Leniwe jelita – jak poprawić pracę jelit?

Zespół leniwego jelita to dolegliwość charakterystyczna dla współczesnych czasów. Siedzący tryb życia, stres, niezdrowa dieta i ciągły pośpiech prowadzą do zaburzeń funkcjonowania jelit. W rezultacie, jelita nie pracują prawidłowo bez wsparcia, a preparaty na zaparcia stają się coraz bardziej popularne. W artykule poniżej wyjaśniamy, czym dokładnie jest syndrom leniwego jelita i jakie są skuteczne metody jego leczenia.

Czym jest zespół leniwego jelita?

Zespół leniwego jelita jest to uciążliwe schorzenie przewodu pokarmowego zaliczane do chorób cywilizacyjnych. Liczba przypadków tego syndromu rośnie na całym świecie, co jest ściśle związane z nowoczesnym stylem życia. Częstość występowania zaparcia w zdrowej populacji Europy określono na 17,1%, przy czym problem ten w znacznie mniejszym stopniu dotyczy dzieci i ludzi młodych niż osób starszych. Co trzecia osoba w wieku powyżej 70 lat skarży się na zaparcia. Problem ten występuje ponadto dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Bardzo często dotyczy też kobiet w ciąży. 

Z jelitem leniwym mamy do czynienia wtedy, gdy jelita działają nieefektywnie, co powoduje obniżoną perystaltykę, czyli wolniejsze przesuwanie się treści pokarmowej przez przewód pokarmowy. W rezultacie dochodzi do trudności z wypróżnianiem oraz pojawienia się uczucia dyskomfortu w jamie brzusznej. Zaparcia mogą z kolei prowadzić do powstawania hemoroidów i stanów zapalnych jelit.

Do najważniejszych przyczyn zespołu leniwego jelita zalicza się brak regularnej aktywności fizycznej oraz siedzący tryb życia, które prowadzą do stopniowego spowolnienia ruchów jelit. Dodatkowo nieodpowiednia dieta, uboga w błonnik, nie dostarcza wystarczającej ilości substancji stymulujących jelita do efektywnej pracy, co skutkuje ich rozleniwieniem. W rezultacie dochodzi do zaburzeń w regularności wypróżnień, prowadzących do zaparć, wzdęć i bólu brzucha.

Leczenie leniwego jelita polega na wprowadzeniu zdrowych nawyków, takich jak zwiększenie aktywności fizycznej, wprowadzenie diety bogatej w błonnik, regularne nawadnianie organizmu i redukcja stresu. W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczne może być leczenie farmakologiczne pod kontrolą lekarza.

Leniwe jelita – przyczyny

Zespół leniwego jelita to schorzenie, którego główną przyczyną jest niezdrowy styl życia. Niska aktywność fizyczna prowadzi do zmniejszenia ukrwienia i dotlenienia jelit, podczas gdy siedzący tryb pracy sprawia, że jelita pozostają w ucisku przez długie godziny, a mięśnie, w tym te odpowiedzialne za pracę jelit, ulegają osłabieniu.

Nieodpowiednia dieta, jedzenie fast foodów oraz nieregularne i pośpieszne posiłki również wpływają negatywnie na pracę jelit. Takie nawyki prowadzą do przeciążenia przewodu pokarmowego ciężkostrawnymi pokarmami i często wiążą się z niedoborem błonnika, który jest kluczowy dla prawidłowego tempa trawienia i pasażu jelitowego. Ważnym czynnikiem jest także brak regularności w spożywaniu posiłków oraz niedostateczne spożycie płynów, zwłaszcza wody. Poranny pośpiech również nie sprzyja efektywnemu trawieniu. Brak czasu na swobodne wypróżnienie się rano, gdy jelita są najbardziej aktywne lub powstrzymywanie naturalnej potrzeby defekacji, może prowadzić do zaparć. W dłuższej perspektywie mogą one przejść w zaparcia nawykowe, powodując ból i pogłębiając problem leniwych jelit. 

Ważnym czynnikiem wpływającym negatywnie na kondycję jelit jest także stres, szczególnie ten o charakterze długotrwałym. Dodatkowo spowolnienie pracy jelit mogą powodować leki, takie jak antydepresanty, leki przeciwhistaminowe i rozkurczowe, diuretyki, preparaty z wapniem lub żelazem, niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz leki zobojętniające kwas żołądkowy. 

Do przyczyn zespołu leniwego jelita zalicza się także:

• zaburzenia składu flory bakteryjnej jelit, prowadzące do dysbiozy jelitowej, 
• zaburzenia rytmu dobowego pracy jelit (spożywanie obfitych posiłków wieczorem przy braku śniadania),
• schorzenia takie jak: niedoczynność tarczycy, zaburzenia elektrolitowe, cukrzyca, uchyłki jelita grubego i żylaki odbytu.

Częstym błędem u osób z zespołem leniwego jelita jest stosowanie środków przeczyszczających w celu pobudzenia pracy jelit, co w dłuższej perspektywie tylko pogłębia problem. Regularne stosowanie środków na przeczyszczenie może prowadzić do uzależnienia jelit od tych substancji, co dodatkowo osłabia ich naturalne funkcje i pogarsza ich motorykę.

Jak objawia się zespół leniwego jelita?

Zespół leniwych jelit zaczyna się zazwyczaj od typowych dolegliwości gastrycznych. Na początku mogą pojawić się wzdęcia, uczucie ciężkości, zwiększone napięcie mięśni brzucha, ogólna ociężałość oraz spowolnione reakcje. Kolejnym objawem są zaparcia, które z czasem stają się coraz bardziej uporczywe. Niepokojącym sygnałem, którego nie powinno się ignorować, jest też złe samopoczucie po spożyciu zdrowego i dobrze zbilansowanego posiłku. Przy prawidłowo funkcjonujących jelitach takie objawy nie powinny występować.

W miarę postępu choroby pojawiają się problemy z wypróżnianiem, nudności, bóle głowy oraz zaburzenia metaboliczne. Spowolnienie motoryki jelit prowadzi do nasilenia się tych objawów i zwiększenia ich częstotliwości. W efekcie wielu pacjentów sięga po środki przeczyszczające, które przynoszą jedynie chwilową ulgę, a ich długotrwałe stosowanie może pogorszyć stan jelit i prowadzić do dodatkowego podrażnienia zamiast poprawy. 

Leniwe jelita – diagnostyka

Rozpoznanie syndromu leniwych jelit opiera się przede wszystkim na wywiadzie medycznym. W celu potwierdzenia diagnozy warto wykonać co najmniej kilka podstawowych badań, takich jak: morfologia krwi, badanie ogólne moczu i kału, a także oznaczenie poziomu wapnia, elektrolitów oraz hormonów tarczycy. Ważne jest również ocenienie stanu zwieraczy odbytu.

Jeśli wyniki tych badań są niewystarczające, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak USG jamy brzusznej, prześwietlenie jelit z kontrastem lub kolonoskopię. Te badania są istotne dla wykluczenia innych schorzeń, takich jak polipy czy nowotwory jelit i pomagają ustalić, czy istnieje mechaniczna przyczyna zaburzeń w pasażu jelitowym. W przypadku, gdy zmiany w diecie i początkowe leczenie leniwego jelita nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, a wyniki badań pozwalają na wykluczenie innych przyczyn, warto sprawdzić stan mikroflory jelitowej za pomocą badania takiego jak NANOBIOME. Poznanie składu mikrobiomu pozwala ocenić, czy przyczyną zaparć i innych objawów ze strony układu pokarmowego nie jest dysbioza jelitowa, wymagająca podjęcia konsultacji z dietetykiem.

Jak leczyć zespół leniwego jelita?

Leczenie zespołu leniwego jelita opiera się przede wszystkim na zmianie stylu życia i nawyków żywieniowych. Kluczowe jest wprowadzenie zdrowej, zbilansowanej diety, bogatej w błonnik, regularne spożywanie posiłków i odpowiednie nawodnienie organizmu. Należy pić około 2 litrów płynów dziennie, a przy zwiększonej podaży błonnika jeszcze więcej, aby błonnik mógł pełnić swoją rolę. Niedostateczna ilość wody może pogorszyć zaparcia i spowolnić perystaltykę jelit.

Konieczne jest także zwiększenie aktywności fizycznej oraz obniżenie poziomu stresu (np. poprzez techniki relaksacyjne). Warto również przyjrzeć się swoim porannym nawykom. Zamiast szybkiej kawy i pośpiesznie zjedzonej bułki, należy zadbać o pełnowartościowe śniadanie, które jest kluczowe dla zdrowia. Dobrze jest też zarezerwować czas na wizytę w toalecie, nawet jeśli oznacza to wcześniejsze wstawanie. Regularne poranne wypróżnianie jest ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego i jelit i nie powinno być zaniedbywane. Warto także uwzględnić probiotyki i prebiotyki w diecie. Naturalne probiotyki, występujące w produktach takich jak kiszonki i fermentowane napoje mleczne, dostarczają korzystnych bakterii kwasu mlekowego. Prebiotyki, które można znaleźć m.in. w cykorii, karczochach, szparagach czy owsie, stanowią pożywkę dla bakterii probiotycznych, wspomagając ich wzrost.
Jeżeli powyższe metody nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, to konieczne może być sięgnięcie po farmakoterapię, opartą o leki prokinetyczne, które stymulują pracę jelit. Leki te powinny być jednak stosowane wyłącznie pod kontrolą lekarza i zgodnie z jego zaleceniami, ponieważ niewłaściwe ich użycie może prowadzić do odwrotnych skutków. W cięższych przypadkach lekarz może zalecić lewatywę lub czopki w celu wywołania wypróżnienia, ale takie środki powinny być traktowane jako ostateczność.