Półpasiec rozsiany – objawy i codzienne funkcjonowanie

Półpasiec rozsiany jest rzadką formą półpaśca, występującą najczęściej u osób zmagających się z zaburzeniami odporności. Choroba wiąże się z wysokim ryzykiem poważnych powikłań, takich jak zapalenie płuc, wątroby, a nawet mózgu, dlatego w przypadku jej podejrzenia konieczna jest pilna diagnostyka i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Jakie objawy mogą wskazywać na rozsianą formę półpaśca? Czy półpasiec może być w kilku miejscach naraz? Odpowiedzi na wszystkie pytania znajdziesz poniżej!

Co to jest półpasiec rozsiany?

Półpasiec rozsiany to rzadko występująca forma półpaśca – choroby zakaźnej wywołanej przez wirus ospy wietrznej i półpaśca (ang. Varicella zoster virus, VZV). Pierwotne zakażenie tym patogenem powoduje objawy ospy wietrznej. Po ustąpieniu objawów wirus pozostaje w grzbietowych zwojach nerwowych w postaci latentnej (uśpionej). Reaktywacja zakażenia (np. w sytuacji obniżonej odporności) prowadzi do wystąpienia objawów półpaśca. W postaci klasycznej zmiany skórne obejmują pojedynczy dermatom, czyli obszar skóry unerwiony przez jeden korzeń rdzeniowy. O półpaścu rozsianym mówi się w przypadku stwierdzenia >20 wykwitów zlokalizowanych poza pierwotnie zajętym lub sąsiadującym z nim dermatomem. Zmiany w przebiegu rozsianego półpaśca mogą przypominać ospę wietrzną.

Półpasiec rozsiany – kto może zachorować?

Chociaż półpasiec rozsiany może wystąpić u każdego, kto przebył w przeszłości ospę wietrzną, zachorowania dotyczą najczęściej osób z osłabionym układem odpornościowym. Szacuje się, że wśród pacjentów w immunosupresji postać ta stanowi około 10-40% wszystkich przypadków półpaśca [1]. Kluczowe znaczenie dla przebiegu choroby ma szybka diagnostyka i wdrożenie terapii przeciwwirusowej. U 10% pacjentów z osłabionym układem odpornościowym w przebiegu półpaśca rozsianego dochodzi do powikłań narządowych, najczęściej do zapalenia płuc, wątroby lub mózgu.

Jak wygląda półpasiec rozsiany?

Wystąpienie charakterystycznej dla półpaśca rozsianego osutki jest zwykle poprzedzone tzw. objawami zwiastunowymi (prodromalnymi) – gorączką, osłabieniem, nadwrażliwością na światło, bólem głowy oraz pogorszeniem samopoczucia. W ciągu kolejnych 3–5 dni na skórze pojawiają się grudki, z których następnie rozwijają się pęcherzyki wypełnione surowiczym płynem. W klasycznej postaci skórne objawy półpaśca dotyczą jednego dermatomu i nie przekraczają linii środkowej ciała. Najczęściej pojawiają się w okolicy klatki piersiowej. U pacjentów z półpaścem rozsianym wykwity obejmują większy obszar (nawet 3 lub więcej dermatomów). Towarzyszy im silny ból, który może utrzymywać się kilka miesięcy. Pęcherzyki często ulegają pęknięciom, pozostawiając owrzodzenia, które z czasem pokrywają się strupami.

W przypadku zajęcia nerwu twarzowego i słuchowego w przebiegu półpaśca może dojść do wystąpienia szumów usznych, zawrotów głowy, niedowładu mięśni twarzy, a nawet do utraty słuchu. Półpasiec oczny, związany z obecnością wirusa w obrębie pierwszej gałęzi nerwu trójdzielnego, należy podejrzewać u pacjentów z wykwitami zlokalizowanymi na skórze czoła i górnej powieki. Ta postać zakażenia również może prowadzić do przykrych powikłań, w tym do zapalenia rogówki oraz do utraty wzroku.

Jakie badania wykonać?

W przypadku wystąpienia objawów półpaśca rozsianego należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Diagnostyka choroby opiera się na obecności typowych objawów klinicznych oraz potwierdzeniu aktywnego zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca poprzez:

• wykrycie materiału genetycznego wirusa metodą łańcuchowej reakcji polimerazy (PCR) w płynie z pęcherzyków lub w krwi;
• identyfikację przeciwciał IgM specyficznych dla antygenów wirusa Varicella zoster w surowicy krwi – ospa (Varicella zoster virus) IgM – badanie serologiczne.

Innym dość często wykonywanym badaniem jest test Tzancka, polegający na mikroskopowej ocenie rozmazu materiału uzyskanego z pęcherzyków na skórze pacjenta. W porównaniu do badania metodą łańcuchowej reakcji polimerazy wykazuje on jednak niższą czułość i swoistość.

Czy półpasiec sam przejdzie? Powikłania choroby

Chociaż objawy półpaśca mogą ustąpić samoistnie, szybkie wdrożenie leczenia przyczynowego zmniejsza nasilenie i czas trwania objawów. Szybka reakcja ma szczególne znaczenie w przypadku półpaśca rozsianego, którego powikłania (zapalenie wątroby, zapalenie mózgu) mogą okazać się śmiertelne. Półpasiec wiąże się również z ryzykiem wystąpienia wtórnego zakażenia bakteryjnego, blizn, neuralgii popółpaścowej (przewlekłego bólu w okolicy uprzedniego występowania wysypki), porażenia nerwów czy zapalenia płuc.  

Autor: lek. Agnieszka Żędzian