Nowe mutacje koronawirusa SARS-CoV-2 a szczepionka – czy szczepienie chroni nas przed nowymi wariantami?

Pandemia COVID-19 wywołana przez wirusa SARS-CoV-2 szerzy się na świecie już od blisko 2 lat. Wprowadzone do obiegu w ubiegłym roku szczepionki stały się światełkiem nadziei. Jednak wirus nie odpuszcza i cały czas mutuje. Już ponad 19 milionów osób mieszkających w Polsce zostało w pełni zaszczepionych przeciwko COVID-19. Jednak to wciąż zbyt mało, żeby osiągnąć odporność populacyjną. Czy osoby zaszczepione powinny obawiać się nowych mutacji SARS-CoV-2? Czy szczepienie ochroni nas przed nowymi wariantami koronawirusa?

Nowe mutacje koronawirusa SARS-CoV-2 – co o nich wiemy?

Wariant chiński wirusa SARS-CoV-2 opanował cały świat, wywołując epidemię o zasięgu globalnym – pandemię. W ostatnim czasie pojawiły się różne mutacje tego wirusa. Różnią się one od wariantu oryginalnego szybkością rozprzestrzeniania się oraz mniejszą lub większą zjadliwością.

Powstawanie nowych mutacji wirusa to naturalny proces, którego celem jest lepsze zaadaptowanie się do organizmu gospodarza i w efekcie możliwość szerszego rozprzestrzeniania się w populacji organizmów – gospodarzy wirusa. Jednak niektóre warianty mutacji budzą szczególne obawy. Wariant brytyjski (alfa) oraz południowoafrykański (beta) szerzą się szybciej niż wariant oryginalny. Ten pierwszy dominuje w Polsce. Jak się okazuje, cechuje się on dużym powinowactwem do nabłonka płuc, przez co infekcja może mieć dużo cięższy przebieg. Wariant beta nie wykazuje tak dużej zjadliwości.

Pochodząca z Indii mutacja delta, została zakwalifikowana przez WHO jako wariant budzący szczególny niepokój. Prognozuje się, że to właśnie ona zdominuje czwartą falę pandemii. Osoby zakażone tym wariantem dużo częściej wymagają hospitalizacji. Wykryty po raz pierwszy w Brazylii szczep gamma oraz w Peru – wariant lambda, również budzą niepokój, ponieważ rozprzestrzeniają się bardzo szybko. Czy szczepionka ochroni nas przed nowymi wariantami koronawirusa? To pytanie zadaje wiele osób.

Jakie typy szczepionek przeciwko SARS-CoV 2 są dostępne w Polsce?

W Polsce mamy do dyspozycji 2 typy szczepionek przeciwko wirusowi SARS-CoV 2:

• szczepionki wektorowe – Vaxzevria (producent AstraZeneca) oraz COVID-19 Vaccine Janssen (producent Janssen- Cilag),
• szczepionki mRNA – Comirnaty (producent Pfizer/BioNTech) oraz COVID-19 Vaccine Moderna (producent Moderna).

Skuteczność i bezpieczeństwo wszystkich z nich zostało potwierdzone podczas wieloośrodkowych badań, a spełnienie surowych wytycznych Europejskiej Agencji Leków (EMA) sprawiło, że mogły one zostać dopuszczone do obrotu.

Szczepionki wektorowe składają się z pozbawionego możliwości replikacji w komórkach ludzkich wektora – adenowirusa z wbudowanym fragmentem materiału genetycznego kodującego białko S wirusa SARS-CoV-2 istotne dla odpowiedzi odpornościowej na infekcję z wirusem. Adenowirusowy wektor jest jedynie „ministrzykawką” wprowadzającą do komórki ludzkiej wybrany gen SARS-Cov-2. Po odczytaniu zawartej w genie informacji, komórka zaczyna produkować i wydalać na zewnątrz pojedyncze białko wirusa SARS-CoV-2. W odpowiedzi na obce białko, układ odpornościowy szczepionego zaczyna produkować przeciwciała neutralizujące wirusa, które chronią przed rozwinięciem się COVID-19. Szczepionki mRNA zawierają odpowiedni fragment mRNA SARS-CoV-2 kodujący białko kolcowe S i struktury umożliwiające wniknięcie mRNA do komórki szczepionego. Kolejne fazy jej działania są analogiczne do szczepionki wektorowej.

Wszystkie szczepionki wykazują wysoką skuteczność w zapobieganiu infekcji oryginalnym wirusem SARS-CoV-2, a w razie zachorowania chronią przed ciężkim przebiegiem i rozwojem groźnych powikłań COVID-19. Skuteczność poszczególnych typów szczepionek na infekcje zmutowanymi wariantami SARS-CoV-2 pozostają przedmiotem wielu spekulacji. Wiadomo jednak, że osoby zaszczepione którymkolwiek z tych preparatów mogą czuć się znacznie bezpieczniej od tych niezaszczepionych. Polskie dane epidemiczne z ostatnich tygodni wskazują, że 90% zachorowań  na COVID-19 dotyczy ludzi nieszczepionych, a szczepieni pełnym cyklem przechodzą poronną formę zakażenia, na ogół wariantem delta.

Szczepionka przeciwko COVID-19 a mutacje koronawirusa

Obecnie mamy do czynienia z 4 falą pandemii COVID-19. Naukowcy są zgodni, że choroba obejmuje w przytłaczającym odsetku osoby niezaszczepione w wieku reprodukcyjnym (pomiędzy 20 a 50 lat). Panująca mutacja wirusa – wariant delta, cechuje się nawet 40-60% zdolnością do szybszego rozprzestrzeniania się w stosunku do oryginalnego wariantu chińskiego. Uznaje się, że wszystkie typy szczepionek chronią przed ciężkim przebiegiem zakażenia wirusem SARS-CoV-2, a w dużej mierze również przed zachorowaniem.

Nowe mutacje koronawirusa, a szczepionka – którą warto wybrać?

To pytanie zadaje wiele osób. Trwające obecnie intensywne badania mają za zadanie wyjaśnić efektywność poszczególnych typów szczepionek. Jedne z nich zostały przeprowadzone w Wielkiej Brytanii pod nadzorem tamtejszego Urzędu do Spraw Zdrowia Publicznego. Jego zadaniem było porównanie skuteczności szczepionki Comirnaty oraz Vaxzevria w kontekście najczęstszych mutacji wirusa SARS-CoV-2 występujących w Europie – wariantu alfa oraz delta. Badanie wykazało wysoką 87,9% oraz 93,4% skuteczność szczepionki Comirnaty w odniesieniu do zachorowania wywołanego odpowiednio wariantem delta oraz alfa. Nieco niższą efektywność osiągną preparat Vaxzevria – odpowiednio 59,8% dla wariantu delta oraz 66,1% dla wariantu alfa. Co ważne osiągnięcie tak wysokiej skuteczności jest możliwe tylko po przyjęciu 2 zalecanych dawką szczepienia. Osoby zaszczepione tylko jedną dawką nie mogą liczyć na tak dużą ochronę przed zachorowaniem.

Bibliografia:

1. https://szczepienia.pzh.gov.pl/jaka-jest-skutecznosc-szczepionek-przeciw-covid-19-wobec-wariantu-delta-wirusa-sars-cov-2/
2. https://www.gov.pl/web/szczepimysie/raport-szczepien-przeciwko-covid-19
3. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/media-resources/science-in-5/episode-45—delta-variant
4. Bernal i wsp. Effectiveness of COVID-19 vaccines against the B.1.617.2 variant.