Różyca – co ją wywołuje? Jakie są objawy?

Różyca to dość rzadko występująca choroba zakaźna, w której przebiegu na skórze pojawia się bolesny, wyraźnie odgraniczony naciek zapalny. Nieleczona, może prowadzić do wystąpienia groźnych powikłań – zapalenia wsierdzia, sepsy czy niewydolności nerek. Co wywołuje różycę? Kto jest szczególnie narażony na zakażenie? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziesz poniżej.

Co to jest różyca?

Różyca jest chorobą zakaźną, wywołaną przez Gram-dodatnią bakterię – włoskowca różycy (Erysipelothrix rhusiopathiae). Patogen ten jest bardzo odporny na działanie niekorzystnych warunków środowiskowych i odpowiada za zakażenia ludzi i zwierząt (bydła, świń, owiec, ryb) na całym świecie. Włoskowiec różycy wywołuje zakażenia skóry (różycę skórną), narządów wewnętrznych (różycę narządową), a nawet sepsę (posocznicę).

Przeczytaj także, co należy wiedzieć o różyczce u dzieci.

Różyca – jak dochodzi do zakażenia?

Różyca jest chorobą odzwierzęcą. Do zarażenia włoskowcem różycy dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z zakażonym zwierzęciem lub zanieczyszczonymi produktami pochodzenia zwierzęcego. Patogen wnika do organizmu człowieka poprzez uszkodzony naskórek. Większość zachorowań dotyczy osób narażonych zawodowo na kontakt ze zwierzętami, np. weterynarzy, rolników, rzeźników, rybaków.

W jednym z badań naukowych wykazano, że 75,8% zakażeń dotyczyło mężczyzn, a średni wiek zachorowania wynosił około 54 lat [1]. Przypuszcza się jednak, że wiele przypadków zachorowań pozostaje niezdiagnozowanych. Może mieć to związek zarówno z podobieństwem objawów zakażenia włoskowcem różycy do innych infekcji bakteryjnych (np. róży wywołanej przez paciorkowce), jak i brakiem rutynowych badań mikrobiologicznych w przebiegu chorób skóry [1].

Przebieg zakażenia włoskowcem różycy

Zakażenie włoskowcem różycy może przybierać postać ograniczoną do skóry (miejscową i rozsianą), posocznicową i narządową. Najczęstszym powikłaniem postaci posocznicowej jest zapalenie wsierdzia (wewnętrznej warstwy ściany serca).

W przebiegu różycy skórnej obserwuje się najczęściej obecność bolesnych, wyraźnie odgraniczonych zmian w obrębie skóry palców i dłoni. Skóra jest wyraźnie zaczerwieniona, obrzęknięta i błyszcząca. W obrębie zmian można zauważyć wzmożone ucieplenie. Zapaleniu skóry i tkanki podskórnej może towarzyszyć gorączka.

Różyca narządowa manifestuje się zapaleniem wsierdzia, stawów, kości, ośrodkowego układu nerwowego, układu oddechowego czy zaburzeniami w obrębie przewodu pokarmowego. Do symptomów różycy narządowej należą:

• objawy ogólne – gorączka, dreszcze, osłabienie, ból i zawroty głowy, nadmierna senność, zmniejszenie masy ciała, nadmierne pocenie się;
• objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego – duszność, kołatanie serca, ból w klatce piersiowej, zmniejszenie tolerancji wysiłku, omdlenia, obniżenie ciśnienia tętniczego, przyspieszenie akcji serca >100 uderzeń/minutę (tachykardia);
• objawy ze strony układu ruchu – bóle mięśni, stawów, kości, osłabienie kończyn;
• objawy ze strony układu oddechowego – kaszel, duszność;
• objawy ze strony przewodu pokarmowego – ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka, powiększenie wątroby lub śledziony;
• objawy ze strony układu moczowego – nieprzyjemny zapach moczu, krwiomocz, objawy dyzuryczne (ból, pieczenie podczas oddawania moczu, częstomocz).

W przebiegu różycy narządowej może też dojść do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy powstania ropni.

Jakie badania wykonać przy podejrzeniu różycy?

W przypadku wystąpienia objawów różycy należy zgłosić się do lekarza rodzinnego. Podobnie jak w przebiegu innych chorób, diagnostyka rozpoczyna się od zebrania szczegółowego wywiadu dotyczącego zaobserwowanych objawów, narażenia na kontakt ze zwierzętami lub z produktami pochodzenia zwierzęcego, chorób towarzyszących czy stosowanych leków. Następnie lekarz przechodzi do badania fizykalnego, podczas którego ocenia aktualny stan zdrowia.

W diagnostyce zakażenia włoskowcem różycy dużą rolę odgrywają badania dodatkowe – ocena wskaźników stanu zapalnego (badanie na leukocytozę, badanie OB, badanie CRP ilościowe, stężenie prokalcytoniny) oraz badanie mikrobiologiczne materiału pobranego ze zmian skórnych (zeskrobin lub materiału z biopsji). Przy podejrzeniu sepsy konieczny jest też posiew krwi i ocena parametrów funkcjonowania narządów, m.in. nerek, wątroby, serca. W zależności od obrazu klinicznego lekarz może zdecydować o konieczności wykonania badań obrazowych (np. badania echokardiograficznego, tomografii komputerowej).

Metody leczenia i profilaktyka różycy

U większości pacjentów ze skórną postacią różycy dochodzi do wyleczenia – spontanicznie lub w wyniku wdrożonej antybiotykoterapii. Najczęściej stosuje się penicylinę lub ceftriakson. Osoby, u których doszło do zapalenia wsierdzia, mogą wymagać operacyjnej wymiany zastawki.

Profilaktyka zakażenia włoskowcem różycy opiera się na stosowaniu odzieży ochronnej podczas kontaktu ze zwierzętami i produktami pochodzenia zwierzęcego. Osoby narażone na infekcję powinny też zwracać szczególną uwagę na higienę w miejscu pracy.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian