IMO, czyli przerost metanogenów w jelicie cienkim. Co to za choroba?

IMO (przerost metanogenów w jelicie cienkim) to schorzenie, które zyskuje coraz większą uwagę wśród specjalistów zajmujących się zdrowiem jelit. Polega na nadmiernym rozwoju bakterii metanogennych w jelicie cienkim, które mogą zakłócać prawidłowe trawienie i wchłanianie składników odżywczych. To zaburzenie może prowadzić do różnych dolegliwości, takich jak wzdęcia, bóle brzucha, zaparcia czy przewlekłe zmęczenie. Choć IMO jest stosunkowo nowym pojęciem w medycynie, jego objawy i wpływ na jakość życia pacjentów są poważnym problemem, który warto bliżej poznać.

Choroba IMO – czym jest przerost metanogenów w jelicie cienkim?

SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth) – przerost bakteryjny jelita cienkiego oraz IMO (ang. Intestinal Methanogen Overgrowth) – dawniej SIBO metanowe (przerost metanogenów, czyli archeonów, w jelicie cienkim) to dwa zaburzenia, które polegają na nadmiernym namnażaniu się mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym. Choć są to dwie odrębne jednostki chorobowe, często występują one razem, a ich objawy i mechanizmy patologiczne mogą się częściowo nakładać. Oba schorzenia prowadzą do zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej, czyli zbioru mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy człowieka, który obejmuje bakterie, wirusy, grzyby oraz archeony.

Mikrobiota w jelicie cienkim i grubym pełni kluczową rolę w trawieniu, wchłanianiu składników odżywczych oraz utrzymaniu zdrowia. Współistniejące w jelitach bakterie są zazwyczaj w odpowiednich proporcjach, przy czym niektóre z nich, jak Lactobacillus czy Bifidobacterium, mają działanie korzystne dla organizmu, podczas gdy inne mogą być patogenne. Problemy zdrowotne pojawiają się, gdy dochodzi do nadmiernego rozrostu mikroorganizmów, co prowadzi do przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO) lub nadmiernej obecności metanogenów (IMO).

W przypadku SIBO i IMO problemem nie jest brak równowagi między „dobrymi” a „złymi” bakteriami, lecz nadmiar mikroorganizmów w jelicie cienkim, w tym tych korzystnych dla zdrowia, jak Lactobacillus. SIBO może obejmować różne typy bakterii, takie jak E. coli, Klebsiella czy Aeromonas, podczas gdy IMO charakteryzuje się dominacją metanogenów, w szczególności Methanobrevibacter smithii. Z kolei w SIBO siarkowodorowym można spotkać Fusobacterium varium. Nadmiar tych mikroorganizmów prowadzi do intensywnego wykorzystania węglowodanów z pożywienia, co skutkuje procesami fermentacyjnymi, a w efekcie wytwarzaniem gazów takich jak wodór (H2), siarkowodór (H2S) czy metan (CH4). To właśnie one odpowiadają za wiele nieprzyjemnych objawów, takich jak wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, zaparcia, a także uczucie pełności i dyskomfortu w jamie brzusznej.

SIBO i IMO nie są samodzielnymi chorobami, a jedynie objawami innych problemów zdrowotnych. Nadmierne namnażanie się mikroorganizmów w jelitach może wynikać z różnych przyczyn:

• Infekcje jelitowe, zwłaszcza „jelitówki” (dotyczące głównie SIBO, nie IMO).
• Stosowanie leków zmieniających pH żołądka, takich jak inhibitory pompy protonowej (IPP), które sprzyjają rozwojowi bakterii.
• Choroby autoimmunologiczne, w których organizm atakuje własne komórki.
• Zaburzenia pracy tarczycy, np. niedoczynność, spowalniająca motorykę jelit i umożliwiająca namnażanie się mikroorganizmów.
• Infekcja Helicobacter pylori.
• Anatomiczne nieprawidłowości w jelitach, takie jak przepukliny czy problemy z zastawką krętniczo-kątniczą.
• Operacje brzuszne, w tym cesarskie cięcie.
• Przewlekły stres, który zaburza pracę nerwu błędnego, wpływając na motorykę jelit.
• Zakażenie COVID-19, które może prowadzić do długotrwałych zaburzeń jelitowych oraz nawrotów SIBO i IMO u osób, które wcześniej miały te problemy.

Choroba IMO – objawy

Dolegliwości związane z przerostem bakteryjnym w jelicie cienkim (SIBO) i przerostem metanogenów (IMO) mogą obejmować zarówno objawy ze strony przewodu pokarmowego, jak i poza nim. Wśród dolegliwości trawiennych najczęściej pojawiają się wzdęcia, które mogą sprawiać wrażenie, jakby brzuch wyglądał jak w zaawansowanej ciąży, oraz silne bóle brzucha, które przybierają formę skurczów i uczucia rozpierania. Pacjenci z SIBO i IMO mogą również doświadczać biegunek, szczególnie wynikających z nadmiaru wodoru i siarkowodoru w przewodzie pokarmowym, lub zaparć, które pojawiają się na skutek nadmiaru metanu. Często występują także zaburzenia w rytmie wypróżnień, takie jak biegunki na przemian z zaparciami. Dodatkowo, pacjenci mogą zmagać się z refluksami, zgagą oraz ogólnymi trudnościami w trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych.

Poza przewodem pokarmowym mogą występować także liczne inne dolegliwości. Wśród nich wymienia się zmiany skórne, nietolerancje pokarmowe, a także zaburzenia nastroju, w tym przewlekłe zmęczenie i osłabienie organizmu. W dłuższej perspektywie czasowej mogą pojawić się objawy niedoborów składników odżywczych, takie jak wypadanie włosów czy łamliwość paznokci. Ponadto, osoby cierpiące na SIBO i IMO mogą odczuwać lęk przed spożywaniem posiłków, obawiając się wystąpienia nieprzyjemnych objawów. W wyniku zaburzonego wchłaniania może występować również niedokrwistość, zarówno mikrocytarna, jak i makrocytarna, która jest wynikiem niedoborów żelaza oraz innych składników odżywczych.

Choroba IMO – diagnoza

Diagnostyka przerostów mikroorganizmów w jelicie cienkim opiera się na kilku różnych metodach, z których każda ma swoje zalety i wady. Jednym z bardziej precyzyjnych, ale jednocześnie inwazyjnych sposobów jest posiew aspiratu z początkowego odcinka jelita cienkiego, który wykonuje się podczas gastroskopii. Choć jest to metoda skuteczna, ze względu na jej inwazyjność, nie jest powszechnie stosowana w codziennej diagnostyce i wykorzystywana raczej w bardziej skomplikowanych przypadkach.

Zdecydowanie bardziej popularne i komfortowe dla pacjenta są testy oddechowe, które stanowią nieinwazyjną alternatywę. Wśród nich wyróżnia się kilka rodzajów badań, które pozwalają na wykrycie przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. Najczęściej wykonywanym testem jest wodorowy test oddechowy (WTO), który polega na mierzeniu poziomu wodoru wydzielającego się w wyniku fermentacji węglowodanów przez bakterie w jelicie cienkim. Inną wersją tego testu jest wodorowo-metanowy test oddechowy (WMTO), który dodatkowo mierzy poziom metanu, co pozwala na szerszą diagnozę, zwłaszcza w przypadkach przerostu metanogenów.

Z dostępnych metod wodorowo-metanowy test oddechowy uznaje się obecnie za najbardziej miarodajny. Dzięki jego zastosowaniu można skutecznie wykryć przerost bakteryjny w jelicie cienkim i postawić trafną diagnozę, co umożliwia odpowiednie leczenie pacjentów z tym schorzeniem.

Choroba IMO – leczenie

Leczenie przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO) oraz przerostu metanogenów (IMO) wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje kilka etapów. Pierwszym krokiem w leczeniu obu tych schorzeń jest terapia antybiotykowa, która ma na celu redukcję nadmiaru mikroorganizmów w jelicie. W zależności od rodzaju przerostu stosuje się różne rodzaje antybiotyków, ponieważ terapia dla SIBO i IMO różni się. Alternatywą dla tradycyjnych antybiotyków jest ziołowa terapia antybakteryjna, z wykorzystaniem takich środków jak olejek z oregano, berberyna, neem czy allicyna, które wykazują działanie przeciwbakteryjne i mogą wspomagać leczenie.

Kolejną opcją leczenia jest dieta elementarna, składająca się z podstawowych składników odżywczych, takich jak aminokwasy, glukoza i kwasy tłuszczowe MCT. Dieta ta nie wymaga trawienia, co zmniejsza obciążenie przewodu pokarmowego i pomaga w walce z przerostami mikroorganizmów, osiągając efekty porównywalne z antybiotykoterapią.

Ważnym elementem leczenia jest również odpowiednie postępowanie dietetyczne, które może obejmować eliminację niektórych składników pokarmowych i wprowadzenie diety niskowęglowodanowej, jak w przypadku diety FODMAP, która zmniejsza fermentację w jelitach.

Preparaty prokinetyczne, zarówno farmaceutyczne, jak i ziołowe, pomagają stymulować pracę jelit, wspierając) i poprawiając motorykę jelit.

Probiotykoterapia jest tematem kontrowersyjnym w leczeniu SIBO i IMO, ponieważ niektóre szczepy probiotyczne mogą nasilać objawy choroby. Szczególnie należy unikać preparatów z Lactobacillus, które mogą zasiedlać jelito cienkie i pogłębiać przerost. Zamiast tego, bardziej odpowiednie mogą być szczepy Bifidobacterium, które sprzyjają zdrowiu jelita grubego i nie przyczyniają się do nasilenia objawów. Istnieją także nowe preparaty probiotyczne, zawierające szczepy bakterii wyizolowanych z gleby, które wykazują ogromny potencjał w leczeniu SIBO i IMO, pomagając w przywracaniu równowagi mikrobioty jelitowej. Preparaty te są często dostępne w postaci spor, czyli bakterii zabezpieczonych naturalną powłoką ochronną, co pozwala im dotrzeć w nienaruszonym stanie do jelit.

Ostatnim elementem terapii jest redukcja stresu, który może mieć negatywny wpływ na układ pokarmowy. Stres, poprzez wpływ na nerw błędny, może zaburzać motorykę jelit, pogarszając objawy SIBO i IMO. Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, ćwiczenia oddechowe czy regularna aktywność fizyczna, mogą wspierać leczenie i poprawiać ogólny stan zdrowia pacjentów.

Choroba IMO – dieta

Dietoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu SIBO i IMO, ponieważ bez niej przerosty mogą nawracać, a leczenie nie przynosi długotrwałych rezultatów. Istnieje kilka diet, które pomagają zmniejszyć fermentację w jelitach, ale nie leczą bezpośrednio przerostu.

Wśród nich wyróżnia się dietę Low FODMAP, skierowaną głównie do osób z zespołem jelita drażliwego (IBS), oraz SIBO Specific Diet, opracowaną przez dr Siebecker, która jest bardziej restrykcyjna, ograniczając węglowodany, szczególnie te pochodzące ze zbóż. Ta dieta jest stosowana pod ścisłą kontrolą specjalisty, zwłaszcza w przypadku problemów z metabolizmem węglowodanów. Produkty w tej diecie są podzielone na cztery grupy według stopnia fermentacji:

• Produkty z I kolumny (zielona) – można je jeść bez ograniczeń.
• Produkty z II kolumny (żółta) – można je włączyć do jednego posiłku w ograniczonej ilości.
• Produkty z III kolumny (pomarańczowa) – spożywać okazjonalnie, najlepiej oddzielnie od grupy 2.
• Produkty z IV kolumny (czerwona) – należy wykluczyć całkowicie.

Dieta ta jest stosowana przez maksymalnie 8 tygodni. Alternatywnie, stosuje się Bi-phasic Diet, stworzoną przez dr Jacobi, która składa się z dwóch faz: redukcji i naprawy, oraz usunięcia i przywrócenia. W fazie I eliminowane są fermentujące produkty, a w fazie II wprowadza się leki, takie jak antybiotyki czy prokinetyki. Inna opcja to dieta SCD (specyficznych węglowodanów), której celem jest eliminacja węglowodanów złożonych i stosowana jest głównie u osób z celiakią lub chorobą Crohna.

Wszystkie te diety nie powinny być stosowane dłużej niż 6-8 tygodni, a po ich zakończeniu należy stopniowo rozszerzać dietę, aby zapobiec nawrotom objawów.

Podsumowanie – FAQ

1. Po co wykonuje się badanie wodorowo-metanowe przy diagnozowaniu IMO?

Badanie wodorowo-metanowe wykonuje się, aby zmierzyć poziom wodoru i metanu w wydychanym powietrzu, co pomaga zdiagnozować przerost metanogenów (IMO) w jelicie cienkim.

2. Jak wygląda leczenie choroby IMO?

Leczenie IMO obejmuje antybiotykoterapię, stosowanie ziół o działaniu przeciwbakteryjnym, zmianę diety oraz czasami stosowanie probiotyków, szczególnie tych, które poprawiają równowagę mikrobioty jelitowej.

3. Czy mając SIBO metanowe, antybiotyk jest jedyną formą leczenia?

W SIBO metanowym antybiotyk jest jednym z głównych sposobów leczenia, ale nie jedynym. Można także stosować dietoterapię, probiotyki, preparaty prokinetyczne oraz inne metody wspomagające poprawę motoryki jelit.

Mgr Agnieszka Nowak