Jak prawidłowo zmierzyć puls? Przyczyny niskiego i wysokiego pulsu

Puls, inaczej tętno, to jeden z podstawowych parametrów życiowych. Oznacza liczbę uderzeń serca na minutę. Sprawdź, jakie są normy pulsu i w jaki sposób można samodzielnie go zmierzyć. Dowiedz się, jakie mogą być przyczyny zbyt wysokiego i za niskiego poziomu pulsu.

Czym jest puls?

Puls to pulsujący czy też falisty ruch tętnic, który powstaje podczas wyrzutu krwi w trakcie fazy skurczu komór mięśnia sercowego. Fala powstającego w ten sposób zwiększonego ciśnienia krwi w tętnicach rozchodzi się ku obwodowi. Tętno to jeden z głównych parametrów wykorzystywanych w ocenie pracy układu sercowo-naczyniowego. Jego wartość determinowana jest przez kilka czynników, a zwłaszcza przez częstość pracy serca. Wartość pulsu determinowana jest również w dużej mierze stanem zdrowia. Przykładowo u osób z chorobą niedokrwienną serca, dzięki zastosowaniu odpowiednich leków, tętno jest niższe niż przyjęta ogólna norma. Osoby wysportowane zazwyczaj również posiadają niższe tętno.

Jaki jest prawidłowy puls?

Normy pulsu przedstawiają się inaczej dla osób z poszczególnych grup wiekowych. Prawidłowy puls dla osoby dorosłej w spoczynku wynosi 60–100 uderzeń/minutę. Norma pulsu dla noworodków to 100–180 uderzeń/minutę. W wieku niemowlęcym tętno powinno wynosić około 130 uderzeń na minutę. W kolejnych latach życia parametr ten powinien mieścić się w granicy 70–100 uderzeń na minutę. Wysoki puls stwierdza się przy wartości wynoszącej ponad 100 uderzeń/minutę. To tzw. tachykardia, czyli zbyt szybka praca serca. Niskie tętno rozpoznaje się przy mniej niż 60 uderzeniach/minutę. Stan ten eksperci określają jako bradykardia [1].

Jak mierzy się puls?

Puls może zostać zmierzony na kilka sposobów. Przedstawione zostaną te, z których możesz skorzystać bez problemu w warunkach domowych. Do mierzenia tętna wykorzystać możesz pulsoksymetr. To niewielkie urządzenie elektroniczne, które nasuwa się na palec. Pozwala kontrolować saturację, czyli natlenienie krwi (poziom wysycenia krwi tlenem), oraz tętno. Akcesorium to powinno się znaleźć w każdej apteczce, podobnie jak ciśnieniomierz. Dostępne obecnie na rynku aparaty do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi pozwalają na ocenę pulsu, a niektóre dodatkowo są w stanie wykryć arytmię, czyli zaburzenie w pracy serca.

Sprawdź, ile powinno wynosić prawidłowe ciśnienie krwi.

Innym sposobem mierzenia pulsu jest badanie ręczne, do którego nie są potrzebne żadne urządzenia. Puls ocenić możesz, uciskając dwoma palcami – środkowym i wskazującym – odpowiednie miejsca w ciele. Najczęściej jest to tętnica promieniowa, biegnąca w okolicy nadgarstka na linii kciuka. Inne częste miejsce pomiaru to tętnica ramienna na wyprostowanej ręce po wewnętrznej stronie łokcia. Tętno rzadziej badane jest na tętnicach udowych, piszczelowych tylnych, podkolanowych, grzbietowych stopy. Pomiaru powinieneś dokonywać przez 30 sekund, a wynik pomnożyć przez 2, lub przez 15 sekund i wówczas wynik pomnożyć przez 4.

Bez względu na wybraną metodę, aby wyniki badania tętna były wiarygodne, przeprowadź je:

• w cichym i spokojnym pomieszczeniu,
• w wygodnej, siedzącej pozycji,
• po co najmniej 5–10-minutowym odpoczynku.

Wysoki puls – przyczyny

Za wysokie tętno to powszechny objaw chorób układu krążenia. Mogą do niego doprowadzić m.in.: niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, zmiany zakrzepowo-zatorowe, wady zastawkowe, wady serca, zapalenie osierdzia czy mięśnia sercowego. Wysoki puls towarzyszy również innych zaburzeniom, takim jak:

• hemochromatoza (zaburzenie metabolizmu żelaza),
• sarkoidoza (choroba układu odpornościowego, w której dochodzi do powstawania grudek zapalnych),
• nadczynność tarczycy
• nowotwory pierwotne bądź przerzutowe w sercu,
• guz chromochłonny,
• nerwica serca.

Wysokie tętno nie zawsze jest objawem choroby. Do podwyższenia pulsu dochodzi w wyniku podejmowanej aktywności ruchowej – zarówno sportu, jak i wysiłku przy pracy fizycznej czy codziennych obowiązków. Praca serca przyspiesza z powodu emocji i narażenia na działanie stresu, a także podczas przebywania w pomieszczeniu o wyższej temperaturze. Puls jest również podwyższony u osób nadużywających alkoholu, palących papierosy i zażywających inne używki. Podobnie tętno wzrasta przy gorączce, niedotlenieniu, odwodnieniu czy utracie znacznej ilości krwi. Objawami charakterystycznymi dla wysokiego tętna są: kołatanie serca, zawroty głowy, szum w uszach, duszność, ból w klatce piersiowej.

Niskie tętno – przyczyny

Podobnie jak wysokie tętno, tak za niska wartość tego parametru jest stanem niepożądanym. Jak wcześniej wspomniano, możliwa jest bradykardia fizjologiczna u sportowców jako wynik adaptacji do wysiłku. Za normę uważa się niskie tętno u osób z wagotonią, czyli wzmożoną aktywnością nerwu błędnego. W pozostałych przypadkach za niskie tętno to stan niepożądany. Może być wynikiem stosowania niektórych leków. Sprzyjają jej zmiany zwyrodnieniowe w układzie bodźco-przewodzącym – zaburzeniem przewodnictwa w obrębie mięśnia sercowego. Niskie tętno obserwuje się w przebiegu niedoczynności tarczycy, kiedy spada metabolizm całego organizmu. Spadek pulsu i zaburzenie rytmu serca to jeden z objawów hiperkaliemii. To stan nadmiaru potasu we krwi.

Zaburzenia pracy serca rozwinąć się mogą również przy niedoborze cynku w organizmie. Przy niskim pulsie pojawić się mogą następujące objawy: szybsza męczliwość, uczucie osłabienia, znużenie, spadek koncentracji, zmniejszona tolerancja wysiłku, zawroty głowy.

Nieprawidłowe tętno – badania

Nieprawidłowy puls wymaga konsultacji lekarskiej i badań diagnostycznych, aby ustalić przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Zazwyczaj po wywiadzie i badaniu przedmiotowym lekarz zleca w tym celu:

• badania laboratoryjne,
• EKG,
• USG naczyń,
• ECHO serca.

W razie potrzeby rozszerza się diagnostykę o dodatkowe badania.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. Normy dla ciśnienia tętniczego krwi oraz tętna. Online: https://cmp.med.pl/wp-content/uploads/Normy-cisnienie-tetnicze.pdf [dostęp: 07.09.2023].
2. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, t. 1, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.
3. A. Szczeklik, M. Tendera, Kardiologia. Podręcznik oparty na zasadach EBM, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2009.