Dżuma – co to za choroba? Dowiedz się więcej na jej temat

Dżuma to ciężka choroba zakaźna, wywoływana przez bakterię Yersinia pestis. Bakteria ta jest przenoszona głównie przez pchły, które pasożytują na gryzoniach, takich jak szczury. Przeczytaj, jak jeszcze szerzy się dżuma i na czym polega jej leczenie.

Dżuma – co to za choroba?

Dżuma to bakteryjna choroba zakaźna, określana również jako mór, zaraza morowa czy czarna śmierć. To choroba wywołana przez względnie beztlenowe pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae, znane jako Yersinia pestis. Dżuma jest zoonozą, czyli chorobą odzwierzęcą. Zazwyczaj do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z zakażonymi gryzoniami, rzadziej małymi ssakami. Chociaż możliwe są też przypadki zakażenia od człowieka. Dżuma może być przenoszona drogą powietrzną, jak to ma miejsce w dżumie płucnej, czy przez bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi zakażonego człowieka.

Dżuma w historii

Dżuma to choroba, która stała się przyczyną kilku pandemii, w tym czarnej śmierci w średniowiecznej Europie, w efekcie której, począwszy od XIV, zmarło blisko 1/3 populacji kontynentu. Rozpowszechnienie i obawa przed dżumą sprawiły, że była ona częstym tematem w twórczości malarzy czy pisarzy. Jednym z bardziej znanych dzieł nawiązujących do epidemii dżumy jest książka Alberta Camus. Obecnie dzięki znajomości patogenu dżumy, lepszej higienie i skutecznym metodom kontroli gryzoni ryzyko rozwoju dżumy jest znacznie mniejsze. Jednak w dalszym stopniu spotyka się jej przypadki w niektórych regionach świata, głównie w Afryce, Azji i Ameryce Północnej.

Jakie są objawy dżumy?

Dżuma występuje w trzech głównych postaciach: dżuma dymienicza, dżuma płucna i dżuma septyczna, z których każda charakteryzuje się różnymi objawami.

Dżuma dymienicza (buboniczna)

To najczęstsza forma dżumy. Bakterię na ludzi przenoszą pchły od chorych gryzoni. Choroba ta charakteryzuje się powiększeniem, bolesnością i twardością węzłów chłonnych, zwanych bubonami. Najczęściej zajęte zostają węzły chłonne w pachwinach, na szyi i pod pachami. Zmienione węzły chłonne mogą ropieć i pękać. Objawy z reguły pojawiają się nagle – w ciągu 2–6 dni od zakażenia. Występuje gorączka, której towarzyszą dreszcze, dodatkowo bóle głowy, wymioty, ogólne osłabienie i bóle ciała. Nieleczona dżuma dymienicza może prowadzić do sepsy.

Dżuma płucna

Uważana jest za najbardziej zaraźliwą postać dżumy. Zakażenie może przenosić się z człowieka na człowieka drogą kropelkową. Choroba jest konsekwencją bezpośredniego zakażenia poprzez wdychanie aerozolu z dróg oddechowych chorego. Dżuma płucna może stanowić również powikłanie nieleczonych innych form dżumy – infekcja dotyka również  płuc. Objawy dżumy płucnej pojawiają się nagle i należą do nich: gorączka, dreszcze, kaszel (często z krwiopluciem), ból w klatce piersiowej, trudności w oddychaniu, osłabienie. Nieleczona dżuma płucna może prowadzić do śmierci w ciągu kilku dni.

Dżuma septyczna

To forma dżumy, która rozwija się, gdy Yersinia rozprzestrzenia się we krwi. Dżuma septyczna może być konsekwencją każdej postaci dżumy, ale najczęściej rozwija się w przebiegu dżumy dymieniczej. Dżuma septyczna charakteryzuje się bardzo wysoką gorączką z towarzyszącymi dreszczami, brakiem energii, ciężkim osłabieniem. W jej wyniku może dojść do szoku septycznego. Wymaga natychmiastowego leczenia antybiotykami, gdyż może prowadzić do śmierci.

Rozpoznanie dżumy

Ważne miejsce w rozpoznaniu dżumy odgrywa szczegółowo przeprowadzony wywiad medyczny i badanie przedmiotowe. Na podstawie historii ekspozycji na potencjalne źródło infekcji oraz objawów występujących u chorego, lekarz może postawić wstępną diagnozę. Ostateczne rozpoznanie zapewniają wyniki testów laboratoryjnych, które wykrywają Yersinia pestis. Do potwierdzenia infekcji wykorzystuje się różne metody, w tym:

• posiewy mikrobiologiczne – hodowla jest standardową metodą  izolacji bakterii. Bakterie mogą być hodowane z próbek krwi, plwociny lub płynu z węzłów chłonnych;
• testy serologiczne – wykrywają przeciwciał przeciw Yersinia pestis w surowicy krwi, jednak pierwsze przeciwciała (IgA i IgM)  pojawiają się nie wcześniej niż po 7 dniach od zakażenia;
• PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy) – to technika molekularna, która pozwala na szybkie wykrywanie materiału genetycznego bakterii w próbce. To metoda szczególnie przydatna, gdy trzeba szybko potwierdzić obecność bakterii;
• testy immunofluorescencyjne – szybkie testy pozwalające na wykrycie antygenów bakterii w próbkach tkanek lub płynów ciała.

Materiałem do badań laboratoryjnych w diagnostyce dżumy może być krew, płyn mózgowo rdzeniowy, plowcina oraz tkanki pobrane z biopsji węzłów chłonnych, śledziony, wątroby, płuc.

Jeśli lekarz uzna to za konieczne, pacjent kierowany jest na badania obrazowe – w pierwszej kolejności na rentgen klatki piersiowej, a w razie potrzeby na bardziej specjalistyczne metody obrazowania. Badania te są wykorzystywane do oceny stanu płuc w przypadku podejrzenia dżumy płucnej.

Sprawdź badanie: https://diag.pl/sklep/badania/posiew-w-kierunku-yersinia-enterocolitica/

Na czym polega leczenie dżumy?

Mając na uwadze szybkość, z jaką dżuma może prowadzić do śmierci, bardzo ważne jest opracowanie skutecznego sposobu leczenia. Podstawą jest antybiotykoterapia. Lekarz może ją wprowadzić nawet przed uzyskaniem ostatecznych wyników badań potwierdzających dżumę. Najczęściej stosowane preparaty to:

• streptomycyna – antybiotyk pierwszego wyboru w leczeniu dżumy;
• gentamycyna – często stosowana jako alternatywa dla streptomycyny;
• doksycyklina i ciprofloksacyna – alternatywy w leczeniu i w profilaktyce po ekspozycji na dżumę;
• chloramfenikol – stosowany w leczeniu dżumy płucnej, jeśli inne antybiotyki nie są wskazane.

Antybiotykoterapia prowadzona jest przez 7–14 dni, w zależności od ciężkości choroby i reakcji pacjenta na leczenie. Chorzy w ciężkim stanie mogą wymagać dożylnego podawania płynów, aby zapewnić odpowiednie nawodnienie i bilans elektrolitowy, czy terapii tlenowej. Pacjenci powinni być izolowani, aby ograniczyć ryzyko szerzenia się choroby drogą powietrzną. Osoby narażone na bliski kontakt z chorym na dżumę mogą wymagać profilaktycznego podawania antybiotyków.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska