Przetłuszczające się włosy – czy przyczyny mogą być medyczne?

Przetłuszczające się włosy to problem dość powszechny i niezbyt przyjemny. Fryzura jest wizytówką człowieka, stąd problemy z utrzymaniem jej należytego wyglądu mogą być dla niektórych trudne do zaakceptowania. Mogą też stać się przyczyną dyskomfortu psychicznego, wynikającego z oceny przez innych. Co sprawia, że włosy się przetłuszczają?

Przetłuszczające się włosy – budowa włosa

Włosy są wytworami naskórka i fizjologiczne pokrywają prawie całe ciało. Są zbudowane z:

• cebulki,
• łodygi,
• korzenia,
• mieszka włosowego.

Cebulka jest miejscem powstawania włosa. Składają się na nią: gruczoły, naczynia krwionośne, mieszki włosowe i keratynocyty, odpowiadające za powstawanie włosa. Umiejscowiona jest w skórze głowy. Korzeń włosa stanowi jego „organ odżywczy”. Zbudowany jest z cebulki, naczyń krwionośnych i gruczołów i zajmuje miejsce w mieszku włosowym. Jego zadaniem, podobnie jak korzenia w roślinach, jest pobieranie składników odżywczych, niezbędnych do wzrostu włosa.

Mieszek włosowy to fragment włosa, będący kotwicą dla cebulki. Jest złożony z gruczołów, naczyń krwionośnych, cebulki, keratynocytów. W mieszku znajdują się też receptory hormonalne dla androgenów. Łodyga włosa to zewnętrzna jego część, najdłuższa ze wszystkich. Zbudowana jest z 3 warstw: zewnętrznej (ochronnej), łodygowej (zawierającej keratynę – składnik włosów i paznokci) oraz wewnętrznej (cebulek włosowych). 

Pod włosami skóra pokryta jest łojem, inaczej zwanym sebum, który jest wydzieliną gruczołów łojowych skóry. W jego skład wchodzą: kwasy tłuszczowe, woski, skwalen, cholesterol. W warunkach fizjologicznych jego funkcją jest zapewnienie elastyczności skóry oraz włosów, zabezpieczenie przed wilgocią, zapobieganie wysuszeniu skóry, a także ochrona przed bakteriami i innymi czynnikami zewnętrznymi. Nadprodukcja łoju może być przyczyną wielu problemów skórnych takich jak trądzik, zaskórniki czy przetłuszczanie skóry (w tym również skóry głowy).

Przetłuszczające się włosy – przyczyny

Przetłuszczające się włosy to problem, do którego określenia przyczyn konieczna jest wnikliwa analiza i diagnostyka. Pozwoli ona na skuteczne wyeliminowanie uwarunkowań odpowiadających za przetłuszczanie się włosów. Nadmierne wydzielanie łoju nie tyle dotyczy włosów, co skóry głowy. Na skórze dochodzi wówczas do wydzielania zbyt dużej ilości sebum (łojotok).

Wydzielanie łoju waha się w zależności od wieku. Jest ono duże u noworodków (stąd występowanie ciemieniuchy). Zmniejsza się w pierwszych latach życia po to, by potem gwałtownie wzrosnąć w czasie dojrzewania. Po okresie pokwitania wydzielanie sebum systematycznie się zmniejsza i stabilizuje.

Przyczynami łojotoku skóry głowy mogą być:

• zła pielęgnacja,
• źle dobrane kosmetyki,
• niedokładne lub zbyt rzadkie mycie włosów,
• podrażnienia,
• zaburzenia hormonalne,
• choroby (łojotokowe zapalenie skóry).

Przetłuszczające się włosy – błędy w pielęgnacji

Przetłuszczanie się włosów w głównej mierze zależy od błahych powodów, dużo rzadziej przyczyna jest stricte medyczna. Kryterium czasu pozwalające uznać włosy za przetłuszczające się jest okres 24 godzin. Jeżeli po tym czasie potrzebują one mycia – mamy do czynienia z nadprodukcją sebum.

Nieodpowiednio dobrane kosmetyki ze zbyt dużą zawartością olejów, silikonów i innych substancji natłuszczających może być przyczyną tego, że włosy się przetłuszczają. Kolejną z przyczyn jest zbyt rzadkie lub niedokładne mycie głowy. Często skupiamy się na myciu samych włosów nie czyszcząc przy okazji skóry głowy, która jest źródłem łoju. Może to powodować bardzo silne przetłuszczanie się warstwy pod włosami. Także zbyt rzadkie mycie (wbrew powszechnemu przekonaniu, że „przetłuszczenie pomoże w leczeniu przetłuszczających się włosów”). może być przyczyną nadprodukcji łoju.

Dodatkowo na zwiększenie wydzieliny gruczołów łojowych wpływa wysiłek fizyczny oraz częste dotykanie włosów (ugładzanie zmniejsza dostęp powietrza i zwiększa powierzchnię kontaktu włosów z filmem na powierzchni skóry głowy). Niekorzystnie na kondycję włosów i wydzielanie sebum może wpływać również nieprawidłowa dieta bogata oparta na składnikach wysokoprzetworzonych i bogatocukrowych. 

Przetłuszczające się włosy – przyczyny medyczne

Zaburzenia hormonalne są jedną z przyczyn przetłuszczania się włosów. Zwiększenie aktywności gruczołów łojowych w skórze związane jest z działaniem androgenów (testosteron, dihydrotestosteron) i progesteronu, natomiast zmniejszenie produkcji związane jest z działaniem estrogenów. Ze zwiększonym wydzielaniem androgenów mamy do czynienia np. w przebiegu hiperandrogenizmu. Komórki naskórka (keratynocyty i sebocyty – komórki gruczołów łojowych) posiadają umiejętność przekształcania testosteronu w dihydrotestosteron, który stymuluje nadprodukcję sebum. Szczególnie w okresie pokwitania tzw. „burza hormonów” u nastolatków może powodować przetłuszczanie się skóry twarzy i głowy, stając się przyczyną przykrych objawów jakimi są wypryski, łupież i przetłuszczające się włosy. 

W nadczynności tarczycy (w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa, w obecności guzków tarczycy lub w gruczolakach przysadki) mamy do czynienia ze wzmożoną aktywnością różnych układów organizmu, w tym z większym wydzielaniem z gruczołów łojowych i potowych. Związane jest to z zaburzeniami w wydzielaniu hormonów tarczycy. 

Łojotokowe zapalenie skóry to również jedna z medycznych przyczyn przetłuszczania się włosów. Jest to dermatoza mogąca wystąpić w każdym wieku. Charakteryzuje się łuszczeniem skóry, rumieniem oraz świądem, najczęściej występującym na owłosionej skórze głowy, w okolicach pachwin, pach, oraz na twarzy i klatce piersiowej.

Łojotokowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą, nawracającą, wynikającą z nadaktywności gruczołów łojowych, z towarzyszącym temu zakażeniem grzybami Malassezia furfur. Schorzenie to ujawnia się u około 1-3% populacji ogólnej, częściej u mężczyzn i u osób z upośledzeniem odporności, a także dzieci i osób młodych. Wykwity na skórze mogą przybierać charakter rumieniowo-złuszczający i pojawiają się też na twarzy i małżowinach usznych. Toczący się stan zapalny może powodować, oprócz przetłuszczania się, również przerzedzenie włosów.

W profilaktyce łojotokowego zakażenia skóry stosuje się przeciwgrzybicze szampony lecznicze. Warto wspomnieć, że zwiększone wydzielanie sebum jest mechanizmem obronnym organizmu na działanie czynników uszkadzających zewnętrznych, stąd wzrasta ono również wówczas, gdy mamy do czynienia z podrażnieniem skóry głowy na przykład w wyniku urazu.  

Domowe sposoby na przetłuszczające się włosy

Jest wiele preparatów handlowych, które obiecują poradzić sobie z problemem przetłuszczających się włosów, jednak wiele osób zaczyna od zastosowania produktów na bazie składników naturalnych, przygotowywanych w domu. Możemy tu zaliczyć:

• płukanki, maski, wcierki przygotowywane z ziół (pokrzywa, skrzyp, mięta, szałwia, łopian, tatarak, kora dębu, liście brzozy i in.) skutecznie niwelują przetłuszczanie się włosów;
• glinki – mogą być stosowane zamiast suchych szamponów; wysuszają i przedłużają świeżość włosów;
• płukanki, szampony na bazie mydlnicy lekarskiej – ze względu na to, że dobrze się pieni, działa też dobrze odtłuszczająco; dodatkowo przedłuża świeżość włosów, sprawia, że są bardziej puszyste i zwiększa ich objętość;
• wcierka z kozieradki – działa dodatkowo przeciwko wypadaniu włosów oraz nadaje im objętości;
• maska z drożdży – działa łagodząco i odżywczo, jest jednym z najskuteczniejszych sposobów walki z włosami przetłuszczającymi się;
• olej rycynowy – obecność kwasu rycynolowego sprawia, że wykazuje on działanie bakteriobójcze i grzybobójcze oraz reguluje pracę gruczołów łojowych. Może być pomocny przy walce z przetłuszczającymi się włosami oraz łupieżem;
• płukanka na bazie octu jabłkowego z wodą, napar rozmarynowy – używane po umyciu;
• peeling do skóry głowy – pozwoli usunąć ze skóry pozostałości kosmetyków i innych zanieczyszczeń.

Wśród domowych sposobów na mocno przetłuszczającą się skórę głowy można wspomnieć o suchych szamponach. Są idealne dla osób u których problem przetłuszczania się włosów jest bardzo zaawansowany, ponieważ działają wysuszająco. Oczywiście nie powinny być stosowane zbyt często, jednak mogą doraźnie pomóc na problem przetłuszczających się włosów oraz przedłużają świeżości fryzury. Naturalnymi odpowiednikami suchych szamponów jest mączka ziemniaczana czy też puder dla dzieci, są one jednak trudniejsze w zastosowaniu.

Przetłuszczające się włosy – kilka podstawowych rad, aby uniknąć przetłuszczania

1. Nie przegrzewać włosów. Zawiera się tutaj zarówno suszenie włosów gorącym powietrzem, gorące kąpiele, nieprzewiewne nakrycia głowy oraz wysoka temperatura pomieszczeń, w których przebywamy.
2. Dobrać odpowiedni środek do pielęgnacji włosów. Wydaje się proste, przecież szampon to szampon, ale tak naprawdę wszystko zależy od rodzaju cery, wieku i wielu innych czynników. Czasem szampony potrafią podrażniać, stąd konieczna jest zmiana na środek mniej agresywny, niektórzy natomiast potrzebują środków opartych na naturalnych składnikach. Istotne jest by wybierać kosmetyki pozbawione dużej ilości olejków, silikonów i innych składników natłuszczających. Utrzymywanie przetłuszczonych włosów sprawia, że staja się one bardziej podatne na wypadanie i choroby (np. łupież)
3. Stosować przed myciem odżywcze maski lub odżywki. Zastosowanie takich zabiegów pielęgnacyjnych przed myciem włosów, a następnie umycie szamponem, zniweluje możliwość przetłuszczenia włosów. Włosy przetłuszczające się, tak samo jak inne ich rodzaje wymagają odżywienia.
4. Zminimalizować obciążanie włosów – nałożyć dodatkową porcję odżywki po myciu na włosy zniszczone. Należy zastosować kosmetyki na bazie ziół, niezawierające środków obciążających włosy, natomiast ułatwiające rozczesywanie. Odżywkę nakładami na całej długości włosa z pominięciem nasady.
5. Unieść włosy u nasady po umyciu – uniesienie po myciu włosów u nasady zmniejszy przetłuszczanie włosów, ponieważ nie będą one narażone na bezpośredni kontakt z przetłuszczającą się skórą głowy. Dobra praktyką może być suszenie głową w dół, upinanie włosów na czubku głowy lub korzystanie z kosmetyków unoszących włosy u nasady.

Przetłuszczanie się włosów w dużej mierze uwarunkowane jest złą pielęgnacją włosów oraz w mniejszym stopniu przyczynami medycznymi. W pierwszej kolejności należy ustalić przyczynę pojawiających się problemów, aby móc walczyć z przykrymi objawami. W razie nieustępujących objawów lub pojawiających się dodatkowych symptomów jak łupież czy złuszczające wykwity, warto udać się do dermatologa lub trychologa po poradę.

Mgr Jolanta Pawłowska