Badania

26 października 2022 - Przeczytasz w 4 min

Niewydolność serca – pierwsze objawy. Kiedy koniecznie udać się do lekarza?

Spis treści:

Niewydolność serca występuje u około 1–2% populacji ogólnej. Zapadalność rośnie wraz z wiekiem. Jest ona konsekwencją uszkodzenia serca w przebiegu różnych schorzeń, a najczęściej choroby wieńcowej i nadciśnienia tętniczego. Leczenie chorego z niewydolnością serca obejmuje postępowanie farmakologiczne i niefarmakologiczne. Niewydolność serca stała się epidemią XXI wieku. Stanowi ona obecnie najczęstszy powód zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych. Sprawdź, jakie są postacie tej choroby i co sprzyja jej powstaniu. Dowiedz się, do jakiego lekarza zgłosić się z objawami niewydolności serca.

niewydolność serca

Co to jest niewydolność serca? Rodzaje choroby

Niewydolność serca to stan, w którym zaburzone funkcjonowanie mięśnia sercowego lub nieprawidłowa jego struktura uniemożliwiają zapewnienie przepływu krwi adekwatnego do zapotrzebowania organizmu. Szacuje się, że w Polsce na niewydolność serca choruje od 600 000 do 700 000 osób.

Specjaliści dokonali rozróżnienia niewydolności serca, biorąc pod uwagę:

  • dominujący zespół objawów zastoju w krążeniu dużym lub małym – obukomorowa niewydolność serca, prawokomorowa i lewokomorowa niewydolność serca;
  • zaburzoną czynność hemodynamiczną – rozkurczowa niewydolność serca (tzw. niewydolność serca z zachowaną frakcją wyrzutową lewej komory), skurczowa niewydolność serca, niewydolność serca z umiarkowanie zmniejszoną frakcją wyrzutową;
  • czas trwania – przemijająca niewydolność (w ograniczonym przedziale czasowym), ostra niewydolność serca (objawy pojawiają się nagle i szybko narastają), przewlekła niewydolność serca (objawy utrzymują się co najmniej od miesiąca).

Szczególną postacią choroby jest zastoinowa niewydolność serca, związana z zastojem krwi w narządach.

Przyczyny powstania niewydolności serca

Niewydolność jest konsekwencją uszkodzenia mięśnia sercowego w przebiegu różnych schorzeń, ale najczęściej jej przyczyną okazuje się choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca), która prowadzi do upośledzenia kurczliwości serca. Do innych częstych przyczyn niewydolności serca należą: przeciążenie ciśnieniowe i objętościowe w przebiegu nadciśnienia tętniczego i wad serca; choroby zastawkowe (np. zwężenie zastawki aortalnej, niedomykalność zastawki aortalnej, niedomykalność zastawki dwudzielnej); tachykardiomiopatie (np. w przebiegu nadczynności tarczycy); zapalenia mięśnia sercowego; zaciskające zapalenie osierdzia. U młodych osób nierzadką przyczyną powstania niewydolności serca są infekcje. Zapadalność na niewydolność serca zwiększa się w związku z wydłużeniem życia i starzeniem się społeczeństwa.

Jakie są objawy niewydolności serca?

Nierzadkie są przypadki skąpoobjawowego przebiegu niewydolności serca na początkowym etapie choroby. W przypadku gdy zmiany chorobowe koncentrują się w obrębie lewej komory serca, typowe są objawy oddechowe. Chorzy mogą mieć duszności, problemy z oddychaniem narastają podczas ruchu, a następnie pojawiają się z powodu niewielkiej aktywności i w spoczynku. Inne możliwe objawy stanowią: bezdech senny, zawroty głowy, łatwe męczenie się, a przy mocno zaawansowanej postaci choroby splątanie, i odksztuszanie  plwociny z krwią. Jeśli stwierdzona zostanie prawokomorowa niewydolność serca, dominują następujące objawy: obrzęki (zwłaszcza kostek i łydek), uczucie ciągłego zmęczenia, zmniejszona tolerancja wysiłku, powiększenie wątroby. Opisane objawy niewydolności serca mogą narastać powoli (przewlekła niewydolność serca) lub szybko (ostra niewydolność serca).

Kiedy udać się do lekarza? Rozpoznawanie choroby

W razie wystąpienia objawów mogących wskazywać na niewydolność należy udać się na konsultację do lekarza rodzinnego. Ten przeprowadzi wstępną diagnostykę i wyda skierowanie do kardiologa. Jednakże w przypadku gwałtownego pojawienia się dolegliwości albo ich nagłego nasilenia się, konieczne jest bezzwłoczne skorzystanie z pomocy lekarskiej.

U kardiologa rozpoznanie niewydolności serca rozpoczyna się od szczegółowo przeprowadzonego wywiadu pod kątem choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego, duszności wysiłkowej, stanu po zawale serca, przebytego leczenia onkologicznego czy innych czynników ryzyka niewydolności serca. Do oceny wydolności układu krążenia stosowana jest klasyfikacja NYHA (ang.  New York Heart Association, czli Nowojorskiego Towarzystwa Kardiologicznego), uwzględniająca ocenę zmęczenia, duszności i kołatania serca w związku z wysiłkiem fizycznym. Specjalista przechodzi następnie do badania przedmiotowego – analizuje występowanie objawów przedmiotowych, typowych dla niewydolności serca (m.in. symetrycznych obrzęków podudzi, poszerzenia żył szyjnych, zmian osłuchowych). Wykonuje elektrokardiogram (EKG), czyli ocenę aktywności elektrycznej serca. Przeprowadza też pomiar ciśnienia tętniczego krwi, zleca badania laboratoryjne krwi i moczu. Lekarz skupia się na ocenie wskaźników niewydolności serca, którymi są m.in.: praca wątroby, praca nerek, morfologia krwi, stężenie BNP, czyli peptydu natriuretycznego typu B. Peptydy natriuretyczne uczestniczą w regulacji gospodarki wodno-sodowej i w utrzymaniu homeostazy układu sercowo-naczyniowego. Nieprawidłowości na tym etapie są wskazaniem do badania echokartiografii –  ECHO. Echokardiografia to USG serca, oceniające jego strukturę i pracę. Przy niepewności diagnostycznej pacjentowi zlecone zostaną dalsze badania. Lekarz może go skierować m.in. na: RTG klatki piersiowej, próbę wysiłkową, angiografię (badanie radiologiczne naczyń wieńcowych), specjalistyczne metody obrazowania medycznego – rezonans magnetyczny, tomografię komputerową.

Jak leczyć niewydolność serca?

Podstawą leczenia niewydolności serca jest usunięcie przyczyny jej powstania. Stąd też postępowanie to jest indywidualne dla każdego chorego i zależne od podłoża choroby. W przypadku wszystkich osób z niewydolnością serca istotną rolę w terapii odgrywa postępowanie niefarmakologiczne, obejmujące przede wszystkim:

  • odpowiednio zbilansowaną dietę z ograniczeniem spożycia soli i tłuszczów zwierzęcych, wskazane jest spożywanie pokarmów bogatych w potas, który wpływa na funkcjonowanie komórek mięśnia sercowego i układu nerwowego;
  • regularnie podejmowaną aktywność ruchową, dostosowaną do możliwości pacjenta, unikanie długotrwałego ograniczenia ruchu;
  • abstynencję lub znaczne ograniczenie spożycia alkoholu;
  • zaprzestanie palenia tytoniu;
  • szczepienia przeciw wirusowi grypy i pneumokokom;
  • kontrolę masy ciała;
  • unikanie nadużywania niektórych leków, m.in. dostępnych bez recepty leków przeciwbólowych z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych;
  • edukację pacjenta i jego rodziny – zdyscyplinowanie w przestrzeganiu zaleceń, przekazanie wiedzy o chorobie.

W terapii niewydolności serca ważne są leki, głównie: β-blokery, inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), antagoniści aldosteronu. W przypadku pojawienia się oznak przewodnienia organizmu stosuje się dodatkowo leki moczopędne. Farmakoterapia może być uzupełniona o inne środki przy specjalnych wskazaniach. W ciężkich przypadkach konieczne okazuje się postępowanie zabiegowe, np. wszczepienie kardiowertera-defibrylatora, który przywraca prawidłową czynność serca, kiedy dojdzie do zaburzeń jego rytmu.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

  1. B. Kowalczyk, R. Czyż, B. Kaźmierska, Niewydolność serca – definicja, klasyfikacja, epidemiologia, objawy i leczenie, „Journal of Education, Health and Sport” 2016, t. 6, nr 11, s. 352–367.
  2. P. Ponikowski, A.A. Voors, S.D. Anker i wsp., Wytyczne ESC dotyczące diagnostyki i leczenia ostrej i przewlekłej niewydolności serca w 2016 roku, „Kardiologia Polska” 2016, t. 74, nr 10, s. 1037–1147.
  3. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2020/2021, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
  4. M. Urbańczuk, M. Urbańczuk, A. Jaroszyński, Pacjent z niewydolnością serca w gabinecie lekarza rodzinnego,„Forum Medycyny Rodzinnej” 2017, t. 11, nr 6, s. 270–276.

Podobne artykuły

Powiązane pakiety
e-PAKIET SERCOWY
Dedykowany dla: Kobiet, Mężczyzn Wskazany: → W diagnostyce m.in. pogorszenia ogólnej kondycji, nieustępującego zmęczenia, pojawiających się duszności, nasilonej senności, obrzęków → Kontrolnie – w monitorowaniu leczenia chorób przewlekłych (np. choroby zakrzepowo-zatorowej, nadciśnienia, cukrzycy, miażdżycy, niewydolności serca) → Profilaktycznie, przy braku objawów do ogólnej oceny stanu zdrowia Pamiętaj przed pobraniem: *Na badania krwi na serce należy zgłosić się w godzinach porannych *Do punktu pobrań zgłoś się na czczo *Przed pobraniem krwi unikaj wysiłku     Serce – rola w organizmie Serce jest głównym narządem układu krwionośnego, którego zadaniem jest pompowanie i dostarczanie natlenowanej krwi do każdej, nawet najodleglejszej komórki naszego organizmu. Dobowa ilość skurczów mięśnia sercowego przekracza nawet 100 tysięcy, co daje około      7500l przepompowanej krwi tylko w trakcie jednej doby. Krew do serca zbierana jest z sieci naczyń krwionośnych, których łączna długość wynosi około 160 tysięcy kilometrów. Ten katorżniczy wysiłek wykonuje umieszczony w klatce piersiowej, czterojamowy mięsień ważący zaledwie ~300g.     Jakie badanie na serce z krwi? e-PAKIET SERCOWY uwzględnia pomiar szeregu parametrów, które zarówno w sposób pośredni, jak i bezpośredni wpływają na funkcjonowanie mięśnia sercowego: glukoza, lipidogram, homocysteina, D-dimer, troponina sercowa, elektrolity (Na, K), magnez. Serce, aby biło jak najdłużej swoim właściwym rytmem, musi mieć zapewnione ku temu odpowiednie warunki. Jego pracę upośledza m.in. przetrwale podniesiony poziom glukozy we krwi oraz zbyt wysokie stężenie cholesterolu. Oba te czynniki znacząco zmieniają struktury naczyń krwionośnych otaczających serce i powoli, ale skutecznie prowadzą do jego niewydolności. Badania laboratoryjne na serce uwzględnione w pakiecie pozwalają na monitorowanie stężenia parametrów wpływających na funkcjonowanie mięśnia sercowego, a otrzymane wyniki pozwalają na wprowadzenie ewentualnych modyfikacji, poprawiających wydolność tego niezwykle ważnego narządu.     Poznaj znaczenie uwzględnionych badań w pakiecie kardiologicznym: Glukoza to badanie, na podstawie którego, wg kryteriów opracowanych przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, możliwe jest rozpoznanie zaburzeń metabolizmu glukozy. Wysokie stężenie glukozy na czczo wynika zwykle z podstępnej, obarczonej szeregiem powikłań choroby metabolicznej – cukrzycy. Długotrwale zwiększone stężenie glukozy we krwi, powoduje w naczyniach krwionośnych zaopatrujących mięsień sercowy w tlen powstawanie patologicznych zmian o charakterze mikroangiopatycznym. Oznacza to, że naczynia krwionośne ulegają nieprawidłowej przebudowie, która utrudnia zaopatrywanie serca w tlen i składniki odżywcze, co sprawia, że z czasem praca mięśnia sercowego staje się po prostu nieefektywna. Lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG) to zestaw badań służący monitorowaniu gospodarki lipidowej organizmu i oszacowaniu ryzyka zachorowania na choroby sercowo – naczyniowe np. miażdżycę i nadciśnienie tętnicze oraz wystąpienia groźnych incydentów jak udar, zawał, czy nagła śmierć sercowa. Dieta wysokotłuszczowa i wysokowęglowodanowa, która w konsekwencji odpowiada za zwiększenie stężenia cholesterolu we krwi prowadzi do rozwoju miażdżycy. To choroba polegająca na tworzeniu w obrębie tętniczych naczyń krwionośnych blaszek miażdżycowych, zawężających światło naczynia. Skutkiem tych zmian jest zwiększenie ciśnienia tętniczego krwi, ale także zmniejszony przepływ krwi przez naczynia krwionośne, również te, które zaopatrują serce w tlen i składniki odżywcze. Serce pracujące pod wpływem zwiększonego ciśnienia ulega nieprawidłowej przebudowie, a niedotlenienie powoduje, że z biegiem czasu staje się niewydolne. Najgroźniejszym powikłaniem miażdżycy jest zawał mięśnia sercowego, który nadal obarczony jest wysokim ryzykiem zgonu. Homocysteina jest badaniem wykorzystywanym w ocenie ryzyka chorób o podłożu miażdżycowym i zakrzepowym, stanowi cenne uzupełnienie lipidogramu. Wysokie stężenie homocysteiny jest istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia: choroby wieńcowej, zawału serca, miażdżycy tętnicy szyjnej, miażdżycy tętnic obwodowych, miażdżycy tętnic mózgowych, udaru mózgu, zakrzepicy żylnej i zatorowości tętnicy płucnej. D-dimer. Oznaczanie stężenia D-dimerów jest wykonywane w podejrzeniu nasilenia procesów krzepnięcia krwi, które mogą być przyczyną powstawania zakrzepów, utrudniających pracę mięśnia sercowego. Oznaczanie znajduje zastosowanie w diagnostyce chorób zakrzepowo-zatorowych, m.in. zatoru płucnego i zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych. Prawidłowe stężenie D-dimerów pozwala z bardzo dużym prawdopodobieństwem wykluczyć zaburzenia związane z procesem krzepnięcia krwi. Troponina sercowa i pomiar jej stężenia to badanie, które stanowi złoty standard w wykrywaniu martwicy mięśnia sercowego, powstającej wskutek zawału mięśnia sercowego. Przydatne jest również w diagnostyce niewydolności mięśnia sercowego o różnym stopniu rozległości, spowodowanej m.in. jego niedokrwieniem, zapaleniem lub nawet uszkodzeniem mechanicznym. Elektrolity (Na, K). Zaburzenia elektrolitowe często wynikają z zaburzonej funkcji filtracyjnej nerek, stanowią również skutek odwodnienia. Mogą prowadzić do szeregu powikłań, m.in. zaburzeń rytmu serca, są także przyczyną powstawania obrzęków. W przypadku hipokaliemii, czyli obniżonego stężenia potasu we krwi obserwowanymi objawami są zazwyczaj kołatanie i arytmia serca. Magnez bierze udział w przekazywaniu impulsów nerwowo – mięśniowych, również w obrębie mięśnia sercowego. Oznaczenie magnezu jest niezbędne w ustaleniu przyczyny nawracających skurczy mięśniowych, drżenia lub/i osłabienia mięśni oraz uczucia mrowienia, ale także zaburzeń rytmu serca. Szacuje się, że niedobór magnezu może dotyczyć nawet 10% populacji. Ze względu na szereg zależności występujących między analizowanymi parametrami, wyniki uzyskanych badań należy skonsultować z lekarzem.     Co może mieć wpływ na wynik: * Od osób suplementujących biotynę w dawce >5mg/dobę, materiał do badania należy pobierać najwcześniej po 8 godz. od ostatniego zażycia biotyny. * W okresie 24 godzin przed badaniem na serce z krwi należy wstrzymać się od intensywnej aktywności fizycznej.     Jak się pobiera materiał do badania? Do wykonania badań z pakietu kardiologicznego niezbędna jest próbka krwi.     Ile czeka się na wyniki?  Od 1 do 2 dni. *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią.
Sprawdź

Podobne artykuły