Przykurcz ścięgna Achillesa u dzieci – objawy, przyczyny, ćwiczenia

Przykurcz ścięgna Achillesa u dzieci to problem, który może mieć poważne konsekwencje dla ich prawidłowego rozwoju ruchowego. Nieleczony prowadzi do trwałych zmian w obrębie stóp i stawów. Jego przyczyny bywają złożone – od wad wrodzonych, przez zaburzenia neurologiczne, aż po nieprawidłowe wzorce chodu. Dowiedz się więcej o tym, czym jest przykurcz ścięgna Achillesa, jakie są jego objawy i przyczyny.

Czym jest przykurcz ścięgna Achillesa u dzieci?

Przykurcz ścięgna Achillesa u dziecka to stan, w którym ścięgno łączące mięśnie łydki z kością piętową jest skrócone lub nadmiernie napięte, co ogranicza prawidłowy zakres ruchu w stawie skokowym. W efekcie maluch ma trudności z pełnym postawieniem stopy na podłożu – najczęściej chodzi na palcach, unikając kontaktu pięty z ziemią. Ścięgno Achillesa odgrywa istotną rolę w procesie chodzenia, biegania i skakania, dlatego jego nieprawidłowa długość i napięcie mogą wpływać na rozwój motoryczny dziecka, zaburzać wzorce ruchowe, a także prowadzić do przeciążeń i deformacji układu kostno-stawowego.

Przyczyny przykurczu ścięgna Achillesa u dzieci

Przykurcz ścięgna Achillesa u dzieci ma różnorodne przyczyny, zarówno wrodzone, jak i nabyte. Jedną z częstszych z nich są wady wrodzone układu ruchu, takie jak stopa końsko-szpotawa, w której ścięgno Achillesa jest nienaturalnie skrócone już od urodzenia. Inną częstą przyczyną są zaburzenia neurologiczne, szczególnie mózgowe porażenie dziecięce. W tego typu schorzeniach dochodzi do wzmożonego napięcia mięśniowego (spastyczności), które prowadzi do skracania ścięgien, w tym ścięgna Achillesa.

Przykurcz może również powstać wskutek nieprawidłowych wzorców ruchowych, takich jak długotrwałe chodzenie na palcach. U dzieci, które nie opierają pięt na podłożu, ścięgno nie rozciąga się prawidłowo, co z czasem prowadzi do jego przykurczu. Kolejnym czynnikiem ryzyka jest okres intensywnego wzrostu, kiedy to mięśnie i ścięgna mogą nie nadążać za rosnącym szkieletem dziecka. W efekcie dochodzi do nadmiernego napięcia i skracania tkanek miękkich.

Inną możliwą przyczyną przykurczu jest unieruchomienie kończyny, np. po urazie, operacji lub długim noszeniu opatrunku gipsowego. W takich przypadkach brak aktywności powoduje, że ścięgno traci elastyczność i ulega skróceniu. W niektórych sytuacjach przykurcz ma podłoże genetyczne lub jest wynikiem przewlekłych chorób mięśniowych i metabolicznych, które wpływają na funkcjonowanie układu mięśniowo-szkieletowego dziecka.

📌 Sprawdź też: Hipercholesterolemia rodzinna – badanie genetyczne.

Objawy przykurczu ścięgna Achillesa u dziecka 

Przykurcz ścięgna Achillesa sprawia trudności w postawieniu całej stopy na ziemi. W takim przypadku podczas stania lub chodzenia pięta nie dotyka podłogi, a stopa jest stale uniesiona. Chodzenie na palcach to kolejny z najbardziej widocznych objawów. Chód może być nierówny, szybki, z mniejszymi krokami. Dziecko porusza się przez to niepewnie, częściej się potyka, unika aktywności ruchowych z rówieśnikami, szybciej się męczy i miewa problemy z koordynacją.

Przykurcz ścięgna Achillesa może powodować ból lub napięcie w obrębie łydki bądź pięty, nasilające się po intensywnej aktywności fizycznej lub rano po przebudzeniu. Ograniczona jest ruchomość stawu skokowego, co podczas badania lub rozciągania stopy w kierunku grzbietowym (do góry) powoduje szybki opór. Łydki mogą być twarde w dotyku i napięte, a dziecko skarży się na uczucie „ciągnięcia”. W zaawansowanych przypadkach dochodzi do deformacji stopy, np. stopy końsko-szpotawej.

📌 Przeczytaj: Co to jest dysplazja kampomeliczna? Najczęstsze przyczyny i objawy

Jakie ćwiczenia na przykurcz ścięgna Achillesa u dziecka?

Ćwiczenia na przykurcz ścięgna Achillesa u dziecka muszą być przede wszystkim bezpieczne, dostosowane do wieku i możliwości dziecka, a także wykonywane regularnie pod okiem fizjoterapeuty lub po konsultacji z lekarzem ortopedą. Ruchy mają być płynne i kontrolowane, bez gwałtownego szarpania. Rozciąganie może być odczuwane jako napięcie, ale nie powinno sprawiać dziecku bólu. Ich głównym celem jest rozciąganie ścięgna Achillesa i mięśni łydki, poprawa ruchomości stawu skokowego oraz zapobieganie dalszym deformacjom. 

Jednym z takich ćwiczeń jest rozciąganie łydki przy ścianie. Opierając dłonie na ścianie, dziecko staje twarzą do niej. Jedna noga powinna być z przodu, lekko ugięta, a druga z tyłu, wyprostowana – jej pięta cały czas ma dotykać podłoża. Na następnym etapie tego ćwiczenia dziecko musi delikatnie pochylać się do przodu, aż poczuje rozciąganie w łydce nogi znajdującej się z tyłu. Należy utrzymać tę pozycję przez 20-30 sekund i powtórzyć 3 razy na każdą nogę.

Kolejne ćwiczenie to rozciąganie w siadzie z ręcznikiem. Dziecko musi usiąść na podłodze z wyprostowanymi nogami. Ręcznik lub taśmę elastyczną powinno owinąć wokół przedniej części stopy, a następnie delikatnie przyciągać całą stopę do siebie, trzymając kolano wyprostowane. Należy utrzymać napięcie przez 20 sekund i powtórzyć 3-5 razy na każdej nodze.

Inne ćwiczenie na przykurcz ścięgna Achillesa to wspięcia na palce i opadanie na pięty. Dziecko staje przy stole lub krześle, trzymając się go dla równowagi. Wspina się powoli na palce obu stóp, a następnie ostrożnie opuszcza pięty jak najniżej (może ćwiczyć np. na stopniu schodów). Ćwiczenie wzmacnia i rozciąga mięśnie łydki oraz ścięgno Achillesa. Zaleca się 2 serie po 10–15 powtórzeń.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Konsultacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian