Przepuklina odbytu – objawy, przyczyny i rozpoznawanie

Przepuklina odbytu (wypadanie odbytnicy) to przemieszczenie części odbytnicy lub innych struktur w okolice odbytu, spowodowane osłabieniem w nich tkanek. Sprawdź, co sprzyja powstawaniu przepukliny odbytu i jakie objawy mogą jej towarzyszyć.

Czym jest przepuklina odbytu?

Przepuklina odbytu to stan patologiczny, w którym dochodzi do przemieszczenia części tkanek lub narządu przez osłabioną ścianę odbytu, lub okoliczne struktury. W praktyce najczęściej odnosi się to do przepukliny odbytniczej, w której fragment odbytnicy lub innych struktur odbytu (np. esicy) uwypukla się przez słabe miejsca w ścianie odbytu lub odbytnicy (wpadanie odbytnicy). Inną jednostką chorobową jest uchyłek odbytniczo-pochwowy (rectocele) powstający w wyniku uszkodzenia lub nadmiernego rozciągnięcia przegrody odbytniczo-pochwowej.

Przyczyny powstania przepukliny odbytu

Przepuklina odbytu powstaje w wyniku osłabienia tkanek i mięśni w okolicy odbytu. Jedną z głównych przyczyn takiego stanu są przewlekłe zaparcia. Długotrwałe trudności w wypróżnianiu powodują częste napinanie mięśni brzucha i odbytu, co prowadzi do zwiększenia ciśnienia w jamie brzusznej. To z kolei może doprowadzić do osłabienia ściany odbytu i powstania przepukliny. Do takich konsekwencji może doprowadzić również przewlekły kaszel, zwłaszcza w przebiegu chorób układu oddechowego, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).

Na wzrost ciśnienia w jamie brzusznej i osłabienie mięśni dna miednicy narażone są osoby często dźwigające duże ciężary, zwłaszcza w niewłaściwy sposób. Otyłość to kolejny czynnik ryzyka rozwoju przepukliny odbytu. Nadmierna masa ciała obciąża mięśnie i struktury wokół odbytu, co może prowadzić do ich osłabienia. Bardziej narażone na przepuklinę odbytu są też kobiety, które rodziły naturalnie z uwagi na zwiększone ryzyko uszkodzenia i osłabienia tkanek w okolicy odbytu.

📌 Poznaj e-Pakiet intymny.

Niektóre osoby mogą mieć wrodzoną słabość tkanek, co sprawia, że są bardziej podatne na rozwój przepuklin, w tym przepukliny odbytu. Choroby przewlekłe, jak cukrzyca czy choroby związane z osłabieniem tkanki łącznej, mogą przyczyniać się do osłabienia struktur odbytu, co ułatwia powstanie przepukliny. Dodać trzeba, że wraz z wiekiem tkanki w okolicy odbytu naturalnie tracą elastyczność i siłę, co może sprzyjać rozwojowi przepukliny odbytu.

Przepuklina odbytu – objawy

Przepuklina odbytu we wczesnych stadiach jest bezobjawowa, jednak w miarę jej rozwoju mogą pojawić się różnorodne dolegliwości. Jednym z najczęstszych objawów jest zauważalne uwypuklenie w okolicy odbytu, które może występować zwłaszcza podczas kaszlu, kichania, dźwigania ciężkich przedmiotów lub wypróżniania. W przypadku większej przepukliny wypukłość może być wyczuwalna również w spoczynku.

📌 Sprawdź, co może oznaczać narośl przy odbycie.

Pacjenci z przepukliną odbytu często skarżą się na ból, pieczenie lub uczucie dyskomfortu w okolicach odbytu, szczególnie podczas siedzenia, chodzenia, kaszlu czy wypróżniania. Ból może być wynikiem ucisku przepukliny na sąsiednie struktury.

Z powodu przepukliny, która uciska na odbytnicę lub na inne struktury jelita, pacjenci doświadczają trudności w wypróżnianiu. Mogą odczuwać pełność lub zablokowanie, co prowadzi do konieczności intensywnego parcia. Czasami przepuklina sprawia, że wypróżnienia stają się bolesne. W zaawansowanych przypadkach może powodować częściową niedrożność odbytnicy, co prowadzi do zatrzymania stolca. 

Chociaż rzadko, to niekiedy występuje niewielkie krwawienie z odbytu, szczególnie jeśli przepuklina uszkadza tkanki odbytu lub powoduje podrażnienia. Krwawienie może pojawić się podczas wypróżniania, jeśli przepuklina uciska na naczynia krwionośne.

Jak rozpoznać przepuklinę odbytu?

Pierwszym krokiem w diagnostyce przepukliny odbytu jest szczegółowy wywiad lekarski. Lekarz zadaje pytania dotyczące objawów, historii medycznej czy prowadzonego stylu życia. Następnie przeprowadza badania fizykalne. Ocenia okolicę odbytu, aby wykryć ewentualne wypukłości lub guzki, które mogą wskazywać na przepuklinę. Wykonuje badanie per rectum (badanie przez odbyt), które pozwala ocenić ewentualne nieprawidłowości w obrębie odbytnicy. Jest ono pomocne w wykryciu przepukliny, ale i hemoroidów, przerostu gruczołu krokowego u mężczyzn czy guzów. Badanie przedmiotowe obejmuje też testy obciążeniowe, takie jak napinanie mięśni podczas kaszlu lub dźwigania. Mogą one ujawnić wypukłość, która nasila się pod wpływem zwiększonego ciśnienia w jamie brzusznej.

W niektórych przypadkach, szczególnie gdy diagnoza jest niejednoznaczna lub przepuklina jest trudna do wykrycia w badaniu fizykalnym, lekarz może zlecić badania obrazowe. Ultrasonografia pozwala ocenić struktury w okolicy odbytu i wykryć obecność przepukliny. W bardziej złożonych przypadkach zleca się rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografię komputerową (CT). Mogą one pomóc w dokładnej ocenie wielkości i lokalizacji przepukliny oraz jej wpływu na sąsiednie struktury, takie jak odbytnica czy jelita.

W diagnostyce przepukliny odbytu ważne jest wykluczenie innych schorzeń, które mogą dawać podobne objawy. Należą do nich hemoroidy, uchyłek odbytniczo-pochwowy (rectocele), guzy odbytnicy, przetoka odbytu, ropień okołoodbytniczy, choroby zapalne jelit, zespół dźwigacza odbytu, torbiele okołoodbytnicze, zaparcia przewlekłe i niedrożność mechaniczna, inne typy przepuklin (np. przepuklina pachwinowa czy udowa).

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian