Profilaktyka raka szyjki macicy

Według Krajowego Rejestru Nowotworów rak szyjki macicy, zaraz po raku piersi, jest  drugim najczęściej diagnozowanym nowotworem u kobiet. Największa zachorowalność przypada na 5 i 6 dekadę życia, a za czynnik wywołujący rozwój choroby aż w 95% przypadków uznaje się  zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Ryzyko zakażenia wirusem zwiększa się wraz z rosnącą liczbą partnerów seksualnych. Ryzyko transformacji nowotworowej komórek zakażonych HPV zwiększa się wskutek stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz palenia papierosów.

Kliniczne symptomy raka szyjki macicy 

Rak szyjki macicy jest rakiem, który wiele lat może rozwijać się bezobjawowo. Pierwszymi symptomami klinicznymi mogą być bóle podbrzusza, krwawienia występujące między miesiączkami, krwawienia pojawiające się po stosunku płciowym lub w okresie pomenopauzalnym, ale także obfite miesiączki i upławy.

Szanse na wyleczenie raka szyjki macicy maleją wraz ze stopniem zaawansowania choroby – wykryty we wczesnym etapie daje ponad 90% szans na całkowite wyleczenie i powrót do pełnego zdrowia. Dane epidemiologiczne pokazują, że wśród kobiet regularnie kontrolujących się u lekarza ginekologa, rak szyjki macicy w stadium zaawansowanym wykrywany jest stosunkowo rzadko. Wpływa na to wykonywana profilaktycznie cytologia –nieinwazyjne badanie wykrywające wczesne i całkowicie wyleczalne zmiany przedrakowe.

Badania profilaktyczne

Badanie cytologiczne jest prostym, bezbolesnym badaniem, które wykonywane regularnie może nawet w 80% przypadków zapobiec rozwojowi raka szyjki macicy. Polega na pobraniu za pomocą specjalnej łopatki lub szczoteczki warstwy komórek z szyjki macicy, które po umieszczeniu na szkiełku mikroskopowym (standardowa cytologia ginekologiczna) lub w podłożu płynnym (cytologia LBC), poddawane są ocenie specjalisty.

Przy wyborze metody wykonania cytologii, należy pamiętać, że cytologia LBC choć droższa, jest dokładniejsza, dzięki możliwości uzyskania pojedynczej warstwy komórek szyjki macicy, co zwiększa nawet dwukrotnie szansę wykrycia nieprawidłowości w komórkach obecnych w preparacie. Wyniki cytologii opisuje się posługując się skalą Bethesda.

Przygotowanie do badania cytologicznego

Przygotowując się do badania cytologicznego (niezależnie od wybranej metody cytologii), należy pamiętać, że o przestrzeganiu odpowiedniego etapu cyklu miesięcznego.

• Na badanie należy zgłosić się co najmniej 4 dni po miesiączce, ale nie później niż 4 dni przed kolejną. Optymalnym czasem okres pomiędzy 10 a 18 dniem cyklu.
• Do 48 godzin przed pobraniem wymazu należy wstrzymać się od stosunków płciowych, nie wykonywać  irygacji pochwy, nie stosować dopochwowych leków i środków kosmetycznych.
• W ciągu 24 godzin przed pobraniem należy unikać kąpieli.

Przyjęto, że pierwsze badanie cytologiczne powinno wykonać się najpóźniej w 21 roku życia, kolejne co 3 lata.

Badania w kierunku wirusa HPV

Ze względu na kluczową rolę wirusa w rozwoju raka szyjki macicy rozważa się wprowadzenie obowiązkowych ​​badań przesiewowych w kierunku infekcji HPV. Obecność wirusa sprawdza się w komórkach pozyskiwanych w wymazie z szyjki macicy (także do cytologii LBC), pochwy i ujścia cewki moczowej.

Testy potwierdzające obecność wirusa HPV charakteryzuje czułość większa niż w przypadku badania cytologicznego, dzięki czemu wykrywają one infekcję HPV przed pojawieniem się pierwszych zmian komórek rozpoznawanych w badaniu cytologicznym. Wiedza na temat czynnika wywołującego raka szyjki macicy stała się podstawą do opracowania szczepionki zapobiegającej zakażeniu.

Szczepienia przeciwko wirusowi HPV

Obecnie w wielu krajach, także w Polsce, przeprowadza się akcje profilaktycznych szczepień w grupie dziewcząt, które nie rozpoczęły współżycia płciowego, co pozwala na wyeliminowanie ich z grupy podatnej na zakażenie i zapobiega rozwojowi zmian nowotworowych. Szczepienie jest także zalecane dla dorosłych i współżyjących kobiet.

Rak szyjki macicy jest jednym z niewielu nowotworów, których uniknięcie zależy w tak dużym stopniu od potencjalnego chorego. Istotnym elementem dbałości o zdrowie jest w jego przypadku profilaktyka, wymagająca jedynie regularnych wizyt u ginekologa i okresowego wykonywania cytologii.

dr Beata Skowron

Bibliografia:

1. Krajowy Rejestr Nowotworów – http://onkologia.org.pl/
2. Small W Jr, Bacon MA, Bajaj A, Chuang LT, Fisher BJ, Harkenrider MM, Jhingran A, Kitchener HC, Mileshkin LR, Viswanathan AN, Gaffney DK. Cervical cancer: A global health crisis. Cancer. 2017 Jul 1;123(13):2404-2412. doi: 10.1002/cncr.30667. Epub 2017 May 2.
3. https://diag.pl
4. Tsikouras P, Zervoudis S, Manav B, Tomara E, Iatrakis G, Romanidis C, Bothou A, Galazios G. Cervical cancer: screening, diagnosis and staging. J BUON. 2016 Mar-Apr;21(2):320-5.
5. Jach R, Szurkowski JJ, Bidziński M, Misiek M, Knapp P, Bodnar L, Bieńkiewicz A, Blecharz P, Kojs Z, Kotarski J, Markowska J, Mądry R, Sawicki W, Wicherek Ł, Basta A Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka szyjki macicy. Curr Gynecol Oncol 2017, 15 (1), p. 24–33DOI: 10.15557/CGO.2017.0002