Rozejście mięśnia prostego – czym skutkuje? Jak sobie poradzić?

Mięśnie brzucha, wśród których wymienić można m.in. mięsień prosty brzucha, pełnią istotną funkcję w utrzymaniu prawidłowej postawy ciała, jako stabilizatory miednicy oraz odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Prawidłowe funkcjonowanie struktur mięśniowych w ścianie jamy brzusznej jest również istotne w procesie oddychania – to m.in. dzięki nim są możliwe ruchy przepony. Rozejście mięśnia prostego brzucha (ang. Diastasis recti abdominis, DRA) wiąże się z zaburzeniami strukturalnymi i funkcjonalnymi w jego obrębie. Przyczyny występowania DRA mogą być różne, a nieprawidłowość ta niejednokrotnie wiąże się z występowaniem objawów, będących źródłem dyskomfortu i pogorszenia się jakości życia. Co należy wiedzieć o DRA? Dowiesz się z tego artykułu.

Rozejście mięśnia prostego (DRA) – czym jest?

Mięsień prosty brzucha, umiejscowiony symetrycznie pośrodku przedniej ściany jamy brzusznej, współdziała z przeponą i mięśniami krocza oraz bierze udział w wytwarzaniu tzw. tłoczni brzusznej, umożliwiając unoszenie przepony w trakcie wydechu. Ponadto, prawidłowe funkcjonowanie mięśnia prostego umożliwia takie ruchy jak opuszczanie żeber, zginanie tułowia do przodu, czy podciąganie miednicy. Zapewnia to odpowiednią mobilność naszego tułowia oraz stabilność odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Wraz z pozostałymi strukturami mięśniowymi brzucha, mięsień prosty stanowi również ochronę kluczowych narządów wewnętrznych jamy brzusznej. 

W przebiegu DRA następuje oddalenie się od siebie mięśni prostych brzucha z towarzyszącym wydłużeniem się tzw. kresy białej – pasma tkanki łącznej, przebiegającego między segmentami mięśnia prostego brzucha. Zmiana może być dostrzegalna gołym okiem jako uwypuklenie w środkowej linii ciała. W przeważającej większości przypadków, DRA dotyczy kobiet w ciąży i w okresie połogu, choć w niektórych sytuacjach rozstęp mięśni prostych brzucha może dotyczyć także mężczyzn i dzieci.

Rozstęp mięśnia prostego brzucha – przyczyny

Czynniki, których działanie może prowadzić do DRA, mogą być różne, choć najczęściej dotyczy ono kobiet ciężarnych. Istotną rolę pełnią niewątpliwie także nasze predyspozycje genetyczne – skłonności do występowania nieprawidłowości funkcjonalno-strukturalnych mięśni prostych brzucha mogą być dziedziczne. Wyróżnia się następujące przyczyny DRA:

• Ciąża i okres połogu: rozejście mięśnia prostego brzucha w ciąży jest dość częstą przypadłością u kobiet. Może ono dotyczyć nawet 60% z nich. Do najsilniejszego rozciągania kresy białej i rozchodzenia się segmentów mięśnia prostego dochodzi w II i III trymestrze ciąży. Zjawisko to wiąże się z powiększaniem się macicy, jak również samego płodu. Dodatkowo, uwalniane zwłaszcza tuż przed porodem hormony, takie jak relaksyna i elastyna, rozluźniają więzadła i mięśnie w obrębie brzucha i miednicy, sprzyjając DRA. Regeneracja struktur ściany brzucha następuje zazwyczaj w ciągu ośmiu tygodni, a maksymalnie w przeciągu roku po porodzie. Dłużej utrzymujące się rozejście mięśni brzucha po ciąży nazywane jest rozejściem przetrwałym.

Niektóre czynniki zwiększają prawdopodobieństwa wystąpienia DRA w ciąży i połogu. Wymienić tutaj można:

• ciąże mnogie, 
• wielorództwo, 
• zaawansowany wiek rodzącej, 
• otyłość, 
• dużą masę urodzeniową dziecka, 
• operację cesarskiego cięcia, 
• zbyt szybki powrót do pełnej aktywności fizycznej po porodzie.
• Otyłość brzuszna i niezdrowy tryb życia: są drugą najczęstszą przyczyną DRA, zwłaszcza u mężczyzn. Brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia, nieprawidłowe odżywianie czy spożywanie dużych ilości alkoholu, mogą skutkować otyłością i powodować osłabienie struktur jamy brzusznej i rozejście mięśni brzucha.

Istotnym czynnikiem sprzyjającym DRA jest również palenie tytoniu. Tzw. kaszel palacza, ze względu na swoją częstotliwość oraz gwałtowny i napadowy charakter, prowadzi do nagłych zmian ciśnień w obrębie jamy brzusznej, tym samym sprzyjając rozchodzeniu się mięśnia prostego brzucha.

Rozejście mięśnia prostego brzucha – objawy

Stożkowata wypukłość w obrębie linii środkowej brzucha, uwidaczniająca się szczególnie podczas wykonywania czynności angażujących mięsień prosty (np. zginanie tułowia), jest najbardziej charakterystycznym objawem DRA. Rozejście może mieć charakter miejscowy i uwidaczniać się wokół pępka, w części nadpępkowej lub podpępkowej, jak również występować na całej długości kresy białej. Z wystąpieniem DRA wiąże się także szereg innych, uporczywych objawów:

• uczucie galaretowatego brzucha w okolicy pępka,
• problemy z utrzymaniem stabilnej, prostej sylwetki,
• bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
• problemy przy podnoszeniu ciężkich przedmiotów,
• bóle podczas stosunku,
• wzdęcia,
• nietrzymanie moczu, zwłaszcza podczas kaszlu i kichania,
• zaparcia lub biegunki.

Rzadkim i równocześnie poważnym powikłaniem DRA jest wystąpienie przepukliny. W badaniu palpacyjnym mogą być wyczuwalne jelita. Stan ten jest wskazaniem do konsultacji chirurgicznej pacjenta.

Diagnostyka rozejścia mięśnia prostego brzucha

Rozpoznanie DRA opiera się głównie o badania fizykalne i czynnościowe. Mogą one zostać przeprowadzone przez specjalistę fizjoterapii, jednak istnieją także takie, które pacjent może wykonać samodzielnie w warunkach domowych:

• Test przy rozluźnionych mięśniach brzucha: układamy się na plecach, zginając nogi w stawach kolanowych i biodrowych, z podpartymi stopami. Istotne jest rozluźnienie mięśni brzucha tak, by palec wskazujący i środkowy mogły łatwo zagłębiać się w powłokach brzusznych. W ten sposób będziemy mogli zbadać szerokość kresy białej. Stopień rozejścia mięśnia prostego brzucha oceniamy na przestrzeni od dołu mostka do spojenia łonowego. Jeśli mięśnie brzucha dzieli więcej niż szerokość dwóch palców, mogło nastąpić rozejście mięśnia prostego brzucha. Największy rozstęp jest zazwyczaj charakterystyczny dla okolic pępka.

• Test przy napiętych mięśniach brzucha: leżąc na plecach unosimy głowę z równoczesnym napięciem mięśni brzucha. Jeśli obserwujemy charakterystyczny stożek na powierzchni brzucha, prawdopodobnie mamy do czynienia z DRA.

Zaobserwowanie którejś z wyżej wymienionych zmian jest podstawą do konsultacji ze specjalistą z zakresu fizjoterapii celem rozpoczęcia leczenia. Testy mogą być przydatne także po wdrożeniu terapii, w celu monitorowania jej postępów. W przypadku silnego rozejścia mięśnia prostego brzucha z podejrzeniem przepukliny, niezbędna może być konsultacja lekarska i badanie USG jamy brzusznej.

Leczenie rozstępu mięśni prostych brzucha

W przypadku wystąpienia u ciężarnej objawów, mogących wskazywać na DRA, niezbędna jest konsultacja z lekarzem prowadzącym ciążę, celem wdrożenia odpowiedniego leczenia. 

Podstawą w leczeniu DRA są odpowiednio dobrane przez specjalistę zabiegi fizjoterapeutyczne oraz umiarkowana aktywność ruchowa. Umożliwiają one przywrócenie odpowiedniego napięcia i funkcjonalności mięśni brzucha, a zarazem zwalczanie dolegliwości bólowych i innych objawów rozejścia. Dla wielu pacjentów, zwłaszcza kobiet, istotne jest również przywrócenie symetrycznego wyglądu sylwetki. 

Zarówno rodzaj, jak i częstotliwość ćwiczeń będących elementem terapii DRA, powinny być na bieżąco konsultowane z fizjoterapeutą. Należy uwzględnić tutaj czynniki takie jak wiek, czy inne, współistniejące schorzenia. Istotne są również takie aspekty, jak systematyczność, wytrwałość, a także duża doza cierpliwości. Na początkowe efekty terapii ruchowej będziemy musieli zazwyczaj poczekać kilka tygodni. 

Oprócz zaleconych treningów, przydatny może być również nawyk regularnego napinania mięśnia prostego brzucha w różnych pozycjach w ciągu dnia. Istotne jest także zachowanie prawidłowej postawy ciała.

Metodami wspomagającymi leczenie, mogącymi pozytywnie wpływać na regenerację mięśni brzucha mogą być masaże, fizjoterapia uroginekologiczna, kinesiotaping, czy stosowanie żeli kolagenowych. Również w tych aspektach istotna jest konsultacja ze specjalistą, celem właściwego ich wdrożenia. Istotna jest także zbilansowana, lekkostrawna dieta, umożliwiająca ewentualne obniżenie masy ciała.

W przypadku nieskuteczności wyżej wymienionych metod leczenia i/lub nasilenia objawów DRA, konieczne może być leczenie chirurgiczne. 

Rozejście mięśnia prostego – czego unikać?

Osoby ze zdiagnozowanym DRA powinny zwracać uwagę na podejmowane w ciągu dnia aktywności, ponieważ niektóre z nich mogą powodować nasilenie objawów. Wśród czynników, których powinniśmy unikać, gdyż mogą one zaostrzać objawy DRA, wymienić można:

• unikanie gwałtownego wstawania,
• unikanie noszenia pasów poporodowych,
• wysiłek fizyczny o dużej intensywności, zwłaszcza kulturystyczny,
• wykonywanie ćwiczeń zwiększających ciśnienie śródbrzuszne: tzw. brzuszki, deska czy pompki,
• intensywna jazda na rowerze.

Mgr Aleksandra Wasilów