Odporność zbiorowa a koronawirus. Czy można być odpornym na SARS-CoV-2?

Od marca 2020 roku trwa pandemia COVID- 19, czyli choroby spowodowanej przez SARS- CoV-2. Dotychczas zarejestrowano niemal 60 milionów potwierdzonych przypadków choroby, z czego ponad 900 tysięcy w Polsce. Codziennie odnotowuje się kolejne zachorowania oraz zgony i nie wydaje się, aby pandemia miała dobiegać końca. Jaki pułap zachorowań musimy osiągnąć i jaki odsetek populacji musi uzyskać odporność, by powstała odporność zbiorowa? Czy pojawienie się na rynku tak wyczekiwanej szczepionki przeciwko koronawirusowi SARS-CoV-2 poprawi sytuację epidemiologiczną?

Czym jest odporność zbiorowa?

Odporność zbiorowa, czyli inaczej odporność populacyjna lub odporność stadna określa sytuację, gdy przeważająca grupa danej populacji osiągnęła odporność na daną chorobę zakaźną, co zapewnia tym samym ochronę przed zachorowaniem osobom nieuodpornionym. W prostych słowach, osoba chora nie ma kogo zarazić, gdy w jej otoczeniu znajdują się same uodpornione osoby i łańcuch transmisji choroby zostaje przerwany. Choroba nie rozprzestrzenia się. Dzięki temu, istnieje też mniejsze ryzyko, że osoby które nie nabyły odporności wejdą w kontakt z zakażoną osobą i zachorują.

Odporność zbiorowa zostaje osiągnięta poprzez zaszczepienie odpowiednio dużego odsetka danego społeczeństwa – gdy zostanie osiągnięty próg odporności zbiorowiskowej.  Dla każdej choroby ta wartość nieco się różni, dla różyczki wynosi około 83-86%, dla polio 80%, a dla odry aż 95%. Gdy tyle osób w danej grupie będzie miało odporność, nie dojdzie do masowych zakażeń. Odporność populacyjną z założenia rozpatruje się w kontekście szczepień ochronnych. Próby osiągnięcia odporności stadnej poprzez ekspozycję ludzi na masowe zachorowania na COVID-19 są nieetyczne i wiążą się z ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby i śmierci. Nie do końca wiadomo również, jakie skutki odległe może nieść ze sobą przechorowanie infekcji SARS-CoV-2.

W przypadku COVID-19, znaczna większość ludzi w wielu krajach nadal pozostaje podatna na zachorowanie, ciężko więc mówić o osiąganiu jakiejkolwiek odporności stadnej. Dodatkowo, nie wiemy czy osoby, które przechorowały COVID-19, pozostają długotrwale odporne na powtórne zachorowanie, czy taka odporność jest tylko tymczasowa.

Koronawirus a odporność

Koronawirus SARS-CoV-2 jest nowym patogenem. Pierwsze zachorowania na COVID-19 zanotowano bowiem w grudniu ubiegłego roku. Stąd, wiedza na temat SARS-CoV-2 nadal jest ograniczona i wymaga wielu lat dalszych badań.

Wskutek kontaktu z SARS-CoV-2, organizm zaczyna produkować przeciwciała. Co to są przeciwciała? To specjalny rodzaj białek wydzielanych przez limfocyty B podczas odpowiedzi immunologicznej. Przeciwciała w swoisty sposób rozpoznają konkretne antygeny i unieszkodliwiają je. Obecność przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2 świadczy o przebytym kontakcie z wirusem i wydaje się, że zapewnia co najmniej częściową ochronę przed kolejnym zachorowaniem. Układ odpornościowy zapamiętuje patogen i gdy zetknie się z nim po raz drugi, zwalcza go zanim rozwinie się choroba. Nadal nie wiadomo jednak jak silna jest ta odporność i jak długo trwa. Zanotowano bowiem sporadyczne zachorowania na COVID-19 po raz drugi. Nie do końca jasny jest także wpływ przebiegu choroby na poziom odporności. Nie ma pewności czy osoby, które przeszły COVID-19 w sposób bezobjawowy lub łagodny rozwiną taką samą odporność na kolejne zachorowanie, jak osoby, które przeszły zakażenie ciężej. Można przypuszczać, że cięższy przebieg choroby warunkuje dłuższy czas obecności przeciwciał. Trwają także badania nad rolą limfocytów T w walce z koronawirusem i długoterminową ochroną przed kolejnymi zakażeniami.

Pozostaje również kwestia odporności na infekcję SARS-CoV-2, niezwiązana z przechorowaniem choroby. Istnieją osoby, które mimo bliskich i licznych kontaktów z osobą chorą, nie zachorowały na COVID-19. Poznanie mechanizmów takiej odporności wymaga dalszych analiz i badań.

Badanie przeciwciał

Badania serologiczne czyli badanie krwi na obecność przeciwciał nie służą do rozpoznania choroby. Ich dodatni wynik wskazuje na kontakt z koronawirusem SARS-CoV-2 i świadczy o przebyciu COVID-19 (gdy są obecne przeciwciała klasy IgG, a test molekularny wyklucza aktywne zakażenie). Przechorowanie COVID-19 i obecność przeciwciał prawdopodobnie warunkuje czasową odporność na kolejne zachorowanie. Jeśli chcesz znać swój status serologiczny względem COVID-19, badanie na przeciwciała możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Pamiętaj, że podstawowym badaniem służącym rozpoznaniu choroby jest wykrywanie materiału genetycznego koronawirusa metodą RT-PCR. Przydatne są także testy antygenowe, bazujące na wykryciu w wymazach antygenu SARS-CoV-2. Dodatni wynik tych testów świadczy o aktualnym zakażeniu. Podobnie jak badanie przeciwciał, te testy także możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Nadzieja w szczepionkach?

Odkąd pojawiła się nowa choroba COVID-19, rozpoczęto intensywne prace nad skuteczną i bezpieczną szczepionką. Proces wynalezienia szczepionki, ocena jej skuteczności i bezpieczeństwa oraz dopuszczenie jej do użytku trwa zwykle wiele lat. W aktualnej sytuacji, zespoły badawcze na całym świecie walczą o to, by szczepionka powstała znacznie szybciej. Szczepionka może zapewnić przynajmniej częściową ochronę przed zachorowaniem i zmniejszyć ryzyko ciężkiego przebiegu choroby. Masowe szczepienia w danych społeczeństwach prawdopodobnie chociaż częściowo pozwolą osiągnąć odporność zbiorowiskową i zahamować tempo szerzenia się epidemii. W ostatnich dniach, kilka firm ogłosiło obiecujące wyniki swoich badań. Zgodnie z przewidywaniami, szczepionka ma szansę trafić na polski rynek na początku przyszłego roku.

Bibliografia:

• „Coronavirus disease (COVID-19): Herd immunity, lockdowns and COVID-19”
• WHO
• pzh.gov.pl
• „Przebyłem COVID-19 – czy jestem już odporny? Czy powinienem oddać osocze?” – M. Kościelna, M. Wiercińska, A. Wroczyńska we współpracy z zespołem redaktorów serwisu COVID-19 i Medycyna rodzinna