Rodzaje wysypek - co oznaczają zmiany skórne?

Wysypka to jedna z najczęstszych dolegliwości skórnych z jakimi zgłaszamy się do lekarza. Jedną z przyczyn może być alergia, ale warto pamiętać też o infekcjach wirusowych czy bakteryjnych, szczególnie u dzieci. Nie zawsze charakterystyczne cechy wysypki pozwalają ustalić jej przyczynę, a niezbędne bywa ustalenie okoliczności w jakich się pojawiła czy objawów towarzyszących.

Rodzaje wysypek na ciele

Wysypka zgodnie z medyczną definicją to zmiana na skórze, która wpływa na jej wygląd (wykwity, zwykle w kolorze różowym lub czerwonym) i strukturę powierzchni (uwypuklenie).

Pod względem etiologii wyróżnia się rodzaje wysypek (typy wysypek):

• alergiczne,
• infekcyjne,
• towarzyszące innym chorobom.

Pod kątem rodzaju zmian występujących na skórze wysypki są:

• plamiste,
• grudkowe,
• pęcherzykowe,
• mieszane.

Jeśli chodzi o wielkość są to zmiany:

• drobne,
• średnie,
• grube.

Mogą być również:

• zlokalizowane, czyli ograniczone do konkretnego obszaru ciała,
• uogólnione.

Zaczerwienienie skóry jest nazywane plamką a wysypka – plamistą. Tu również wykwity skórne pod kątem wielkości dzieli się na drobnoplamiste, średnioplamiste i gruboplamiste, jeśli natomiast pojedyncze plamki łączą się tworząc duże plamy taka wysypka nazywana jest zlewną.

Zobacz również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/zaczerwienienia-na-skorze/

Zmiana wyniosła ponad powierzchnię skóry i odgraniczoną od otoczenia nazywana jest grudką, analogicznie wysypka określana jest jako drobno-, średnio- lub grubogrudkowa.

Pęcherzyk to również wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, ale wypełniony płynem.

Bąbel to zmiana wyniosła ponad powierzchnię skóry, niezawierająca płynu, szybko powstająca i ustępująca bez pozostawienia śladu. Przybiera kolor kremowy, różowy lub czerwony z rumieniową obwódką, często nieregularnym kształtem i wielkością, towarzyszącym obrzękiem oraz świądem.

Nadżerka to powierzchniowy ubytek naskórka.

Wysypki w chorobach zakaźnych

Wysypki w chorobach zakaźnych są w większości określane jako plamisto-grudkowe lub grudkowo-plamiste. Kolejność użytej nazwy określa zmianę dominującą.

• Odra – to choroba wirusowa dla której charakterystyczna jest wysypka gruboplamista, żywoczerwona. Ma charakter zstępujący tzn. na początku pojawia się za uszami, na karku, następnie zajmuje skórę twarzy szyi, klatki piersiowej i ramion. W kolejnych dniach obejmuje rejon brzucha i pleców. Następnie wysypka zaczyna zmieniać barwę na brunatną a skóra zaczyna się łuszczyć.
• Różyczka – w tej chorobie wysypka określana jest jako plamisto-grudkowa, a kolor wykwitów jest różowy lub czerwony, pojawia się początkowo na twarzy, a później na tułowiu i kończynach.
• Rumień nagły (trzydniówka) – spowodowany jest infekcją wirusową, po okresie gorączkowym trwającym około 3 dni pojawia się bladoróżowa, drobnoplamisto-grudkowa wysypka najczęściej na tułowiu, szyi i twarzy. Najczęściej chorują dzieci poniżej 3 roku życia.
• Rumień zakaźny – wywołany jest przez parwowirusa B19, najczęściej chorują dzieci między 2 a 12. rokiem życia. Wysypka pojawia się 1 do 7 dni od ustąpienia objawów nieżytowych (zmęczenie, wzrost temperatury ciała, nieżyt nosa), na twarzy ma charakter gruboplamisty, zlewający się. Na tułowiu i kończynach wysypka przybiera postać plamistych, blednących od środka wykwitów. Po kilu dniach znika, ale może pojawiać się do 3 tygodni w sytuacjach sprzyjających jak wysiłek fizyczny czy stres.
• Zakażenia enterowirusami (ECHO, Coxackie) – występują u dzieci, zwykle w okresie letnio-jesiennym, nie zawsze występują z wysypką. Jeśli jednak się pojawia, to po kilkudniowym okresie nieżytowym (osłabienie, gorączka, objawy ze strony układu oddechowego), ma charakter plamisto-grudkowy i kolor bladoróżowy. Rozpoczyna się od twarzy, następnie rozszerza się na skórę tułowia i kończyn (zwłaszcza powierzchnie dłoniowe i podeszwy stóp), czasami dołączają się zmiany pęcherzykowe w jamie ustnej i na skórze kończyn, które następnie przekształcają się w bolesne owrzodzenia.

Warto pamiętać, że wysypka towarzyszy również chorobom bakteryjnym jak szkarlatyna (płonica) czy zakażeniom pasożytniczym jak np. świerzb.

Rodzaje wysypek alergicznych

Wysypki alergiczne pojawiają się jako odpowiedź organizmu na obecność alergenu.

Kontaktowe zapalenie skóry – inaczej wyprysk kontaktowy, to zmiany pojawiające się na skórze podczas kontaktu ze skórą z alergenami kontaktowymi lub czynnikami drażniącymi. W obrębie naskórka i skóry właściwej powstaje stan zapalny. Charakterystyczną zmianą skórną jest grudka, ale spotyka się również pęcherzyki, nadżerki czy rumień. Alergia kontaktowa nie jest reakcją natychmiastową, a zatem zmiany skórne pojawiają się z opóźnieniem, około 24-48 godzin od kontaktu.

Rozróżnia się cztery rodzaje wyprysku:

• alergiczny – związany z oddziaływaniem alergenu,
• z podrażnienia – spowodowany działaniem drażniącym silnych substancji występujących np. w środkach czystości, farbach, lakierach, smarach,
• fotoalergiczny lub fototoksyczny – zapalenie skóry występujące po zadziałaniu alergenu lub substancji drażniącej, gdy czynnikiem wyzwalającym reakcję jest światło słoneczne.

Do przyczyn alergicznego kontaktowego zapalenia skóry należą:

• nikiel np. biżuteria, okulary, metalowe dodatki do odzieży,
• chrom, kobalt,
• substancje zapachowe – perfumy, kosmetyki,
• konserwanty – np. podłoża leków,
• leki – neomycyna, benzokaina,
• lanolina np. kremy.

Przyczyną kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia jest kontakt skóry z substancją, która powoduje wysuszenie i podrażnienie skóry, a konsekwencji uszkodzenie naskórka. Dzieje się tak w przypadku działania takich substancji jak:

• mydła i detergenty,
• alkohole i substancje odkażające,
• rozpuszczalniki, smary, oleje techniczne, benzyna,
• farby, żywice, kleje,
• nawozy sztuczne, środki owadobójcze, grzybobójcze.

Przyczyny fototoksycznego zapalenia skóry to dziegieć, substancje zawarte w limonkach i jarzynach, niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen). Fotoalergiczne zapalenie skóry wywołują kosmetyki z filtrem UV, substancje zapachowe czy odkażające.

Charakterystycznym objawem jest świąd skóry oraz pojawienie się zaczerwienia oraz grudek i pęcherzyków w miejscu działania substancji. Pęcherzyki przekształcają się w nadżerkę, która pokrywa się strupem a następnie skóra się łuszczy a z czasem staje się pogrubiała i niekiedy pęka.

Pokrzywka to choroba, w przebiegu której na skórze pojawiają się blade bąble otoczone zaczerwienieniem przypominające oparzenie pokrzywą. Towarzyszy im świąd lub pieczenie skóry. Bąble mogą się zlewać i zajmować niekiedy znaczną powierzchnię ciała. Jej postać ostra, czyli trwająca mniej niż 6 tygodni, jest spowodowana działaniem alergenów, natomiast w postaci przewlekłej w większości wypadków nie daje się wykryć przyczyny.

Sprawdź również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/uczulenie-na-nikiel-czy-dotyczy-tez-ciebie-sprawdz/

Do czynników wywołujących należą:

• alergeny wziewne i kontaktowe: pyłki roślin, lateks, pokarmy, substancje chemiczne, alergeny zwierzęce,
• leki,
• pokarmy i dodatki do pokarmów,
• jady owadów błonkoskrzydłych,
• fizykalne: z zimna, z ucisku, cieplna, słoneczna, wysiłkowa.

Do pokrzywki może dojść w każdym wieku, jednak częściej doświadczają jej dzieci i młodzi dorośli (zwłaszcza jej postaci ostrej).

Atopowe zapalenie skóry to alergiczna choroba skóry o charakterze przewlekłym z tendencją do nawrotów. Zwykle rozpoczyna się w dzieciństwie i ma podłoże genetyczne. Jest reakcją organizmu na alergeny zawarte w pokarmach np. białku mleka czy białku jaja, alergeny oddechowe jak pyłki roślin, roztocza kurzu domowego czy sierść zwierząt. Do objawów należy:

• świąd skóry nasilający się szczególnie wieczorem i w nocy,
• zaczerwienienie skóry,
• grudki, pęcherzyki, drobne ranki.

Z czasem skóra staje się pogrubiała i sucha. Umiejscowienie zmian i przebieg zapalenia skóry zależy od wieku. U osób dorosłych (powyżej 12 roku życia) zmiany skórne lokalizują się na twarzy, szyi, górnej części klatki piersiowej, dołach łokciowych i kolanowych oraz grzbietowych częściach dłoni i stóp. Występuje silny świąd, a na skórze pojawiają się ślady po drapaniu (przeczosy), nadżerki i strupy.

Rodzaj wysypek u dzieci, rodzaje wysypek u niemowlaka

Ze względu na niedojrzały układ odpornościowy dzieci częściej chorują na infekcje w tym te, którym towarzyszą wysypki. Stąd częściej niż u osób dorosłych można spodziewać się typowych zmian skórnych. W wieku niemowlęcym pojawiają się również pierwsze objawy alergii atopowej.

Wyprysk u dzieci najczęściej spotykany jest w formie alergicznej, rzadziej z podrażnienia, ze względu na mniejsze narażenie na substancje drażniące.

Natomiast atopowe zapalenie skóry ma przebieg nieco inny dla małych dzieci do 2 r.ż. i między 2. a 12 r.ż. W okresie niemowlęcym przyjmuje postać ostrego stanu zapalnego skóry – rumień z grudkami i drobnymi ranami. Zmiany umiejscawiają się na twarzy, wyprostnych częściach kończyn oraz owłosionej skórze głowy. W ciężkich postaciach mogą zajmować większość powierzchni ciała. Towarzyszy świąd skóry oraz przeczosy i strupy. Za najwcześniejszy przejaw atopowego zapalenia skóry uważana jest tzw. skaza białkowa. Występuje ona ok. 3. miesiąca życia.

W okresie dzieciństwa występują grudki i rumień, a także przeczosy, pogrubienie i ściemnienie naskórka.

Wyprysk atopowy lokalizuje się w dołach podkolanowych i łokciowych, na nadgarstkach, grzbietach rąk i stóp oraz na twarzy – najczęściej wokół ust i na powiekach. Może przebiegać z odczynem zapalnym, nadżerkami i nadkażeniem bakteryjnym. Towarzyszy świąd i suchość skóry.

Charakterystyczną dla okresu niemowlęcego jest wysypka pojawiająca się w przebiegu pieluszkowego zapalenia skóry. Jego wystąpieniu sprzyjają:

• uszkodzenie naskórka wskutek wilgoci,
• długotrwałe pocieranie skóry przez pieluszkę,
• zasadowe pH moczu wskutek obecności niektórych bakterii,
• niedostateczna higiena skóry,
• długotrwała antybiotykoterapia,
• biegunka,
• uczulenie na substancje zawarte w pieluszce lub w preparatach do pielęgnacji niemowląt.

Początkowo na skórze w miejscu przylegania pieluszki pojawia się zaczerwienienie i złuszczanie naskórka. Kolejnym etapem jest rozwój stanu zapalnego z obrzękiem zaczerwienionych miejsc, a następnie powstają grudki, pęcherzyki oraz nadżerki. Powikłaniem może być nadkażenie grzybami drożdżopodobnymi lub bakteriami.

Z innych schorzeń przebiegających z wysypką warto wymienić zapalenie naczyń związane z IgA (plamica Schönleina-Henocha) występuje zwykle u dzieci między 4. a 10. r.ż. Wysypka zlokalizowana na pośladkach i na kończynach dolnych, ma charakter bąbli pokrzywkowych, plam rumieniowych lub czerwonych guzków, które przekształcają się w wybroczyny, czyli czerwone plamki a nawet wylewy podskórne. Do objawów towarzyszących należą ból brzucha, zapalenie stawów.

Do ustalenia przyczyny pojawienia się wysypki konieczne jest oprócz analizy jej charakteru i umiejscowienia, uwzględnienie objawów towarzyszących bądź poprzedzających jej wystąpienie. Ważne jest również zwrócenie uwagi na występujące uczulenia, przyjmowane leki, szczepienia czy sytuację epidemiologiczną, czyli jakie choroby zakaźne dominują w najbliższym otoczeniu.

Warto zasięgnąć porady lekarskiej zawsze, gdy podejrzewamy wysypkę infekcyjną, gdy wysypka szybko obejmuje znaczną część powierzchni ciała, towarzyszy nasilony świąd oraz gdy dołączają się objawy ogólne: gorączka, dreszcze, złe samopoczucie.