Rak płaskonabłonkowy – charakterystyka i badania profilaktyczne

Rak płaskonabłonkowy jest nowotworem złośliwym, wywodzącym się z komórek nabłonka. Może dotyczyć wielu narządów, w tym: skóry, przełyku, żołądka, płuc czy szyjki macicy. Poznaj czynniki ryzyka wystąpienia raka płaskonabłonkowego, najczęstsze objawy choroby i metody stosowane w diagnostyce tego nowotworu.

Rak płaskonabłonkowy – co to za nowotwór?

Rak płaskonabłonkowy to nowotwór złośliwy, wywodzący się z komórek nabłonka płaskiego. Może rozwinąć się w obrębie wielu tkanek i narządów, m.in. w skórze, jamie ustnej, przełyku, żołądku, płucach, pochwie, szyjce macicy i drogach moczowych. Mimo dostępności coraz lepszych narzędzi diagnostycznych rak płaskonabłonkowy często jest rozpoznawany dopiero w stadium zaawansowanym. Świadomość czynników ryzyka oraz regularne badania profilaktyczne mogą jednak zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby i dać szansę na jej wczesne wykrycie.

Czynniki ryzyka rozwoju raka płaskonabłonkowego

Czynniki zwiększające  ryzyko rozwoju raka płaskonabłonkowego zależą od lolakizacji. I tak::

• narażenie na promieniowanie UV, palenie tytoniu i zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) zwiększają ryzyko raka płaskonabłonkowego skóry,
• nadużywanie alkoholu i palenie tytoniu wiążą się z większym ryzykiem zachorowania na raka płaskonabłonkowego w obrębie głowy i szyi oraz raka płaskonabłonkowego przełyku,
• zakażenie wirusem Epsteina-Barr (EBV) ma związek z rakiem płaskonabłonkowym nosogardła,
• przebyta radioterapia, dieta uboga w warzywa i owoce oraz zakażenie HPV zwiększają ryzyko raka płaskonabłonkowego przełyku,
• palenie tytoniu, narażenie na azbest i zanieczyszczenie powietrza mogą być przyczyną rozwoju raka płaskonabłonkowego płuc,
• zakażenie HPV-16 i HPV-18, stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych i progesteronu, immunosupresja i palenie tytoniu zwiększają ryzyko raka płaskonabłonkowego szyjki macicy.

Rak płaskonabłonkowy przełyku

Rak płaskonabłonkowy przełyku stanowi 80% nowotworów złośliwych tego narządu. W początkowym stadium może nie dawać żadnych objawów. Z czasem pojawiają się symptomy pod postacią: dysfagii (trudności z połykaniem), nudności, wymiotów, zmniejszenia masy ciała, krwawienia z przewodu pokarmowego. W momencie rozpoznania większość pacjentów ma już przerzuty odległe, co wiąże się z gorszym rokowaniem.

Rak płaskonabłonkowy płuc

Na wystąpienie raka płaskonabłonkowego płuc szczególnie narażone są osoby palące tytoń (zarówno czynnie, jak i biernie). W przeciwieństwie do raka gruczołowego zmiany dotyczą przede wszystkim dużych oskrzeli (są zlokalizowane w okolicy wnęk płuc). Objawy choroby obejmują m.in.: kaszel, krwioplucie, ból w klatce piersiowej, duszność, nawracające zapalenia płuc i zmniejszenie masy ciała. Rak płaskonabłonkowy płuc daje najczęściej przerzuty do węzłów chłonnych, kości i mózgu.

Rak płaskonabłonkowy skóry

Rak płaskonabłonkowy skóry występuje najczęściej w lokalizacjach narażonych  na działanie promieniowania słonecznego (na ramionach, twarzy czy plecach). Może przyjmować różną postać – guzków, owrzodzeń czy grudek. W przeciwieństwie do zmian w przebiegu zakażenia skóry rak płaskonabłonkowy rozwija się powoli i bywa przez długi czas bagatelizowany. Może naciekać okoliczne tkanki i dawać przerzuty zarówno do węzłów chłonnych, jak i do narządów odległych.

Dowiedz się także więcej o genetycznych chorobach skóry.

Rak płaskonabłonkowy szyjki macicy

Rak płaskonabłonkowy szyjki macicy jest chorobą, której częstość występowania w krajach wysokorozwiniętych udało się znacznie zmniejszyć dzięki badaniom profilaktycznym. Wczesna diagnoza i podjęcie działań terapeutycznych dają szansę na całkowite wyleczenie, dlatego każda kobieta w wieku 25–64 lat powinna zgłaszać się na regularne badania cytologiczne. Do objawów zaawansowanego raka szyjki macicy należą bóle podbrzusza, krwiste upławy i krwawienie kontaktowe. Nowotwór może dawać przerzuty do węzłów chłonnych i odległych narządów, najczęściej do wątroby, płuc i kości.

Jakie badania profilaktyczne warto wykonać?

Najskuteczniejszym badaniem profilaktycznym w przypadku raka płaskonabłonkowego szyjki macicy jest badanie cytologiczne materiału z szyjki macicy. Powinno być ono wykonywane przynajmniej raz na 3 lata przez wszystkie kobiety między 25. a 64. rokiem życia. Można je wykonać bezpłatnie w każdym gabinecie ginekologicznym, który ma podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Przydatnym badaniem w diagnostyce i monitorowaniu raka płaskonabłonkowego szyjki macicy i płuc jest też antygen raka płaskonabłonkowego.

Rak płaskonabłonkowy żołądka

Rak żołądka na ogół występuje pod postacią gruczolakoraka (odpowiada aż za 90% zachorowań). Rak płaskonabłonkowy jest o wiele rzadszy i stanowi jedynie 0,04–0,5% przypadków. Rozwój choroby może poprzedzać stan określany mianem metaplazji, często w przebiegu przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka. Do objawów raka żołądka należą: bóle brzucha, zmniejszenie masy ciała, nudności, wymioty i smoliste stolce. Zmiana ma zwykle postać guza lub niegojącego się owrzodzenia w obrębie błony śluzowej żołądka. Przerzuty dotyczą najczęściej wątroby, otrzewnej, płuc i kości.

Czy rak płaskonabłonkowy jest groźny?

Rak płaskonabłonkowy jest groźną chorobą, która może dawać przerzuty do narządów odległych. Zbyt późno rozpoznany lub nieleczony, wiąże się z niekorzystnym rokowaniem i krótkim przeżyciem. Konieczne jest więc unikanie czynników ryzyka i regularne zgłaszanie się na badania profilaktyczne.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian