Rzekomobłoniaste zapalenie jelit – objawy i czynniki ryzyka choroby

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit to ciężkie zapalenie jelita grubego, wywołane najczęściej przez bakterie Clostridium difficile. Choroba jest zwykle powikłaniem antybiotykoterapii. Jakie są jej objawy? Kto jest szczególnie narażony na zakażenie? Odpowiedzi na te pytania i wiele innych poznasz, czytając ten artykuł.

Co powoduje rzekomobłoniaste zapalenie jelit?

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit jest ciężkim zapaleniem jelita grubego. Najczęściej rozwija się po przebytej antybiotykoterapii, w wyniku zakażenia bakterią Clostridium difficile. Może być także konsekwencją m.in.:

• niedokrwiennego zapalenia jelit,
• kolagenowego zapalenia jelit,
• nieswoistych chorób zapalnych jelit,
• zapalenia naczyń,
• chemioterapii,
• zatrucia metalami ciężkimi.

Na zakażenie C. difficile najbardziej narażone są osoby w wieku podeszłym, przebywające w szpitalu czy w domu opieki. Do czynników ryzyka zakażenia należą również: przebyte w przeszłości rzekomobłoniaste zapalenie jelit, przyjmowanie leków podwyższających pH w żołądku, zaburzenia odporności, przewlekła choroba nerek czy przebyta operacja w obrębie przewodu pokarmowego. Choroba występuje częściej również u osób zmagających się z chorobami zapalnymi jelit i poddawanych chemioterapii. Eksperci twierdzą, iż do kolonizacji bakterią dochodzi aż u 13% pacjentów hospitalizowanych przez 2 tygodnie i u 50% osób przebywających w szpitalu przez 4 tygodnie.

Jeżeli podejrzewasz, że zmagasz się z chorobą jelit, wykonaj również panel jelitowy.

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit – czy jest zaraźliwe?

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit wywołane przez C. difficile jest chorobą zakaźną. Zarazić możesz się drogą fekalno-oralną, dlatego pamiętaj o przestrzeganiu podstawowych zasad higieny.

Jak się objawia rzekomobłoniaste zapalenie jelit?

Najczęstszym objawem rzekomobłoniastego zapalenia jelit jest biegunka. Do innych symptomów choroby należą również gorączka i ból brzucha. Ciężkie zapalenie jelit może prowadzić do odwodnienia, obniżenia ciśnienia tętniczego, przerwania ciągłości jelita, a nawet sepsy (posocznicy). Niekiedy pojawiają się objawy zapalenia stawów.

Jakie badania wykonać?

W przypadku podejrzenia rzekomobłoniastego zapalenia jelit konieczne jest wykonanie badań dodatkowych. Oprócz podstawowych testów laboratoryjnych z krwi wykonuje się również badania obrazowe (RTG przeglądowe jamy brzusznej, USG brzucha) oraz badania kału:

• badanie w kierunku obecności toksyny A i B C. difficile,
• badanie serologiczne w kierunku obecności dehydrogenazy glutaminowej,
• posiew kału – to badanie wykonuje się m.in. w warunkach beztlenowych,
• badania molekularne w kierunku C. difficile metodą PCR.

Niekiedy przeprowadza się również badanie endoskopowe (kolonoskopię). Nie jest to jednak rutynowe postępowanie.

Zobacz gotowy e-Pakiet badań w kierunku stanów zapalnych jelit.

Metody leczenia rzekomobłoniastego zapalenia jelit

Leczenie rzekomobłoniastego zapalenia jelit opiera się na stosowaniu antybiotyków – wankomycyny lub metronidazolu. Terapia powinna trwać przez co najmniej 10 dni. W przypadku wystąpienia powikłań, takich jak perforacja (przerwanie ciągłości) jelita lub toksyczne rozdęcie okrężnicy, konieczne może być leczenie operacyjne. Jeżeli pomimo odpowiedniego leczenia dochodzi do kolejnych nawrotów choroby, można rozważyć przeszczepienie kału. To nowoczesna metoda polegająca na wprowadzeniu do przewodu pokarmowego osoby chorej mikrobioty jelitowej zdrowego dawcy. Materiał jest podawany zwykle przez sondę nosowo-jelitową lub w formie łatwych do połknięcia kapsułek.

Ile może trwać rzekomobłoniaste zapalenie jelit?

U osób, które rozpoczęły leczenie metronidazolem lub wankomycyną, objawy rzekomobłoniastego zapalenia jelit zmniejszają się lub ustępują całkowicie w ciągu 7–10 dni. U większości pacjentów rokowanie jest dobre i dochodzi do całkowitego wyleczenia. Bywa jednak, że biegunka utrzymuje się nawet kilka tygodni, a chory wymaga przez ten czas nawodnienia i uzupełniania elektrolitów w warunkach szpitalnych. W ciężkim zakażeniu Clostridium difficile może dojść do powikłań wymagających interwencji chirurgicznej. Śmiertelność w przebiegu choroby szacuje się na 3–7%.

Co jeść przy rzekomobłoniastym zapaleniu jelit?

Zmagając się z rzekomobłoniastym zapaleniem jelit, musisz przestrzegać odpowiedniej diety:

• pamiętaj o odpowiednim nawodnieniu – pij duże ilości wody z dodatkiem elektrolitów,
• uwzględnij w diecie produkty bogate w rozpuszczalny błonnik – otręby, marchew, banany, pomarańcze,
• wzbogać jadłospis w białe pieczywo i ziemniaki – mogą one zmniejszyć nasilenie biegunki,
• wybieraj produkty bogate w probiotyki („dobre bakterie”) – kefiry, jogurty naturalne, produkty kiszone,
• unikaj produktów wzdymających – brokułów, kalafiora, kapusty oraz innych surowych warzyw,
• zrezygnuj z ostrych przypraw, ciężkostrawnych posiłków i kofeiny,
• wyklucz na czas choroby z diety produkty pełnoziarniste, orzechy i nasiona.

Pamiętaj, że powyższe wskazówki dietetyczne mają charakter ogólny i mogą być odpowiednio modyfikowane w zależności od Twoich potrzeb. Stosuj się do zaleceń lekarza i konsultuj się z nim w razie wątpliwości co do sposobu żywienia podczas choroby.

Jak zapobiegać chorobie?

Ryzyko zakażenia C. difficile można zmniejszyć poprzez:

• wczesne wykrywanie infekcji u osób z objawami mogącymi wskazywać na zakażenie tą bakterią,
• izolację osoby chorej,
• przestrzeganie zasad higieny, w tym dokładnego mycia i dezynfekcji rąk,
• stosowanie antybiotyków, które stwarzają najmniejsze ryzyko zakażenia C. difficile.

Jeżeli w trakcie lub po antybiotykoterapii zauważysz u siebie niepokojące objawy, takie jak ból jelit czy biegunka, niezwłocznie zgłoś się do lekarza! Pamiętaj, że wczesne rozpoznanie i leczenie rzekomobłoniastego zapalenia jelit jest kluczem do szybkiego powrotu do zdrowia.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. Salen P., Stankewicz H., Pseudomembranous Colitis, „StatPearls”, 2023, dostęp online: sierpień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470319/.
2. Farooq P. i in., Pseudomembranous Colitis, „Disease-a-Month”, 2015, dostęp online: sierpień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4402243/.