Rzęsistek pochwowy - objawy, jak można się zarazić, leczenie

Rzęsistek pochwowy jest pasożytem wywołującym zakażenie dróg moczowo-płciowych u kobiet oraz mężczyzn. U znacznej liczby zakażonych daje nieprzyjemne, uporczywe i doskwierające objawy, ustępujące stosunkowo szybko po wdrożeniu właściwego leczenia. Czym jest rzęsistek pochwowy i w jakich sytuacjach można się nim zarazić?

Rzęsistek pochwowy

Rzęsistek pochwowy (z łac. Trichomonas vaginalis) wywołuje chorobę pasożytniczą narządów płciowych zwaną rzęsistkowicą. Rzęsistek jest jednokomórkowym pierwotniakiem z grupy wiciowców. Jedynym rezerwuarem tego pasożyta jest człowiek. Bytuje u kobiet w pochwie oraz pęcherzu moczowym, z kolei u mężczyzn pod napletkiem i w gruczole krokowym oraz w początkowej części cewki moczowej obu płci. Okres wylęgania choroby może trwać od 3-4 dni nawet do 4 tygodni. Zakażenie rzęsistkiem jest najczęściej występującą nie-wirusową chorobą przenoszą drogą płciową. Według światowej organizacji zdrowia (WHO) rzęsistkowica stanowi 90% wszystkich zakażeń przenoszonych drogą płciową, pomimo tego, że nie podlega ona obowiązkowi zgłaszania i trudno jest to skalkulować. Oszacowano, że na świecie zakażonych jest około 8% kobiet oraz 1% mężczyzn. Rzęsistek pochwowy często występuję wraz z innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Nigdy nie można bagatelizować zakażenia rzęsistkiem pochwowym. Przewlekła infekcja może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym do zapalenia pęcherza, pochwy oraz niepłodności.

Rzęsistek pochwowy – jak można sie zarazić?

Do zakażenia rzęsistkiem pochwowym dochodzi głównie podczas kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia z osobą zakażoną. Infekcja może wynikać również ze wspólnego używania przedmiotów osobistych typu bielizna, ręczniki bez zachowania odpowiednich zasad higieny. Rzęsistek pochwowy potrafi przetrwać kilka godzin na ich powierzchni i stanowi realne, choć rzadkie zagrożenie również w publicznych miejscach jak toalety, sauny czy baseny.

Rzęsistek pochwowy – objawy

Rzęsistkowica układu płciowego może przebiegać bezobjawowo lub skąpoobjawowo. W dużym odsetku dotyczy to jednak mężczyzn niż kobiet. 5 razy częściej u mężczyzn choroba przebiega bezobjawowo, co wynika z anatomicznej budowy dróg moczowych. W pozostałych przypadkach już po 3-4 dniach od zakażenia pojawiają się nieprzyjemne, uporczywe objawy.

Rzęsistek pochwowy u kobiet – objawy:

• świąd i pieczenie miejsc intymnych
• obfite, pieniste upławy, o bardzo nieprzyjemnym zapachu
• wydzielina koloru żółtozielonego lub żółtoszarego
• silny ból podczas oddawania moczu
• częste oddawanie moczu
• podrażnienie oraz swędzenie okolicy narządów płciowych
• stany zapalne sromu oraz szyjki macicy
• ból w podbrzuszu (rzadko)

Rzęsistek pochwowy u mężczyzn – objawy:

• zaczerwienienie i obrzęk ujścia cewki moczowej
• ból, świąd, pieczenie okolic intymnych
• czasami śluzowy lub ropny wyciek z dróg moczowych
• ból i pieczenie podczas oddawania moczu
• ból podczas ejakulacji (wytrysku)
• uczucie bolesnego parcia na mocz
• częstomocz
• w przypadku zapalenia gruczołu krokowego występuje gorączka, dreszcze, silny ból w okolicy krocza, odbytu i/lub podbrzusza

Wyróżnia się postać ostrą i przewlekłą zakażenia rzęsistkiem. W postaci przewlekłej objawy nie są tak mocno zaakcentowane.

Rzęsistek pochwowy u kobiet w ciąży i dzieci

Zakażenie rzęsistkiem dotyczy również kobiet w ciąży. Jest o tyle niebezpieczne, ponieważ może doprowadzić do przedwczesnego porodu. U dzieci do zakażenia najczęściej dochodzi podczas porodu. Przebieg choroby u dzieci jest zazwyczaj ostry i może utrzymywać się nawet do pierwszego roku życia. Szacuje się, że przeniesienie zakażenia dotyczy nawet co piątego noworodka matki zarażonej rzęsistkiem pochwowym.

W wyniku infekcji rzęsistkiem u dziecka nowonarodzonego może dojść do wrodzonego zakażenia dróg moczowo-płciowych oraz w odniesieniu do układu nerwowego – nawet do niepełnosprawności umysłowej. U starszych dzieci rzęsistkowica może wynikać z przeniesienia pierwotniaka z artykułów higienicznych.

Rzęsistek pochwowy u dziewczynek – objawy:

• zaczerwienienie i obrzęk sromu
• plamki lub nadżerki w przedsionku pochwy
• objawy związane z zapaleniem cewki moczowej
• zmiany skórne w okolicy krocza i pachwin

Rzęsistek pochwowy u chłopców – objawy:

• zaczerwienienie i obrzęk ujścia cewki moczowej
• ropomocz

Rzęsistek pochwowy – badania

Podstawą każdego rozpoznania rzęsistkowicy jest odpowiednio przeprowadzony wywiad lekarski. Fachowej pomocy należy szukać u lekarza ginekologa (w przypadku kobiet) oraz lekarza dermatologa wenerologa lub urologa (w przypadku mężczyzn). W badaniu fizykalnym u kobiet lekarz ginekolog może zaobserwować zaczerwienie i obrzęk ścian pochwy. Zmieniona może być także szyjka macicy, która przybiera charakterystyczny „truskawkowy” wygląd. W wyniku infekcji podwyższony jest również poziom pH pochwy (powyżej 5). Wydzielina u obu płci – jej kolor i treść są bardzo charakterystyczne dla tej choroby.

Diagnostykę rzęsistka można przeprowadzić za pomocą badania mikroskopowego oraz testem immunochromatograficznym poprzez wykrycie antygenu. Materiałem do powyższych badań jest wydzielina z pochwy/cewki moczowej pobrana na suchą wymazówkę. W przypadku zakażenia dróg moczowych materiałem do badań jest również próbka moczu. Nieocenione i najbardziej czułe pozostają badania molekularne wykrywające materiał genetyczny rzęsistka. W sytuacji, gdy powyższe badania nie są dostępne, można wykonać posiew w kierunku Trichomonas vaginalis. Wynik hodowli otrzymywany jest zazwyczaj po 7 dniach.

Przy diagnostyce zakażenia rzęsistkiem pochwowym wskazana jest również diagnostyka w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową: HIV, WZW typu C oraz innych chorób wenerycznych – chlamydiozy, kiły lub rzeżączki. Należy pamiętać, że u około 50% kobiet zakażonych rzęsistkowicą towarzyszy bakteryjne zakażenie pochwy.

Rzęsistek pochwowy – leczenie

Potwierdzenie zakażenia rzęsistkiem pochwowym pozwala na wdrożenie odpowiedniej terapii
i pozbycia się dyskomfortu. Leczenie rzęsistka pochwowego zawsze dotyczy osoby zakażonej oraz jej partnera seksualnego. Pozwala to wyeliminować ponowne nadkażenia. Zazwyczaj wystarczające jest podanie leku przeciwpierwotniakowego. Nie ma skutecznego domowego sposobu leczenia. Dodatkowo zaleca się abstynencję seksualną do momentu zakończenia leczenia i ustąpienia objawów. Młodym kobietom aktywnym seksualnie zalecane jest ponowne badanie w kierunku rzęsistka pochwowego po 3 miesiącach od ukończenia terapii.

Dodatkowo, aby uniknąć zakażenia rzęsistkiem pochwowym niezwykle ważne jest przestrzeganie zasad higieny. Należy używać wyłącznie swoich rzeczy osobistych oraz środków higienicznych. Zminimalizować ryzyko można poprzez stosowanie antykoncepcji barierowej (prezerwatywy). Najlepszym rozwiązaniem jest całkowite unikanie przygodnych kontaktów seksualnych. Należy mieć świadomość, że hormonalna terapia antykoncepcyjna nie stanowi żadnej bariery przed zakażeniem rzęsistkiem pochwowym.

Autor: Mgr Agnieszka Nowak

Bibliografia:

1. Trichomoniasis. [Updated 2022 Jun 21]. Schumann JA, Plasner S. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan.
2. Trichomonas vaginalis: a review of epidemiologic, clinical and treatment issues. Kissinger P. BMC Infect Dis. 2015 Aug 5; 15:307. doi: 10.1186/s12879-015-1055-0. PMID: 26242185; PMCID: PMC4525749.
3. World Health O. Global incidence and prevalence of selected curable sexually transmitted infections. 2008. ISBN 978 92 4 150383 9.
4. Perinatal transmission of Trichomonas vaginalis: a case report. Schwandt A, Williams C, Beigi RH. J Reprod Med. 2008;53(1):59–6.
5. Trichomonas vaginalis infection in male sexual partners: implications for diagnosis, treatment, and prevention. Seña AC, Miller WC, Hobbs MM, Schwebke JR, Leone PA, Swygard H, Atashili J, Cohen MS. Clin Infect Dis. 2007 Jan 01;44(1):13-22.
6. World Health O. Global prevalence and incidence of selected curable sexually transmitted infections: overviews and estimates. In: WHO/ HIV_AIDS. Edited by Organization WH. Geneva; 2001.
7. Clinical and microbiological aspects of Trichomonas vaginalis. Petrin D, Delgaty K, Bhatt R, Garber G. Clin Microbiol Rev. 1998;11(2):300–317.