Diagnostyka raka piersi i jajnika

Redakcja Diagnostyki


Udostępnij

BRCA to słynne geny – był czas, że za sprawą znanej hollywoodzkiej aktorki o tak trudnym temacie jak rak piersi, rozpisywały się nawet portale plotkarskie. Jaką rolę dokładnie pełnią te geny w naszym organizmie, co może być konsekwencją ich mutacji oraz o czym informuje badanie BRCA?

 

Korektor DNA

BRCA to geny, czyli fragmenty naszego DNA, w których zakodowana jest informacja o budowie białek o tej samej nazwie (BRCA od BReast CAncer). Białka te, w dużym uproszczeniu, są odpowiedzialne za naprawę DNA, są to antyonkogeny.

Podczas całego życia, większość komórek naszego organizmu nieustannie produkuje „potomstwo” – stare komórki ulegają naturalnej śmierci, wcześniej jednak powielając się i przekazując informację genetyczną zawartą w jądrze do komórki potomnej. Podczas takiego „rozmnażania się” komórek musi zajść przepisanie nici DNA, tak żeby nowa komórka miała taką samą informację genetyczną. Takie przepisywanie DNA nazywane jest replikacją. Podczas replikacji, kiedy nić DNA jest powielana („przepisywana”) mogą wystąpić pewne błędy, tak jak podczas ręcznego przepisywania tekstu, mogą powstać literówki. Kiedy przepisujesz ręcznie tekst, ktoś powinien go po Tobie przeczytać – taki korektor będzie mógł spojrzeć świeżym okiem na tekst i wyłapać wszystkie literówki. W naszym organizmie istnieją tacy korektorzy, którzy sprawdzają poprawność powielanego DNA. Są to białka odpowiedzialne za wykrywanie i usuwanie takich błędów w DNA. Bez wdawania się w biochemiczne szczegóły – białka BRCA to właśnie tacy korektorzy.

 

Zmutowane antyonkogeny

Teraz, aby zrozumieć problem trzeba się skupić. Wracamy z powrotem do genów. Geny BRCA kodują białka naprawcze BRCA. Jeśli w genach BRCA będzie mutacja, to białka, które są zakodowane w tych genach, nie będą prawidłowo działały, a ich działaniem jest naprawa DNA. Jeśli DNA nie będzie naprawiane, mutacje (także w innych genach) będą powielane, do każdej nowej komórki, która w ciągu życia powstaje w naszym organizmie. Nagromadzenie błędów prowadzi do niekontrolowanego rozrostu komórek, które później tworzą guzy. To dlatego posiadacze mutacji w genach BRCA, są bardziej narażeni na nowotwory. Udowodniono, że w przypadku wystąpienia mutacji w genie BRCA1 ryzyko zachorowania na raka piersi (zależnie od mutacji) wynosi od 56 do 84 procent, a na raka jajnika od 36 do 62 procent. Przy mutacjach w genie BRCA2 ryzyko to waha się od 45 do 85 procent dla raka piersi i od 10 do 27 procent dla raka jajnika.

 

Dla kogo jest badanie genu BRCA?

Mutacje w genach BRCA można odziedziczyć zarówno ze strony matki jak i ze strony ojca. Badanie genetyczne dotyczące dziedzicznego raka piersi i dziedzicznego raka jajnika zaleca się wykonanie zarówno zdrowym jak i chorym lub po przebytej chorobie nowotworowej.

W przypadku chorych lub po przebytej chorobie nowotworowej określenie statusu BRCA warto zrobić szczególnie jeśli:

  • rak wystąpił w wieku przed 40. rokiem życia,
  • rak piersi był obustronny lub występował razem z rakiem jajnika,
  • stwierdzono rak piersi rdzeniasty lub atypowy rdzeniasty,
  • rak piersi był potrójnie ujemny (TNBC)

Co istotne, zaleca się wykonanie takiego badania w sytuacji, jeśli lekarz onkolog potrzebuje wyniku badania BRCA do określenia schematu leczenia ( osoby z mutacją w genach BRCA wykazują większą podatność na leczenie związkami platyny lub inhibitorami PARP).

Również jeśli chorujący jest mężczyzną warto zrobić badania BRCA, ponieważ występowanie raka sutka u mężczyzn często jest wynikiem mutacji w tych genach.

Takie badanie ma również znaczenie dla rodziny chorego – jeśli u pacjenta wykryje się konkretną mutację, wówczas można (a nawet należy) szukać tej mutacji u krewnych, w celu podjęcia odpowiedniej profilaktyki.

Badanie genetyczne tego rodzaju zaleca się również zdrowym onkologicznie, pełnoletnim, jeśli są spokrewnieni z chorymi na nowotwory złośliwe (rak piersi, rak jajnika, rak sutka), ze szczególnym uwzględnieniem, jeśli:

  • chorych na nowotwory w rodzinie było kilkoro, szczególnie jeśli blisko spokrewnionych (I lub II stopień pokrewieństwa)
  • występowały w rodzinie zachorowania na złośliwy nowotwór przed 50. rokiem życia

Badanie zaleca się również zdrowym onkologicznie, pełnoletnim kobietom szczególnie jeśli mają lub miały jakiekolwiek zmiany w piersiach lub jajnikach oraz planują antykoncepcję hormonalną lub Hormonalną Terapię Zastępczą.

O czym informuje badanie genów BRCA?

Dobrze jest rozumieć, co w badaniu genetycznym jest badane. Gen BRCA (tak jak każdy inny gen) składa się z odcinków kodujących (eksonów) i niekodujących (intronów). Mutacja może pojawić się w dowolnym odcinku nici, nie każda jest istotna klinicznie.

Wiele osób rozumie badanie genetyczne, jako proste stwierdzenie pod tytułem „mam mutację” lub „nie mam mutacji”. Trzeba pamiętać, że sprawa jest bardziej złożona. Po pierwsze, mutacje, także te w genach BRCA mogą być istotne klinicznie, nieistotne, lub posiadać status „o nieznanym znaczeniu”.

To dlatego tak ważne jest, żeby mutacje badane w panelu były istotnymi klinicznymi – na podstawie wyniku testu genetycznego podejmowane są przecież istotne decyzje zarówno u chorych (ustalenie schematu terapii), jak i u zdrowych (wszelkie działania profilaktyczne).

Badane przez nas mutacje są zalecanymi przez Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej (5 mutacji z BRCA1). Dodatkowo zwiększyliśmy ofertę w oparciu o wiedzę i doświadczenie Oncogene Diagnostics, które w 2015 roku zakończyło projekt unijny, w efekcie, którego udało się ustalić częstość występowania mutacji między innymi w genach BRCA1, BRCA2 i PALB2 wśród Polek i Polaków. Z szerokiego panelu mutacji wybrano te, które są najbardziej charakterystyczne dla populacji Polski.

 

Po otrzymaniu wyniku badania

Każdy wynik badania należy skonsultować z lekarzem, w tym przypadku onkologiem lub genetykiem. Jeśli znaleziona została mutacja, to lekarz ginekolog lub/i onkolog podejmie decyzje o środkach profilaktycznych i szczególnej ochronie nosiciela czy nosicielki mutacji. Osoby, które  otrzymały wynik z mutacją powinny znajdować się pod stałą kontrolą poradni onkologicznej.

Jednakże nawet w przypadku nie wystąpienia mutacji w badanym panelu, nie oznacza to, że można zrezygnować ze standardowych badań profilaktycznych. Nie należy zapominać, że nowotwory, których przyczyną jest mutacja genetyczna to pewien odsetek wszystkich zachorowań – wpływ na ryzyko choroby ma wiele innych czynników dotyczących środowiska, czy trybu życia. Z drugiej strony obecność mutacji genu też nie zawsze musi skutkować chorobą nowotworową – tym bardziej, jeśli podejmie się odpowiednie środki ostrożności.

Bianka Lesik

laboratorium Oncogene Diagnostics, Grupa DIAGNOSTYKA

Poradnie genetyczne w Polsce:

Polskie Towarzystwo Genetyki Człowieka

Portal Genetyka