Prawidłowe mierzenie ciśnienia – jak powinno przebiegać? 

Właściwie przeprowadzane pomiary wartości ciśnienia tętniczego są podstawą diagnozowania, a następnie leczenia nadciśnienia. Nieodpowiednia metodologia lub stosowanie niezwalidowanych urządzeń to czynniki, które wpływają na wiarygodność wyników pomiarów. Jak przeprowadzić prawidłowe mierzenie ciśnienia? Wystarczy znać i stosować kilka podstawowych zasad, a w razie wątpliwości poprosić lekarza lub pielęgniarkę o pomoc.

Choroby układu krążenia

Główną przyczyną zgonów na świecie są choroby układu sercowo-naczyniowego (ang. cardiovascular diseases, CVD). Wg raportu „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania 2022” opublikowanego przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, w Polsce choroby układu krążenia są odpowiedzialne za blisko 35% zgonów. Do schorzeń tego typu należą między innymi: nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, zaburzenia lipidowe, zawał serca, choroba niedokrwienna serca. 

Do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego przyczynia się wiele czynników, do których zaliczamy głównie:

• predyspozycje genetyczne, 
• płeć męską,
• podeszły wiek,
• niewłaściwą dietę, bogatą w sól kuchenną, 
• palenie tytoniu, 
• brak aktywności fizycznej,
• otyłość (zwłaszcza brzuszna),
• zaburzenia gospodarki węglowodanowej,
• stres i brak odpoczynku,
• podwyższone ciśnienie tętnicze.

Nadciśnienie tętnicze – co to jest?

Ciśnienie tętnicze krwi to siła z jaką krew naciska na ściany tętnic. Wg wskazań Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, właściwe ciśnienie tętnicze wynosi:

• 120-129/70-79 mm Hg dla osób do 65. roku życia,
• 130-139/70-79 mm Hg dla osób po 65. roku życia,
• 130-149/70-79 mm Hg dla osób powyżej 80. roku życia.

Należy pamiętać, że wysokie ciśnienie tętnicze może pojawić się nagle: podczas intensywnego wysiłku fizycznego czy w sytuacji silnie stresującej. Jest to zjawisko fizjologiczne, które nie powinno niepokoić. Chorobę, którą jest nadciśnienie tętnicze, możemy podejrzewać w sytuacji, kiedy podwyższone ciśnienie pojawia się o różnych porach dnia i nocy i nie jest związane z pobudzeniem emocjonalnym czy aktywnością fizyczną.

Nadciśnienie tętnicze w 90% przypadków jest chorobą samą w sobie (nadciśnienie pierwotne), rozwija się wówczas pod wpływem różnych czynników środowiskowych oraz genetycznych. Schorzenie może mieć również charakter wtóry, co oznacza, że jest ono efektem innych patologicznych zjawisk toczących się w organizmie (np. zaburzeń pracy nerek, zaburzeń hormonalnych, obturacyjnego bezdechu sennego) czy stosowania niektórych leków (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych – NLPZ).

Do objawów nadciśnienia tętniczego zaliczamy między innymi:

• bóle głowy (zwykle o charakterze pulsującym),
• zaburzenia widzenia,
• problemy ze snem,
• większą męczliwość,
• nudności, wymioty,
• krwawienia z nosa.

Diagnostyka nadciśnienia – pomiar ciśnienia tętniczego

Mierzenie ciśnienia tętniczego jest podstawowym badaniem, które przeprowadzane jest w gabinecie lekarskim (ang. office blood pressure measurement, OBPM). Jest to rozpowszechniona metoda wykrywania nadciśnienia i monitorowania skuteczności jego leczenia.

Bywa, że rezultat badania wykonywanego przez lekarza jest jednak mylący, ponieważ może pojawić się  efekt tzw. nadciśnienia białego fartucha (ang. white coat hypertension, WCH). Wizycie u specjalisty często towarzyszy stres, co ma ogromny wpływ na przebieg oraz wynik pomiaru. W gabinetach lekarskich z tego powodu pomiar ciśnienia tętniczego często przeprowadzany jest 2 lub 3 razy w odstępach kilkuminutowych, w trakcie których pacjent ma szansę na wyciszenie emocji oraz redukcję stresu.

Osobom, u których podejrzewa się rozwój nadciśnienia tętniczego lub które są w trakcie leczenia schorzenia, zaleca się przeprowadzanie regularnych badań ciśnienia tętniczego w warunkach domowych (ang. home blood pressure monitoring, HBPM). W takim otoczeniu zwykle czują się one bardziej zrelaksowane, a pomiary mogą być wykonywane z dużą regularnością.

Procedura samodzielnych pomiarów ciśnienia tętniczego krwi (ang. self-blood pressure monitoring, SBPM) ma wiele zalet. Warto wiedzieć, jakie są wytyczne związane z prawidłowym mierzeniem ciśnienia, aby wynik był wiarygodny.

Prawidłowe mierzenie ciśnienia tętniczego – zasady

Warunkiem wykrycia nadciśnienia tętniczego jest prawidłowa procedura diagnostyczna. Pomiary muszą być wykonywane regularnie, w ściśle określony sposób i w sprzyjających warunkach. Dlaczego? Istnieje wiele czynników, które mają istotny wpływ na wynik pomiaru.

Badanie najlepiej przeprowadzać w pomieszczeniu gdzie panuje komfortowa temperatura powietrza i jest w miarę cicho. Około 30 minut przed dokonaniem pomiaru nie jest wskazane palenie tygodniu oraz spożywanie kofeiny. Mierzenie ciśnienia po kawie czy wypalonym papierosie może dać zafałszowany wynik (ciśnienie może być wyższe). W tym czasie należy powstrzymać się od przyjmowania innych stymulantów (np. gotowych napojów energetyzujących), korzystania z kąpieli, spożywania posiłku i wykonywania większej aktywności fizycznej.

W trakcie przeprowadzania badania należy siedzieć wygodnie z podpartymi plecami (w szczególnych sytuacjach specjalista może zalecić mierzenie ciśnienia na leżąco lub w pozycji stojącej). Stopy powinny leżeć płasko na podłodze, nóg nie wolno krzyżować. Ramię, na którym założony jest mankiet, powinno być swobodnie oparte (np. o blat stołu) i musi znajdować się we właściwej pozycji, czyli na wysokości serca. Położone powyżej poziomu serca może zaniżać wartości ciśnienia tętniczego, a położone poniżej – zawyżać. W tym czasie nie wolno rozmawiać, należy zadbać o komfort psychiczny i postarać się zrelaksować.

Pomiary ciśnienia tętniczego w warunkach domowych należy wykonywać regularnie i o tej samej porze dnia. Najczęściej rekomenduje się dokonywanie dwóch pomiarów (w kilkuminutowych odstępach) dwa razy dziennie. Zbyt częste mierzenie ciśnienia nie jest wskazane. Presja przeprowadzania badania np. co godzinę może wywołać stres, co bezpośrednio wpływa na jego wynik.

Mierzenie ciśnienia – stosowanie wiarygodnych urządzeń

Prawidłowy pomiar ciśnienia tętniczego wymaga użycia dobrej jakości, zwalidowanego sprzętu – preferowane są urządzenia automatyczne, elektroniczne, z mankietami naramiennymi. Aby działały prawidłowo, należy je przechowywać w odpowiednich warunkach, właściwie konserwować i kontrolować. Niekiedy w gabinetach lekarskich przeprowadza się pomiary ciśnienia aparatem wykorzystującym metodę osłuchową. Ta procedura wymaga jednak specjalnych umiejętności oraz doświadczenia, dlatego nie jest zalecana do samodzielnego wykonywania w warunkach domowych.

Urządzenia elektroniczne zwykle wyposażone są we własne mankiety, których nie należy wymieniać z mankietami innych ciśnieniomierzy, nawet tej samej marki. Wybór odpowiedniego mankietu jest bardzo istotny – źle dobrany może dać zafałszowany wynik: zastosowanie mniejszego niż wymagany rozmiar mankietu zawyża pomiar ciśnienia tętniczego, większego – zaniża. O pomoc w wyborze dobrego urządzenia z odpowiednim mankietem można poprosić lekarza lub personel sklepu medycznego.

Mierzenie ciśnienia – na której ręce?

Na której ręce mierzyć ciśnienie? Temat ten powinien zostać omówiony z lekarzem, choć mankiet ciśnieniomierza zwykle zakłada się na lewe przedramię (ważne, żeby był prawidłowo założony, w przeciwnym przypadku można otrzymać zafałszowany wynik). Istotne jest, aby pomiary były dokonywane zawsze na tym samym ramieniu. Ręka powinna być odkryta i swobodnie oparta; nie może jej uciskać ubranie czy ciasna bransoletka.

Przy pierwszorazowym badaniu ciśnienia specjalista może zalecić przeprowadzenie pomiaru na obu ramionach, a kolejne pomiary dokonać na ręce, na której zostały stwierdzone wyższe wartości ciśnienia.