Flegma w gardle - poznaj jej przyczyny oraz rodzaje

Uczucie flegmy w gardle, którą trudno odkrztusić, to dosyć częsta dolegliwość, zazwyczaj związana z przeziębieniem i przechodzi po wyleczeniu infekcji. Jednak flegma w gardle może pojawiać się również w innych przypadkach. Jakie są różne przyczyny flegmy w gardle i co może ona oznaczać?

Flegma w gardle – co to jest?

Gęsta i lepka wydzielina górnych dróg oddechowych to naturalny mechanizm obronny organizmu przed zanieczyszczeniami oraz patogenami. Jej ilość zwiększa się w stanach podrażnienia dróg oddechowych oraz w infekcjach. Odkrztuszana plwocina może wówczas zawierać komórki nabłonka dróg oddechowych, drobnoustroje, ropę, krew czy resztki pokarmowe.

Flegma obecna w gardle wcale nie zawsze jest tam produkowana – wydzielina może spływać do gardła z nosa oraz zatok przynosowych. Może też pochodzić z dolnych dróg oddechowych – oskrzeli, a nawet płuc. Ilość flegmy w gardle oraz towarzyszące jej objawy, a także kolor i konsystencja samej wydzieliny mogą wskazywać na rodzaj istniejącej dolegliwości.

Flegma w gardle – jak rozpoznać?

W diagnostyce przyczyn gromadzenia się flegmy w gardle bezwzględnie powinien uczestniczyć lekarz. Lekarz podczas badania powinien zaobserwować wydzielinę spływającą po tylnej ścianie gardła. Towarzyszą jej zazwyczaj takie objawy jak mokry kaszel, uczucie trudnej do przełknięcia “guli” w gardle, odchrząkiwanie czy chrypka. Niekiedy zalegająca flegma powoduje odruch wymiotny, gdy nie da się jej odkrztusić. Dolegliwości te szczególnie dokuczliwe są rano, ponieważ leżąca pozycja podczas snu sprzyja gromadzeniu się flegmy w gardle.

Flegma w gardle – przyczyny

Najczęstsza przyczyna gromadzenia się flegmy w gardle to infekcje górnych dróg oddechowych o charakterze wirusowym, rzadziej bakteryjnym. Często towarzyszy im katar i kaszel. Wśród infekcji prowadzących do zalegania flegmy w gardle wyróżnia się:

• zapalenie błony śluzowej nosa (nieżyt nosa) i zatok przynosowych,
• zapalenie gardła,
• zapalenie nagłośni, tchawicy, krtani.

Jeśli objawy utrzymują się powyżej 8 tygodni, infekcję określa się jako przewlekłą. Przewlekłe zapalenie zatok bywa przyczyną dolegliwości określanej jako zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (PNDS).

Flegma w gardle i odkrztuszanie plwociny może wynikać też z innych zaburzeń w układzie oddechowym, takich jak:

• alergiczny nieżyt nosa,
• astma,
• mukowiscydoza,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
• zapalenie oskrzeli,
• nowotwór płuca,
• gruźlica.

Flegma w gardle – inne przyczyny

Przewlekły kaszel i flegma w gardle mogą wynikać z dolegliwości nie związanych z układem oddechowym, takich jak:

• przerośnięty migdałek gardłowy (szczególnie u dzieci)
• refluks krtaniowo-gardłowy, choroba wrzodowa żołądka,
• choroby tarczycy przebiegające z powiększeniem gruczołu,
• podłoże nerwicowe (dysfonia psychogenna),
• długotrwałe stosowanie wziewnych leków sterydowych.

Flegma w gardle bez kataru

Flegma w gardle bez kataru jest zazwyczaj odpowiedzią układu oddechowego na działające na niego czynniki środowiskowe. Zaleganie flegmy w gardle bez kataru diagnozuje się zazwyczaj:

• u palaczy – dym tytoniowy stanowi czynnik drażniący, na który nabłonek oddechowy reaguje zwiększonym wydzielaniem,
• u osób długotrwale przebywających w zapylonych pomieszczeniach,
• u osób z przeciążonymi strunami głosowymi, podrażnionym gardłem,
• w wyniku długotrwałego przebywania w klimatyzowanych pomieszczeniach.

Flegma w gardle – rodzaje

Bardzo często charakter odkrztuszanej wydzieliny – konsystencja, kolor, zapach – ma znaczenie diagnostyczne, nie jest jednak jednoznacznym kryterium.  

Flegma z ropą, o kolorze żółtym lub zielonym świadczy o stanie zapalnym i infekcji, ale trudno na jej podstawie rozróżnić między zakażeniem wirusowym a bakteryjnym.

Biała, lepka wydzielina w gardle, zazwyczaj nagromadzona rano może wskazywać na POChP lub przewlekłe zapalenie oskrzeli. Z kolei przezroczysta flegma z gardła zazwyczaj towarzyszy alergii lub astmie. Flegma z krwią, o kolorze różowym (krwioplucie) może oznaczać: zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, rozstrzeń oskrzela, rak płuca, gruźlicę, ale też niewydolność serca. Odkrztuszanie flegmy w postaci grudek i czopów jest charakterystyczne dla grzybicy płuc oraz mukowiscydozy. Czarna flegma z gardła może świadczyć o zanieczyszczeniu dymem nikotynowym lub pyłem.

Zalegająca flegma w gardle – jak się jej pozbyć?

Obecność flegmy w gardle samo w sobie nie jest chorobą, a jedynie objawem. Podstawą leczenia powinno być zawsze rozpoznanie i wyeliminowanie przyczyny pierwotnej choroby. Dodatkowe dolegliwości, do których należy flegma w gardle, leczy się objawowo.

Do nawilżania gardła i rozrzedzania wydzieliny można stosować inhalacje z soli fizjologicznej oraz preparaty ziołowe. Jeśli domowe sposoby nie pomagają, a objawy utrzymują się kilka dni, wskazana jest konsultacja z lekarzem, który może zalecić środki wykrztuśne i mukolityczne.

Aby pozbyć się zalegającej wydzieliny w warunkach domowych bardzo ważne jest zapewnienie dużej ilości napojów i nawilżanie gardła oraz odpowiednie nawilżanie powietrza w pomieszczeniach. Należy unikać drażniących czynników takich jak dym tytoniowy czy suche, zimne powietrze.

Istotne jest, aby w przypadku uciążliwego dyskomfortu, jakim jest ciągła flegma w gardle i chrząkanie oraz pokasływanie, nie stosować leków przeciwkaszlowych! Hamują one naturalny odruch organizmu, jakim jest kaszel mający na celu pozbycie się flegmy – tym samym tylko przedłużają okres utrzymywania się objawów.

Flegma w gardle – kiedy do lekarza?

Flegma w gardle nie jest groźna i jeśli towarzyszy infekcji górnych dróg oddechowych z kaszlem i katarem, można walczyć z nią domowymi sposobami.

Do wizyty u lekarza powinno skłonić pojawienie się w odkrztuszanej wydzielinie ropy lub krwi, a także wystąpienie wysokiej gorączki. Zalegająca flegma w gardle od kilku miesięcy szczególnie wymaga bardziej dokładnej diagnostyki przyczyn dolegliwości, gdyż może wskazywać na przyczynę inną niż infekcja, która wymaga ukierunkowanego leczenia.

Bibliografia:

1. Interna Szczeklika 2022. Medycyna Praktyczna, Kraków 2022

2. Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych – jedno z najczęstszych zakażeń górnych dróg oddechowych, Wachnicka-Bąk A, Lipińska-Opałka A, Będzichowska A, Kalicki B, Jung A. Pediatr Med Rodz 2014, 10 (1), p. 25–31.
3. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/70135,kaszel