Koilonychia – jaką chorobę sygnalizują paznokcie łyżeczkowate?

Zmiany paznokciowe mogą stanowić odrębny problem zdrowotny, ale i towarzyszą różnym schorzeniom narządów wewnętrznych. Doskonałym tego przykładem jest syndrom paznokci łyżeczkowatych, nazywanych również koilonychią. Sprawdź, czym charakteryzuje się to zaburzenie i jakie mogą być przyczyny jego powstania.

Co oznacza koilonychia?

Koilonychia to zaburzenie kształtu płytki paznokciowej, określane inaczej jako paznokcie łyżeczkowate. Nazwa ta wzięła się od kształtu, który przybiera płytka paznokciowa – przypomina bowiem łyżeczkę, mogącą pomieścić kroplę wody. Koilonychia charakteryzuje się nieprawidłową wklęsłością w centrum i uniesionymi, wywiniętymi brzegami bocznymi paznokcia. Chore paznokcie mogą być ścieńczałe i wykazywać tendencję do rozszczepiania. W przypadkach przewlekłych może dojść do rogowacenia podpaznokciowego w dalszej i bocznej części płytki. Koilonychia zazwyczaj dotyczy paznokci u rąk, sporadyczne są przypadki koilonychii na paznokciach u stóp. Zagłębienie łyżeczkowate zwykle rozwija się w obrębie dalszego odcinka płytki.

Przeczytaj, czym jest onycholiza – jedno z najczęściej występujących zaburzeń we wzroście płytki paznokcia

Łyżeczkowate paznokcie – co je powoduje?

Koilonychia może rozwinąć się w wyniku częstego narażenia paznokci na czynniki szkodliwe, takie jak kontakt z rozpuszczalnikami benzynowymi. Zmiany te mogą być również następstwem urazu mechanicznego czy przewlekłej infekcji paznokcia. Paznokcie łyżeczkowate powstają także w wyniku niedoborów witaminowych, zaburzenia krążenia obwodowego czy w przebiegu zespołu paznokciowo-rzepkowego. 

Zespół paznokciowo-rzepkowy to choroba genetyczna, dziedziczona autosomalnie dominująco, spowodowana mutacjami w genie LMX1B, który koduje białko homeodomeny LIM. Zespół ten charakteryzuje się dysplazją (zaburzeniem w rozwoju) paznokci i aplazją (niewykształceniem) lub hipoplazją (niepełnym wykształceniem) rzepki. Koilonychia może występować też w innych wrodzonych zespołach, takich jak dysplazja ektodermalna czy zespół LEOPARD. 

Do innych często spotykanych przyczyn koilonychii należą niedoczynność tarczycy i choroba wieńcowa. W zespole Plummera-Vinsona łyżeczkowate paznokcie współwystępują z anemią, zaburzeniami połykania i zapaleniem języka. W sporadycznych przypadkach koilonychia występuje u osób z hemochromatozą. To choroba metaboliczna, której istotą jest nadmierne gromadzenie się żelaza w organizmie. Do łyżeczkowatych paznokci predysponują również przeszczep nerki i dializy.

Do dermatoz, czyli chorób skóry, w których może wystąpić koilonychia, należą:

• paznokcie rurkowate,
• łysienie plackowate,
• choroba Dariera,
• liszaj płaski,
• zespół Raynauda.

Przeczytaj także: Żółte paznokcie u nóg – to nie musi być objaw grzybicy!

Paznokcie łyżeczkowate a anemia

Koilonychia najczęściej związana jest z niedokrwistością z niedoboru żelaza. Tzw. anemia oznacza stan za małej ilości hemoglobiny lub liczby krwinek czerwonych. Jest ona związana ze zbyt małą ilością żelaza w organizmie, do czego dochodzi w związku z niedostatecznym zaopatrzeniem organizmu lub zwiększonym zapotrzebowaniem na ten pierwiastek. 

Do najczęstszych przyczyn tego rodzaju niedokrwistości należą:

• zaburzenia wchłaniania;
• zmniejszone zapasy w życiu płodowym;
• szybki rozwój;
• przewlekłe krwawienie, które stymuluje szpik kostny do intensywniejszego wytwarzania elementów morfotycznych krwi, doprowadzając tym samym do wyczerpania zapasów żelaza;
• obfite krwawienia miesięczne;
• zmiany dysplastyczne w obrębie układu pokarmowego, m.in. nowotwór jelita grubego, polipy jelita grubego;
• owrzodzenia żołądka lub dwunastnicy.

Czy paznokcie łyżeczkowate zawsze oznaczają patologię?

W piśmiennictwie naukowym spotkać można doniesienia o przypadkach rodzinnego występowania paznokci łyżeczkowatych. Bywają one również prawidłową odmianą budowy paznokcia u niemowląt, która ulega korekcji  w pierwszych latach życia. Szacuje się, że około 30% dzieci rodzi się z koilonychią, głównie w obrębie dużego palca. 

Diagnostyka paznokci łyżeczkowatych

Pacjent z nieprawidłowościami dotyczącymi płytki paznokciowej powinien zgłosić się do dermatologa. To specjalista zajmujący się problemami ze strony skóry, włosów i paznokci. Rozpoznanie samych paznokci łyżeczkowatych i ich przyczyny rozpoczyna się od szczegółowo przeprowadzonego wywiadu medycznego. Następnie ma miejsce badanie przedmiotowe. Paznokcie w kształcie łyżeczki są na tyle charakterystyczne, że nie powinny stanowić problemu diagnostycznego. 

Potwierdzeniem rozpoznania jest tzw. test koralika, który polega na umieszczeniu koralika na płytce paznokciowej, by sprawdzić, czy obiekt utrzymuje się w zagłębieniu płytki. Alternatywą jest test wody, który polega na umieszczeniu kropli wody w środkowej części paznokcia, jeśli nie spłynie po płytce, to daje podejrzenie koilonychii. Pacjent kierowany jest na badanie dermatoskopijne paznokcia lub mikroskopijne zeskrobanie płytki i dalszą analizę laboratoryjną. 

Dowiedz się więcej o badaniu w kierunku dermatofitów – paznokci stóp i badaniu w kierunku dermatofitów – paznokci rąk.

Jednocześnie zlecane są badania laboratoryjne – dużo informacji o stanie zdrowia dostarczy morfologia krwi. Na jej podstawie można stwierdzić anemię, czyli powszechną przyczynę koilonychii. Pacjent skorzystać może w tym celu z e-Pakietu badań na anemię. Aby określić przyczynę wklęsłych paznokci, lekarz zleca dodatkowe badania, adekwatne do podejrzewanego podłoża zmiany w wyglądzie płytki.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska