Opuchnięte oczy – czy mogą być spowodowane alergią pokarmową? Poznaj najczęstsze przyczyny

Nieodpowiednia dieta, brak snu, odwodnienie oraz nałogi to tylko niektóre z wybranych czynników mogących przyczyniać się do występowania podpuchniętych oczu, worków pod oczami. Skóra w tych okolicach jest zdecydowanie cieńsza i delikatniejsza od tej, która pokrywa inne partie twarzy. Dodatkowo jej struktura niemal całkowicie pozbawiona jest tkanki tłuszczowej oraz gruczołów łojowych. W związku z tym wykazuje istotnie większą podatność na podrażnienia i uszkodzenia. Obrzęk powiek zwykle bywa niegroźny i ustępuje samoistnie po upływie kilku godzin. Może on efektem toczącego się stanu zapalnego, zastoju wody lub limfy w tkankach, a także wynikać z osobniczych uwarunkowań genetycznych. Zazwyczaj stanowi jedynie problem natury estetycznej, z którym na co dzień zmaga się wiele osób. Niekiedy jednak opuchnięte oczy mogą być pierwszym objawem alergii, zapalenia spojówek lub innej poważnej choroby. Czy opuchnięte oczy mogą być również objawem uczulenia na produkty spożywcze?

Opuchnięte oczy – przyczyny 

Przyczyn opuchniętych oczu może być wiele. Znaczną część z nich łatwo jest jednak zniwelować poprzez wdrożenie odpowiednich nawyków higienicznych oraz żywieniowych. Opuchnięte oczy po nocy są efektem chronicznego zmęczenia, zbyt małej ilości snu lub wielogodzinnej pracy przed ekranem komputera. Obrzęk pojawia się również w wyniku długotrwałego płaczu, nadużywania alkoholu oraz spożywania pokarmów zawierających znaczne ilości soli. Ponadto wraz z wiekiem zwiększa się podatność organizmu na zatrzymywanie wody, która gromadząc się w okolicach powiek, powoduje efekt opuchniętych i podkrążonych oczu. Nieprawidłowy przepływ limfy i jej zastój w okolicy dolnej powieki doprowadza do powstania łagodnych obrzęków zwanych workami pod oczami. Pojawiają się one najczęściej wraz z wiekiem, gdy skóra traci jędrność i sprężystość, tworząc przestrzeń wypełniającą się płynem oraz komórkami tłuszczowymi. 

Alergia – opuchnięte oczy

Stosowanie nieodpowiednich kosmetyków do pielęgnacji twarzy skutkować może podrażnieniem oraz wystąpieniem obrzęku. Dotyczy to zazwyczaj preparatów zawierających w swym składzie liczne substancje zapachowe, konserwujące oraz barwniki. Objawy reakcji alergicznej o charakterze kontaktowym mogą rozwijać się z czasem lub wystąpić natychmiastowo po nałożeniu kosmetyku na skórę twarzy oraz powiek. Rodzaj oraz stopień nasilenia objawów zależy w dużej mierze od stężenia substancji drażniących, oraz indywidualnych cech organizmu. W niektórych przypadkach opuchnięte i ropiejące oko także może być objawem alergii.  

Do poważniejszych przyczyn opuchniętych oczu można zaliczyć: 

• reakcje alergiczne np. na pyłki, sierść, roztocza, produkty spożywcze, jady owadów, leki;
• zapalenie spojówek;
• powikłania oczodołowe zapalenia zatok przynosowych;  
• infekcja powiek (jęczmień);
• zatkanie gruczołu łojowego powieki (gradówka);
• ropień worka łzowego;
• uraz mechaniczny oka lub jego okolicy;
• zaburzenia hormonalne;
• choroby tarczycy np. choroba Gravesa-Basedowa;
• cukrzyca; 
• kłębuszkowe zapalenie nerek;
• nowotwory.

W praktyce klinicznej najczęstszą przyczyną występowania opuchniętych oczu jest alergiczne zapalenie spojówek. W jego przebiegu dochodzi do powstania obrzęku okolic oczu, ale również do łzawienia, swędzenia oraz zaczerwienienia oczu. Pojawić mogą się również zmiany skórne, zaburzenia widzenia oraz światłowstręt. Dolegliwości związane z opuchnięciem oczu na tle alergicznym nasilają się zwykle sezonowo. Jest to związane z okresami intensywnego pylenia wielu roślin. Narząd wzroku jest wyjątkowo podatny na reakcje alergiczne, ponieważ nie posiada skutecznych barier mechanicznych, które mogłyby zapobiegać ich podrażnianiu przez krążące w powietrzu alergeny. Przewlekle opuchnięte oczy mogą być związane ze stałą, całoroczną ekspozycją na czynniki drażniące takie jak sierść, grzyby czy roztocza kurzu domowego.

Opuchnięte oczy przy tarczycy

Obrzęk wokół oczu może również wystąpić w przebiegu chorób tarczycy, układu krążenia, wątroby oraz nerek. Orbitopatia tarczycowa to zespół objawów ocznych wywołanych autoimmunologicznym zapaleniem tkanek miękkich oczodołu. Towarzyszy on głównie chorobie Gravesa-Basedowa, a zdecydowanie rzadziej obserwuje się go u pacjentów cierpiących na chorobę Hashimoto. Typowym objawem orbitopatii tarczycowej jest wytrzeszcz osiowy obydwu gałek ocznych, któremu w zależności od stopnia zaawansowania choroby towarzyszyć może opuchnięcie oczu, podwójne widzenie, uczucie ciała obcego, ból, światłowstręt oraz pogorszenie ostrości widzenia. 

W przebiegu zaburzeń nefrologicznych, takich jak kłębuszkowe zapalenie nerek, również dochodzi do obrzęku okolic oczu. Uszkodzona błona filtracyjna kłębuszków nerkowych doprowadza do nadmiernej utraty białka wraz z moczem i retencji wody w organizmie, a w konsekwencji do powstawania obrzęków twarzy, oczu oraz kończyn dolnych.

Opuchnięte oczy – alergia pokarmowa

Niezaprzeczalnie jednym z wielu objawów alergii pokarmowej mogą być opuchnięte oczy. Jednak w tym przypadku obrzęk będzie występował zarówno w okolicach oczu, jak i innych częściach twarzy oraz szyi. Alergia pokarmowa jest patologiczną reakcją nadwrażliwości organizmu związaną z mechanizmami odpornościowymi uruchamianymi przez składniki dostarczane do organizmu wraz z pożywieniem – alergeny pokarmowe. Już śladowe ilości alergenu mogą doprowadzić u osoby uczulonej do silnej, natychmiastowej, reakcji uczuleniowej – reakcji alergicznej: miejscowej, przykładowo właśnie opuchlizny lub systemowej. Biorąc pod uwagę mechanizm powstawania nadwrażliwości pokarmowej, różnicuje się ją pod względem zależności od przeciwciał klasy IgE. Wyróżniana jest:

• Alergia pokarmowa – nadwrażliwość zależna od przeciwciał IgE;
• Nadwrażliwość pokarmowa niezależna od przeciwciał IgE;
• Nadwrażliwość pokarmowa mieszana (mechanizm zależny i niezależny od przeciwciał IgE).

Opuchlizna powiek górnych lub dolnych rozwija się w wyniku wystąpienia reakcji zapalnej oraz nagromadzenia płynu w tkance łącznej wokół oczu. Najczęstszym mechanizmem chorób alergicznych jest reakcja zależna od przeciwciał klasy IgE, dająca objawy miejscowe lub/i systemowe/uogólnione, obejmujące: skórę, śluzówki, spojówki; górne i dolne drogi oddechowe oraz przewód pokarmowy i układ krążenia. 

Osoba uczulona na określony alergen posiada we krwi i na powierzchni wyspecjalizowanych komórek układu odpornościowego (np. mastocytach) rozpoznające swoiście alergen przeciwciała IgE (sIgE). Alergen wnikający do organizmu drogą pokarmową natychmiast zostaje rozpoznany przez „dyżurne” sIgE mastocytów, stymuluje je do wydzielania mediatora reakcji alergicznej – histaminy. Reakcja ma charakter kaskadowy, a dzięki obecności swoistych IgE w krążeniu może przybrać charakter ogólnoustrojowy, dając objawy w innych regionach ciała.

Interesujące jest, że do miejscowych reakcji alergicznych, manifestujących się opuchlizną oczu, okolic oczodołowych, może dochodzić po zjedzeniu niektórych surowych owoców czy jarzyn, u osób uczulonych pierwotnie na alergeny oddechowe – pyłki drzew czy chwastów. I co zaskakujące, już przy pierwszym w życiu kontakcie z takimi owocami! Mamy wówczas do czynienia z alergią jamy ustnej (ang. OAS), miejscową reakcją wynikającą z tzw. reaktywności krzyżowej pomiędzy alergenami kontaktującymi się organizmem na różnych drogach: pokarmowej i oddechowej. Manifestacja kliniczna objawów alergii pokarmowej może objawiać się między innymi poprzez zaczerwienie spojówek, łzawienie oczu, obrzęk powiek, zaburzenie widzenia, a także zapalenie struktur gałki ocznej wraz z wysiękiem do ciała szklistego.

Mgr Karolina Hejnar