzienne funkcjonowanie.

Daltonizm ma różny stopień nasilenia. Niektórzy ludzie dostrzegają pewne barwy, ale nie widzą różnic między nimi, podczas gdy inni widzą świat w ograniczonym zakresie kolorów lub nawet niektóre kolory mogą być dla nich zupełnie niewidoczne.

Skutki ślepoty barwnej są różne i wpływają na rozmaite aspekty życia codziennego. Osoby dotknięte tym zaburzeniem miewają problemy w pracy, zwłaszcza jeśli wymaga ona rozróżniania kolorów, na przykład w grafice komputerowej, projektowaniu czy w zawodach wymagających rozpoznawania kolorowych wskaźników.

Jakie są rodzaje daltonizmu?

Ślepota barwna występuje w różnych formach. Istnieją trzy główne rodzaje daltonizmu:

• protanopia, objawiająca się trudnościami w rozróżnianiu barwy czerwonej od zieleni;
• deuteranopia, charakteryzująca się problemami w odróżnianiu między kolorami czerwonym a zielonym;
• tritanopia, dotycząca trudności w identyfikacji niebieskich i żółtych kolorów.

Zrozumienie różnych rodzajów daltonizmu jest istotne dla tworzenia narzędzi, które mogą pomóc osobom dotkniętym tym zaburzeniem w codziennym życiu.

Ślepota barwna – skąd się bierze?

Ślepota barwna jest wadą rozwojową wzroku i ma różne przyczyny. Jedną z głównych jest dziedziczna wada wzroku, związana z chromosomem X. Ponieważ daltonizm jest recesywną cechą związaną z chromosomem X, częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. To oznacza, że jeśli matka przenosi gen daltonizmu na swoim chromosomie X, a ojciec nie jest nosicielem tego genu, syn może odziedziczyć daltonizm. Jednakże, jeśli matka jest nosicielką daltonizmu na jednym z chromosomów X, a ojciec przenosi ten sam gen na swoim chromosomie Y, córka będzie nosicielką, ale nie wykaże objawów daltonizmu. Innymi słowy, dziedziczenie daltonizmu jest skomplikowane, a wiele zależy od układu genetycznego danej osoby.

Poza przyczynami genetycznymi ślepota barwna może być również spowodowana urazami oka lub chorobami oczu, takimi jak: zaćma, neuropatia nerwu wzrokowego. Na widzenie barw wpływają niektóre leki. Zdarza się, że ślepota barwna jest wynikiem uszkodzenia nerwu wzrokowego lub siatkówki, co prowadzi do zaburzeń w przetwarzaniu informacji o kolorach. Ponadto występowanie ślepoty barwnej bywa skutkiem nieprawidłowego rozwoju receptorów światła w siatkówce. Jak widać, przyczyny ślepoty barwnej są różne i skomplikowane, często wynikają z kombinacji genetycznych predyspozycji oraz czynników środowiskowych i zdrowotnych.

Jak zdiagnozować ślepotę barw?

Diagnoza daltonizmu wymaga odpowiedniej oceny wzroku oraz testów specjalnie zaprojektowanych do identyfikacji tego schorzenia. Jednym z najczęściej stosowanych testów jest tzw. test Ishihary. Składa się on z zestawu kolorowych obrazków, na których osoba badana ma rozpoznać ukryte symbole lub liczby. Osoby cierpiące na daltonizm mogą mieć trudności w dostrzeżeniu lub rozróżnieniu niektórych kolorów, co wpływa na ich zdolność do poprawnego rozwiązania testu. 

Istotnym krokiem w diagnozie daltonizmu jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu medycznego, aby dowiedzieć się o ewentualnych objawach, historii rodzinnej tego schorzenia oraz codziennych doświadczeniach pacjenta związanych z percepcją kolorów. Pomaga to także wykluczyć inne schorzenia, na przykład kurzą ślepotę. W razie wątpliwości lub potrzeby dalszej oceny lekarz zleca dodatkowe testy diagnostyczne lub kieruje pacjenta do okulisty.

Jak funkcjonować z daltonizmem?

Osoby z daltonizmem stawiają czoło różnym wyzwaniom w codziennym życiu. Jednak istnieją sposoby, które mogą pomóc im radzić sobie z tą przypadłością. Po pierwsze ważne jest, aby być otwartym i komunikatywnym wobec innych osób. Szczególnie jest to istotne w miejscach pracy, w szkole lub w środowiskach, gdzie rozpoznawanie kolorów odgrywa istotną rolę. Warto korzystać z technologii wspomagających, takich jak aplikacje mobilne czy oprogramowanie komputerowe, które pomagają w identyfikacji kolorów.

Dla osób z daltonizmem przydatne są różne oznaczenia kolorów, np. etykiety na ubraniach, aby łatwiej rozróżniać poszczególne elementy garderoby.

Niektóre substancje, takie jak luteina, mogą wpłynąć na zdrowie wzroku. Luteina, będąca składnikiem diety, pomaga w ochronie siatkówki oka. Jest to istotne dla osób z problemami w postrzeganiu barw, a także osób z oczopląsem, krótkowzrocznością czy innym schorzeniem dotyczącym wzroku. 

Wreszcie, wsparcie rodziny, przyjaciół i specjalistów medycznych odgrywa kluczową rolę w radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z daltonizmem. Dążenie do akceptacji sytuacji oraz poszukiwanie praktycznych rozwiązań znacznie ułatwia życie osobom dotkniętym zaburzeniem widzenia barw.

Autor: Marta Skrzypek

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian