Kauzalgia – co to jest?

Kauzalgia to zespół objawów bólowych, rozwijający się głównie w obrębie kończyn, którego przyczyny nie do końca są poznane. Ból w przebiegu kauzalgii charakteryzuje się dużą zmiennością, może mieć różne nasilenie. Bywa, że jego intensywność potęgują różnorodne czynniki: termiczne, mechaniczne, a nawet emocjonalne. W przypadku pojawienia się objawów, mogących świadczyć o rozwoju kauzalgii, należy przeprowadzić rzetelną diagnostykę, a w razie konieczności – wdrożyć odpowiednią, wielokierunkową terapię.

Co to jest ból i jakie są jego rodzaje?

Aby dobrze zrozumieć czym jest kauzalgia, warto bliżej zaznajomić się z pojęciem bólu, który ze względu na swoją specyfikę, jest trudny do jednoznacznego zdefiniowania. Międzynarodowe Towarzystwo Badania Bólu (ang. International Association for the Study of Pain, IASP) definiuje go jako uciążliwe doznanie czuciowe i emocjonalne, związane lub przypominające doznanie związane z aktualnie występującym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek. Podstawową funkcją bólu jest ostrzeganie, ochrona organizmu przed uszkodzeniem tkanek w następstwie urazu czy choroby lub ograniczenie do minimum skutków takiego uszkodzenia. Gdy dojdzie do urazu np. kolana, obwodowy i ośrodkowy układ nerwowy inicjują zmiany prowadzące do powstania bólu – ten wymusza ograniczenia aktywności stawu, chroniąc struktury kolana przed dalszymi uszkodzeniami oraz umożliwiając szybszą regenerację chorych tkanek.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/bol-pod-prawym-zebrem-co-moze-oznaczac/

Biorąc po uwagę czas występowania dolegliwości bólowych, wyróżniamy:

• ból ostry – mijający szybko, zwykle po wygojeniu uszkodzonych tkanek;
• ból przewlekły – występujący dłużej niż 3 miesiące, utrzymujący się mimo wygojenia tkanek; wielu specjalistów określa go jako chorobę samą w sobie, wymagającą wielokierunkowego leczenia.

Ze względu na przyczynę, ból dzielimy na:

• ból receptorowy – pojawiający się w wyniku podrażnienia receptorów bólowych lub obniżenia progu ich pobudliwości;
• ból niereceptorowy neuropatyczny (patologiczny) –wynikający z uszkodzenia struktur układu nerwowego; wyróżniamy ból neuropatyczny obwodowy oraz ośrodkowy;
• ból niereceptorowy psychogenny – występujący w sytuacji kiedy nie dochodzi do uszkodzenia tkanek, a ból jest odnoszony przez chorego do takiego uszkodzenia.

Zespół wieloobjawowego bólu miejscowego

Zespół wieloobjawowego bólu miejscowego (ang. complex regional pain syndrome, CRPS) jest jednym z rodzajów bólu neuropatycznego dotyczącego głównie obwodowych części kończyn górnych i dolnych.

Międzynarodowe Stowarzyszenie Badań nad Bólem wyróżnia dwa rodzaje CRPS. Pierwszym z nich jest wieloobjawowy miejscowy zespół bólowy typu I (CRPS1, odruchowa dystrofia współczulna). Stanowi około 90% wszystkich przypadków CRPS; definiuje się go jako miejscowy zespół bólowy, pojawiający się zwykle po urazie (np. złamaniu, skręceniu, zabiegu chirurgicznym) lub w wyniku odległych uszkodzeń czy schorzeń (takich jak np. zawał serca, incydent naczyniomózgowy) – w tym przypadku nie dochodzi do potwierdzonego uszkodzenia nerwu obwodowego. Drugi (znacznie rzadziej występujący) rodzaj CRPS to wieloobjawowy miejscowy zespół bólowy typu II (CRPS2, kauzalgia), który może rozwinąć się po urazie nerwu.

Kauzalgia – definicja

Kauzalgia (ang. causalgia) to zespół wieloobjawowego bólu miejscowego ze współistniejącym uszkodzeniem nerwu obwodowego lub jego głównych odgałęzień, potwierdzonym badaniem elektromiograficznym i badaniem przewodnictwa nerwowego. Termin ten pochodzi od dwóch greckich słów: kausis (palenie, pieczenie) i algos (ból). Po raz pierwszy został użyty w 1872 roku przez amerykańskiego neurologia Silasa Witera Mitchella w stosunku do przypadków przewlekłego zespołu bólowego u ofiar amerykańskiej wojny domowej.

Kauzalgia – przyczyny

Przyczyny kauzalgii i mechanizm powstawania zaburzenia nie są do końca poznane. Pierwotnie opisywana była jako ból po postrzale. Obecnie zakłada się, że jej występowanie w obrębie kończyn jest następstwem urazu, w wyniku którego doszło do uszkodzenia nie tylko skóry czy mięśni, ale również częściowego uszkodzenia nerwów obwodowych odpowiedzialnych za ich unerwienie. Objawy kauzalgii mogą pojawić się również po przeprowadzonym zabiegu chirurgicznym – wieloobjawowy miejscowy zespół bólowy typu II często występuje po częściowej amputacji kończyny.

Przeczytaj również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/bol-plecow-pod-lopatkami-co-oznacza-przyczyny-objawy-sposob-na-bol/

Kauzalgia – objawy

Objawy kauzalgii najczęściej obserwuje się bezpośrednio po uszkodzeniu nerwu, niekiedy jednak mogą wystąpić nawet po kilku miesiącach. Zwykle symptomy dotyczą nerwów takich jak: nerw pośrodkowy, kulszowy, piszczelowy i łokciowy. Rzadko diagnozowana jest kauzalgia twarzy, która może pojawić się po ekstrakcji zęba.

Chory zwykle odczuwa piekący, rwący ból – bywa, że dolegliwość nie jest bardzo dokuczliwa, jednak może być ona również bardzo intensywna, uniemożliwiająca codzienne funkcjonowanie, zaburzająca odpoczynek, w tym sen (niekiedy ból rozprzestrzenia się na całą kończynę). Czasami silny ból występuje w odpowiedzi na bodziec, który nie powinien wywołać tak dużego dyskomfortu – takim bodźcem może być np. podmuch wiatru, dotyk odzieży, zmiana temperatury otoczenia, kontakt z wodą, a nawet czynniki emocjonalne, słuchowe oraz wzrokowe.

Skóra chorej kończyny jest gładka, napięta i sprawia wrażenie błyszczącej („woskowy” wygląd kończyny). Niekiedy jest nadmiernie ciepła, a na jej powierzchni widoczne są poszerzone naczynia krwionośne. Czasami kauzalgia objawia się zupełnie inaczej: kończyna może być chłodna i sina. Bywa, że pojawiają się symptomy związane z gruczołami potowymi: zauważalna jest asymetria wydzielania potu lub zmiany w jego wydzielaniu.

W ciężkich przypadkach, ręka lub noga dotknięta kauzalgią może być obrzęknięta, zniekształcona. Wraz z upływem czasu niekiedy dochodzi do redukcji tkanki podskórnej, struktur chrzęstnych, kostnych w chorej ręce lub nodze. Chory często ma problemy z ruchomością kończyny, pojawiają się usztywnienia i przykurcze. Czasami występują zaburzenia czucia, osłabienie siły mięśniowej lub przeczulica. Wszystko to sprawia, że problemem staje się wykonywanie prostych czynności.

Kauzalgia – diagnostyka

Bywa, że dokuczliwe objawy znikają nagle, niekiedy (mimo wdrożonej terapii) przybierają postać bólu przewlekłego, trwającego wiele miesięcy, a nawet lat. Wtedy silny ból oraz pozostałe objawy kauzalgii są tak dotkliwe, że prowadzą u chorego do różnego rodzaju zaburzeń psychologiczno-emocjonalnych oraz motywacyjnych. Silne dolegliwości bólowe mogą również skutkować uzależnieniem od leków. Dlatego w przypadku podejrzenia rozwoju kauzalgii niezbędne jest przeprowadzenie szybkiej diagnostyki (która niejednokrotnie bywa sporym wyzwaniem dla lekarza), a następnie natychmiastowe wdrożenie odpowiedniego leczenia.

W przypadku uszkodzenia nerwu obwodowego, w pierwszej kolejności należy ustalić jego przyczynę. Podczas wizyty, specjalista neurolog przeprowadza wywiad z pacjentem na temat ostatnio przebytych urazów oraz zabiegów w obrębie kończyn. Pyta o charakter bólu (piekący, kłujący itp.), jego natężenie, miejsce występowania oraz czynniki, które go potęgują. Następnie przeprowadza badanie fizykalne neurologiczne.

Metody obrazowe czy laboratoryjne okazują się na ogół nieprzydatne dla rozpozania wieloobjawowego miejscowego zespołu bólowego typu II – nie ma pojedynczego testu czy badania, które jednoznacznie potwierdzają kauzalgię. Choć w diagnostyce CRPS2 wykorzystuje się głównie kryteria kliniczne wykluczające inny proces chorobowy, lekarz zwykle zleca badanie elektromiograficzne i badanie przewodnictwa nerwowego. Specjalista przeprowadza próbę zablokowania przekaźnictwa współczulnego nerwu z wykorzystaniem znieczulenia miejscowego – pozytywny wynik (ustanie bólu) może świadczyć o rozwoju kauzalgii.

Kauzalgia – leczenie

Leczenie kauzalgii bywa trudne i często długotrwałe. Terapię przeprowadza się w poradni leczenia bólu, neurologicznej, ortopedycznej czy reumatologicznej przy wsparciu fizjoterapeuty. Bardzo ważne jest uświadomienie pacjentowi, czym jest kauzalgia i na czym polega jej terapia.

Metody, które wykorzystywane są w leczeniu kauzalgii to między innymi:

• farmakoterapia przeciwbólowa typowa dla leczenia bólów neuropatycznych (leki doustne oraz preparaty miejscowe);
• techniki anestezjologiczne (tymczasowe znieczulenie miejscowe);
• psychoterapia prowadzona przez specjalistę, który zajmuje się problematyką bólu – jego zadaniem jest udzielenie pomocy pacjentowi w zakresie radzenia sobie z bólem i przykrymi emocjami;
• rehabilitacja – ćwiczenia fizyczne mające na celu przywrócenie funkcji kończyny powinny być wdrożone tak szybko jak tylko jest to możliwe;
• fizykoterapia (np. krioterapia, elektryczna stymulacja nerwów – prądy TENS);
• zabieg chirurgiczny polegający na zniszczeniu konkretnych części współczulnego układu nerwowego (sympatektomia).

Natychmiastowe wdrożenie leczenia kauzalgii zwykle skutkuje szybszym ustąpieniem dolegliwości bólowych, przywróceniem funkcji kończyny, a tym samym zmniejszeniem ryzyka poważnych zaburzeń emocjonalnych. Dlatego warto znać objawy wieloobjawowego miejscowego zespołu bólowego typu II i odpowiednio wcześnie reagować.