Neuropatia obwodowa- czym jest, jakie są jej objawy i przyczyny?

Redakcja Diagnostyki

19 stycznia 2023

Przeczytasz w 9 minut

Udostępnij

Spis treści:

Co to jest neuropatia obwodowa?
Neuropatia obwodowa – jakie są objawy?
Przyczyny neuropatii obwodowej
Jakie badania wykonać w neuropatii obwodowej ?
Neuropatia obwodowa – na czym polega leczenie?

Neuropatia obwodowa to określenie medyczne, które oznacza uszkodzenie nerwów zlokalizowanych poza kręgosłupem oraz mózgiem. Istnieje wiele przyczyn neuropatii obwodowych, które obejmują zarówno czynniki zewnętrzne, jak i poszczególne schorzenia internistyczne. W jaki sposób może objawiać się neuropatia obwodowa, co najczęściej prowadzi do rozwoju tego schorzenia, na czym polega diagnostyka oraz leczenie neuropatii obwodowych?

Co to jest neuropatia obwodowa?

Neuropatia nerwów obwodowych to względnie częste zaburzenie, które polega na uszkodzeniu struktur komórek nerwowych oraz pojawieniu się związanych z tym dolegliwości chorobowych. Szacuje się, że nawet jedna na dziesięć osób powyżej 55 roku życia może doświadczać objawów wynikających z różnego typu neuropatii obwodowych. Warto mieć na uwadze, że do rozwoju tego typu schorzeń może dochodzić u osób w każdym wieku, niezależnie od płci.

Układ nerwowy człowieka dzieli się na dwa główne elementy – ośrodkowy układ nerwowy, OUN (do którego zalicza się mózg i rdzeń kręgowy) oraz obwodowy układ nerwowy, do którego zaliczane są wszystkie pozostałe nerwy. Dzieli się je na nerwy czuciowe, ruchowe oraz autonomiczne. Do rozwoju neuropatii obwodowej może dojść w praktycznie każdym nerwie, który wchodzi w skład układu nerwowego obwodowego. W wielu przypadkach są to głównie nerwy, które unerwiają ruchowo oraz czuciowo kończyny. Dokładny zakres dolegliwości związanych z neuropatią jest całkowicie zależny od tego, jaka struktura anatomiczna uległa uszkodzeniu oraz na czym polega jej funkcja w ciele człowieka. Z tego powodu wyróżnia się m.in.:

Neuropatię ruchową,
Neuropatię czuciową,
Neuropatię autonomiczną,
Neuropatie mieszane.

Inny podział neuropatii wynika z lokalizacji uszkodzonych struktur nerwowych – są to m.in. neuropatia autonomiczna układu sercowo-naczyniowego, neuropatia autonomiczna przewodu pokarmowego, neuropatia czuciowa kończyny górnej itd.

W przypadku jednoczasowego uszkodzenia wielu nerwów można mówić o tzw. polineuropatii, która jest szczególnie częsta w przebiegu źle kontrolowanej cukrzycy. Uszkodzenie wyłącznie jednego nerwu nazywane jest mononeuropatią. W zależności od przyczyny neuropatii objawy mogą pojawić się nagle lub też narastać powoli, wraz z postępem choroby leżącej u podłoża tego zaburzenia.

Neuropatia obwodowa – jakie są objawy?

Dolegliwości w przebiegu neuropatii obwodowej zależą zarówno od miejsca uszkodzenia nerwu jak i typu uszkodzonej tkanki oraz zakresu unerwienia zajętej struktury anatomicznej. W wielu przypadkach w danym nerwie przebiega kilka rodzajów włókien – np. zarówno włókna ruchowe, jak i czuciowe. Obecne wówczas dolegliwości będą dotyczyły obydwu funkcji tego nerwu w danym zakresie unerwienia.

Neuropatia obwodowa typu ruchowego będzie prowadziła do osłabienia siły mięśniowej lub też całkowitej utraty możliwości skurczu przez dany mięsień lub grupę mięśni. Co za tym idzie, ruchomość kończyny lub danego stawu może zostać znacząco ograniczona. Z czasem, ze względu na brak impulsów nerwowych mogą pojawiać się także postępujące zaniki mięśni oraz różnego stopnia deformacje zajętych obszarów ciała.

Neuropatia obwodowa typu czuciowego może skutkować rozwojem różnego typu zaburzeń czucia. W zależności od stopnia uszkodzenia nerwu oraz typu choroby wywołującej neuropatię mogą to być m.in. odczucia mrowienia, kłucia, drętwienia, pogorszenie odbierania bodźców dotykowych oraz temperatury lub kłujący ból. Te zaburzenia czucia nazywane są zbiorczo parestezjami.

Uszkodzenia nerwów autonomicznych mogą prowadzić do pojawienia się zmiany zabarwienia skóry. Ze względu na obkurczenie lub poszerzenie naczyń krwionośnych może dochodzić do nadmiernego zaczerwienienia danego obszaru, zasinienia lub obrzęku. W przypadku uszkodzeń nerwów autonomicznych unerwiających poszczególne narządy może dochodzić do zaburzeń ich funkcjonowania, np. zaburzeń rytmu serca lub problemów z trawieniem.

Przyczyny neuropatii obwodowej

Neuropatia obwodowa może rozwijać się w przebiegu mechanicznego uszkodzenia nerwów. Za destrukcję tkanki może odpowiadać w tym przypadku zarówno bezpośredni uraz mechaniczny (jak np. złamanie kości, rana cięta) jak i przewlekły ucisk wywołany przez okoliczne struktury anatomiczne. Przykładowo, jedne z częściej występujących neuropatii z ucisku to zespół cieśni nadgarstka oraz zespół rowka nerwu łokciowego.

W przebiegu zespołu cieśni nadgarstka dochodzi do nadmiernej kompresji nerwu pośrodkowego przez więzadła zlokalizowane w obrębie kanału nadgarstka. Dokładna przyczyna tej choroby nie jest do końca poznana, jednak ryzyko jej rozwoju zwiększa przewlekły ucisk oraz niefizjologiczna pozycja dłoni, szczególnie w przebiegu pracy zawodowej związanej z długotrwałym używaniem komputera. Objawy zespołu cieśni nadgarstka obejmują parestezje w obrębie kciuka, palca wskazującego, środkowego oraz serdecznego, a także po wewnętrznej stronie dłoni. Z czasem dochodzi do osłabienia siły określonych mięśni dłoni, co może wywoływać uczucie pogorszenia koordynacji, trudności z precyzyjnym chwytaniem przedmiotów oraz problemy podczas wykonywania dokładnych ruchów dłonią. Charakterystyczne jest nasilanie się objawów podczas snu, co często może wywoływać wybudzenia w nocy.

W przypadku neuropatii rowka nerwu łokciowego dochodzi do ucisku nerwu łokciowego na poziomie dystalnego zakończenia kości ramiennej. Typowe objawy obejmują parestezje palca serdecznego oraz małego, a także zaburzoną funkcję ruchową tych dwóch palców. Dodatkowo mogą pojawiać się pewne ograniczenia ruchomości kciuka.

Polineuropatia cukrzycowa to kolejny, jeden z częściej występujących rodzajów neuropatii. W przypadku tego schorzenia za rozwój uszkodzeń nerwowych odpowiada przewlekły, zbyt wysoki poziom cukru we krwi, który jest charakterystyczny dla nieleczonej lub źle kontrolowanej cukrzycy. Szacuje się, że zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego mogą pojawiać się nawet u 25% osób chorujących na cukrzycę. W zależności od tego, które nerwy są zajęte, neuropatia ta może zarówno objawiać się zaburzeniami czucia obwodowego (najczęściej w obszarze kończyn dolnych), jak i zaburzeniami pracy poszczególnych narządów (neuropatia wegetatywna). Ze względu na osłabione odczuwanie bólu oraz zwiększoną tendencję do zakażeń, schorzenie to może skutkować rozwojem tzw. stopy cukrzycowej, która nieleczona może być przyczyną amputacji kończyny. Do rozwoju neuropatii może dochodzić także w przebiegu różnego typu infekcji, jak np. neuropatia obecna w półpaścu wywoływanym wirusem ospy wietrznej. Za rozwój objawów w tej chorobie odpowiada aktywacja latentnego (uśpionego) wirusa zlokalizowanego w zwojach nerwowych. Inne neuropatie mogą rozwijać się jako manifestacja poszczególnych chorób autoimmunologicznych, w których układ odpornościowy gospodarza błędnie identyfikuje tkanki nerwowe jako obce oraz uruchamia przeciwko nim proces zapalny.

Jakie badania wykonać w neuropatii obwodowej ?

Badania diagnostyczne, które pozwolą na rozpoznanie neuropatii obwodowych oraz ich przyczyn zależne są od dokładnego typu schorzenia oraz jego umiejscowienia w ciele chorego. Podstawowym narzędziem umożliwiającym postawienie diagnozy neuropatii jest badanie przedmiotowe oraz wywiad lekarski. Na podstawie charakterystycznych dolegliwości, współwystępujących obciążeń zdrowotnych oraz historii choroby lekarz jest w stanie z dużą trafnością wykryć neuropatię oraz jej najbardziej prawdopodobne źródło.

W przypadku polineuropatii cukrzycowej lekarz może zlecić wykonanie badań, które umożliwią wykrycie zaburzeń glikemii. Są to m.in. pomiar stężenia glukozy we krwi na czczo, OGTT (doustny test obciążenia glukozą) oraz pomiar stężenia hemoglobiny glikowanej we krwi (Hb1Ac). Oznaczenie poziomu Hb1Ac umożliwia ocenę stężeń glukozy we krwi w niedalekiej przeszłości, dzięki czemu badanie to jest skutecznym narzędziem weryfikującym skuteczność wdrożonego leczenia przeciwcukrzycowego.

Badania dodatkowe, które mogą być przeprowadzone w diagnozowaniu neuropatii obwodowych obejmują testy obrazowe oraz czynnościowe. Badania obrazowe użyteczne w tym zakresie to m.in. RTG (zdjęcie rentgenowskie), USG (ultrasonografia) oraz MRI (obrazowanie rezonansem magnetycznym). Badanie USG pozwala na dynamiczną ocenę położenia oraz stanu nerwu, czyli obserwowanie zmian jego pozycji oraz kompresji w przypadku aktywnego ruchu kończyną.

Badanie czynnościowe, którego nieprawidłowe wyniki mogą świadczyć o zaburzonym przewodnictwie nerwowym, to np. ENG, czyli elektroneurografia. Test ten polega na pomiarze prędkości przewodzenia impulsu elektrycznego przez nerw za pomocą specjalnego urządzenia. Badanie to nie jest związane z jakąkolwiek procedurą inwazyjną – pomiar odbywa się przezskórnie. Do przeprowadzenia tego badania oraz skutecznej interpretacji wyników niezbędne jest posiadanie przez lekarza odpowiedniego doświadczenia oraz przeszkolenia. Innym testem czynnościowym wykorzystywanym w omawianych schorzeniach jest EMG (elektromiografia), w której bada się nasilenie stymulacji określonego mięśnia przez dany nerw.

Neuropatia obwodowa – na czym polega leczenie?

Leczenie neuropatii obwodowej jest zależne od bezpośrednich przyczyn uszkodzeń nerwu. W przypadku neuropatii z ucisku lub neuropatii pourazowej metodą leczenia z wyboru (w przypadku nieskuteczności leczenia zachowawczego) jest najczęściej leczenie operacyjne, które polega na chirurgicznej dekompresji nerwu lub przemieszczeniu go w inne położenie, gdzie nie będzie narażony na podrażnianie oraz ucisk.

Leczenie neuropatii będących powikłaniem innego schorzenia, jak np. infekcja lub cukrzyca opiera się na leczeniu choroby podstawowej. Stopień zaawansowania uszkodzeń tkanki nerwowej oraz progresja choroby podstawowej mogą wpływać na dostępne opcje terapeutyczne oraz ich skuteczność w zmniejszaniu stopnia nasilenia dolegliwości.

Leczenie neuropatii obwodowej w każdym przypadku powinno być konsultowane z lekarzem. Każdy przypadek jest nieco inny, przez co optymalne leczenie może różnić się pomiędzy poszczególnymi pacjentami.

Bibliografia:

Retikulocyty - jaką pełnią rolę w organizmie?

Egzema - przyczyny, objawy, rodzaje

Więcej+
artykułów