Luteina - czym jest i za co odpowiada?

Luteina pod względem chemicznym jest karotenoidem ksantofilowym, występującym w znacznej ilości w plamce żółtej siatkówki ludzkiego oka. Udowodniono pozytywny wpływ luteiny na funkcjonowanie narządu wzroku i potwierdzono jej rolę w zapobieganiu niektórym chorobom oczu. Dzięki temu zyskała określenie „witamina dla oczu”. Co istotnego powinniśmy wiedzieć na temat luteiny i czy warto ją suplementować?

Co to jest luteina?

Plamka żółta to fragment siatkówki oka, charakteryzujący się obecnością dużej ilości fotoreceptorów (receptorów pochłaniających światło). Odpowiada za ostre widzenie centralne, rozpoznawanie barw i szczegółów obiektów, na które patrzymy zarówno z bliska jak i z daleka. Zwyrodnienie plamki żółtej prowadzi do upośledzenia tych funkcji i skutkuje utratą ostrości widzenia, obecnością „ciemnej plamy” w centrum widzenia, prowadzi także do postrzegania przedmiotów w innym rozmiarze niż są w rzeczywistości. To właśnie luteina warunkuje ostrość widzenia, zmniejsza także „zużywanie” plamki żółtej związane z upływem czasu i starzeniem organizmu. Luteina jest substancją egzogenną, co oznacza, że nie jest syntetyzowana w organizmie człowieka. Żeby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku, luteina musi być dostarczana wraz ze spożywanymi w diecie produktami lub suplementowana w postaci gotowych preparatów farmaceutycznych.

Luteina – gdzie jest najwięcej?

Najlepszym źródłem luteiny jest żółtko jajek, w których obecność tłuszczy znacząco zwiększa jej przyswajanie z przewodu pokarmowego. Wśród innych rekomendowanych produktów, bogatych w luteinę wymienia się sałatę, bazylię, jarmuż, pora, pietruszkę, brokuły, groch, czerwoną paprykę i pistacje. Z ziaren zaleca się spożywanie kukurydzy i pszenicy durum. 

Luteina a wzrok

Badania naukowe dowodzą, że luteina chroni narząd wzroku przed działaniem światła niebieskiego. Światło niebieskie uznawane jest za potencjalnie toksyczne dla oczu. Ma wysoką energię, dlatego może wywoływać powstawanie wolnych rodników i wywoływać stres oksydacyjny, co skutkuje zwiększonym ryzykiem chorób plamki żółtej i rozwoju zaćmy. Światło niebieskie emitowane jest przez wiele wykorzystywanych na co dzień urządzeń (smartfony, komputery, tablety, lampy LED). Luteina może pochłaniać nawet do 90% światła niebieskiego, stąd chroni wzrok przed jego potencjalnym uszkodzeniem. Poza światłem niebieskim, za uszkodzenie wzroku odpowiadają również mechanizmy toczącego się w obrębie oka zapalenia i zaburzonej angiogenezy, czyli procesu nieprawidłowego tworzenia naczyń krwionośnych. Okazuje się, że luteina wykazuje właściwości przeciwzapalne i regulujące prawidłową angiogenezę, co z kolei przekłada się na zapobieganie wielu chorobom narządu wzroku. Skuteczność działania luteiny potwierdza fakt, że suplementacja preparatami z luteiną opóźnia chociażby zmniejszenie ostrości wzroku spowodowane procesem starzenia (zwyrodnienie plamki żółtej), a u pacjentów z cukrzycą poprawia grubość i funkcję siatkówki, ograniczając wpływ choroby na funkcje widzenia (zapobieganie retinopatii cukrzycowej). Suplementacja luteiny zalecana jest osobom narażonym na zwyrodnienie plamki żółtej i rozwój zaćmy. Wśród nich wymienia się osoby starsze, osoby z dużym narażeniem na światło niebieskie (długotrwała praca przy komputerze), palaczy, osoby źle odżywione, otyłych, cukrzyków oraz osoby z rodzinnym występowaniem zwyrodnienia plamki żółtej. 

Luteina – skutki uboczne

Luteina jest klasyfikowana jako substancja bezpieczna, co oznacza, że nie stwierdza się skutków ubocznych, nawet w sytuacji długotrwałego spożywania jej w zalecanych dawkach. Dostrzega się pozytywny efekt suplementacji luteiną także w kontekście innych chorób, nie tylko narządu wzroku. Okazuje się, że może ona wywierać pozytywny wpływ na funkcje poznawcze (orientacje w przestrzeni, przyswajanie wiedzy), zmniejszać ryzyko nowotworzenia i chorób sercowo – naczyniowych.

Luteina w ciąży

Luteina zalecana do stosowania w trakcie ciąży, nie jest tożsama z luteiną odgrywającą rolę w procesie widzenia. Luteina stosowana głównie przez kobiety ciężarne to hormon – progesteron, mający kluczowy wpływ na rozwój płodu i prawidłowy przebieg wczesnej ciąży. Zalecana jest przez lekarzy ginekologów głównie w pierwszych, najbardziej kluczowych tygodniach. Jej przyjmowanie ma na celu utrzymanie ciąży i zapobiega poronieniu. Luteina dostępna jako suplement nie wymaga wypisania recepty. Luteina – hormon (progesteron) dostępna jest wyłącznie na receptę, a o jej przyjmowaniu lub odstawieniu powinien decydować wyłącznie lekarz.

Bibliografia

• Lutein Supplementation for Eye Diseases. Li LH, Lee JC, Leung HH, Lam WC, Fu Z, Lo ACY. Nutrients. 2020 Jun 9;12(6):1721. doi: 10.3390/nu12061721. PMID: 32526861
• The Effect of Lutein on Eye and Extra-Eye Health. Buscemi S, Corleo D, Di Pace F, Petroni ML, Satriano A, Marchesini G. Nutrients. 2018 Sep 18;10(9):1321. doi: 10.3390/nu10091321. PMID: 30231532
• The role of lutein in eye-related disease. Koushan K, Rusovici R, Li W, Ferguson LR, Chalam KV. Nutrients. 2013 May 22;5(5):1823-39. doi: 10.3390/nu5051823. PMID: 23698168