Skolioza - przyczyny, objawy, leczenie skrzywień kręgosłupa

Skolioza, zwana potocznie bocznym skrzywieniem kręgosłupa, to poważny problem dotykający wielu osób. Często nie jest znana jej przyczyna, ale schorzenie zawsze wymaga obserwacji i bezwzględnej terapii. Jakie są objawy skoliozy oraz jak przebiega proces jej leczenia? Odpowiadamy.

Skolioza atakuje głównie dzieci. W zależności od wieku wyróżniamy skoliozę:

• Wczesnodziecięcą – pojawia się do 3. roku życia i dotyka częściej chłopców.
• Dziecięcą – występuje do 10. roku życia dziecka.
• Młodzieńczą – objawy pojawiają się w okresie dojrzewania, dotyczą w przeważającej mierze dziewczynek.

Zaniedbana, mocno zaawansowana skolioza może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, np. do niewydolności krążenia. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze rozpoznanie choroby oraz podjęcie terapii pod okiem lekarza oraz fizjoterapeuty.

Co to jest skolioza?

Skolioza to nic innego jak skrzywienie, odchylenie kręgosłupa od stanu prawidłowego, czyli naturalnego kształtu litery S. W wielu przypadkach dotyczy piersiowego odcinka i górnej części pleców. Niestety bywa, że atakuje dolną część tułowia (odcinek lędźwiowy).

Deformacja może nastąpić w trzech płaszczyznach:

• Czołowej, polegającej na wygięciu kręgosłupa w prawo lub w lewo.
• Poziomej, charakteryzującej się rotacją kręgów.
• Strzałkowej, objawiającej się pogłębieniem kifozy (naturalnego wygięcia) w kręgosłupie piersiowym oraz lordozy (wygięcia kręgosłupa do przodu) w odcinku lędźwiowym.

O skoliozie mówimy w sytuacji, gdy kręgosłup jest wygięty o co najmniej 10 stopni wg klasyfikacji Cobba. Jeśli jest to wartość mniejsza – wada określana jest mianem postawy skoliotycznej, która wymaga obserwacji oraz wdrożenia gimnastyki korekcyjnej. Przy bardziej zaawansowanym skrzywieniu, niezbędne może stać się dodatkowo noszenie gorsetu ortopedycznego, stosowanie zabiegów fizykoterapeutycznych, a nawet przeprowadzenie operacji.

Przyczyny występowania skoliozy

Niestety większość (bo aż około 80%) przypadków skrzywień kręgosłupa ma charakter idiopatyczny, czyli nie da się określić źródła problemu. W niektórych sytuacjach, przyczyn skoliozy lekarze szukają we wrodzonych zaburzeniach struktury kręgosłupa lub wadach nabytych. Skoliozę może wywoływać między innymi nierówna długość kończyn dolnych. Schorzenie dotyka także pacjentów z porażeniem mózgowym czy dystrofią mięśniową – osoby te borykają się z niedostatecznym rozwojem mięśni, również tych, podtrzymujących kręgosłup. U dorosłych skolioza bywa wynikiem np. zaawansowanej osteoporozy, choroby degeneracyjnej dysków czy złamania kompresyjnego kręgów.

Skolioza – objawy

Skolioza daje szereg objawów w postaci nie tylko niepokojącego wyglądu, ale również dolegliwości kręgosłupa, klatki piersiowej oraz miednicy. W wielu przypadkach nietypowe ustawienie głowy czy nóg może świadczyć o rozwijającym się schorzeniu. Najczęstszymi objawami skoliozy są między innymi:

• Nierówna wysokość ramion
• Asymetria kątów talii – wyraźne wcięcie z jednej strony
• Wystające łopatki
• Zniekształcenie obrysu pleców
• Pozorna różnica w długości nóg
• Dolegliwości bólowe pleców, bioder oraz głowy
• Zaburzenia funkcji chodu
• Blokada pleców

Skolioza zazwyczaj rozwija się powoli. Dlatego często trudno dostrzec problem u dziecka, zwłaszcza jeśli choroba jest w początkowej fazie rozwoju. Zwykle schorzenie diagnozuje się podczas rutynowej kontroli lekarskiej albo sami zauważamy, że np. ubrania na dziecku leżą inaczej niż kiedyś: jeden rękaw bluzki czy nogawka spodni wyglądają na krótsze lub obcisła koszulka układa się nierówno na poziomie talii.

Skolioza – diagnostyka

W przypadku podejrzenia skoliozy należy udać się do lekarza – najlepiej, aby był to ortopeda. W pierwszej kolejności specjalista przeprowadza wywiad na temat dolegliwości oraz okresu, w którym zostały zauważone nieprawidłowości mogące świadczyć o skrzywieniu kręgosłupa (takie jak np. ból czy deformacje). Lekarz może zapytać również o podobne przypadki w rodzinie pacjenta. W następnej kolejności specjalista przeprowadza badanie fizykalne w poszukiwaniu nienaturalnych krzywizn kręgosłupa, porównuje wysokość ramion, sprawdza ułożenie głowy, talii oraz bioder. Prawdopodobnie poprosi o pochylenie się do przodu i dotknięcie stóp czubkami placów dłoni. Doświadczony ortopeda już na tym etapie jest w stanie rozpoznać skoliozę, ale jeśli uzna za stosowne, zleci badania obrazowe, takie jak np. zdjęcie RTG, rezonans magnetyczny czy tomografię komputerową.

Leczenie skoliozy?

Boczne skrzywienie kręgosłupa to nie tylko defekt estetyczny. To przede wszystkim zagrożenie dla zdrowia. Znaczna skolioza może skutkować upośledzeniem pracy narządów klatki piersiowej (np. serca, płuc), dolegliwościami bólowymi pleców i szyi czy szybciej postępującymi zmianami zwyrodnieniowymi. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnoza oraz podjęcie szybkiego leczenia. Niezwykle istotna jest tu wzorowa współpraca pomiędzy pacjentem i lekarzem. To ortopeda ustala indywidualną ścieżkę leczenia, która ma na celu korygowanie deformacji kręgosłupa oraz odciążenie narządów, znajdujących się w klatce piersiowej.

Skolioza – ćwiczenia pod okiem specjalisty

Sposób leczenia zależy od zaawansowania choroby, wieku oraz stanu pacjenta. Jeśli wartość kątowa skoliozy, mierzona wg skali Cobba, jest mniejsza niż 24 stopnie, lekarz zwykle zaleca wykonywanie indywidualnie dobranych ćwiczeń. Rehabilitacja ruchowa ma na celu nie tylko odciążyć niektóre partie pleców oraz je uelastycznić, ale jednocześnie wzmocnić mięśnie, które podtrzymują kręgosłup. Skolioza z wartością kątową pomiędzy 24 a 45 stopni to już poważniejsza sprawa – w tym wypadku oprócz ćwiczeń, często konieczne jest noszenie gorsetu ortopedycznego. Skrzywienie kręgosłupa powyżej 45-50 stopni najczęściej wymaga przeprowadzenia operacji.

Pamiętajmy, że bardzo istotne jest wykonywanie regularnej gimnastyki pod okiem specjalisty, który dopasowuje ją do potrzeb pacjenta. Niezwykle ważna jest poprawność ćwiczeń – nieumiejętny sposób ich wykonywania nie tylko nie pomoże w leczeniu wady, ale może nawet doprowadzić do jej pogłębienia. Nie korzystajmy z propozycji gimnastycznych, które oferuje internet, tylko zaufajmy fizjoterapeucie. Wówczas mamy pewność, że sobie pomożemy, a nie zaszkodzimy.

Co jeszcze może pomóc?

W życiu codziennym warto zadbać o prawidłowe, codzienne nawyki, które pomagają utrzymać właściwą postawę ciała. Dobrze jest rozważyć zakup odpowiedniego materaca do spania (decyzję o wyborze najlepszego modelu można skonsultować z fizjoterapeutą). Wysokość blatu biurka i krzesła powinna być dostosowana do wzrostu pacjenta. Podczas pracy czy nauki przy stole, stopy powinny płasko leżeć na podłodze, a przedramiona dobrze jest opierać o blat.

Uprawianie sportu przy skoliozie jest bardzo wskazane, ale wybór dyscypliny należy skonsultować z lekarzem. Zazwyczaj dozwolone i polecane jest np. pływanie stylem grzbietowym. Trzeba pamiętać, że stosowanie się do zaleceń ortopedy oraz fizjoterapeuty pomaga utrzymać sprawność fizyczną. Może także spowolnić progres choroby oraz zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia przykrych dolegliwości bólowych. Im wcześniej wykryte schorzenie, tym większa szansa na efektywne leczenie – zdiagnozowana oraz rehabilitowana skolioza w początkowym etapie rozwoju to szansa na usunięcie niewielkich deformacji i utrwalenie uzyskanych rezultatów. W przypadku dzieci, w procesie leczenia skrzywienia kręgosłupa ważne jest zaangażowanie opiekunów. To oni powinni czuwać nad regularnymi wizytami u lekarza i fizjoterapeuty oraz dbać o odpowiednie nawyki w życiu codziennym dziecka.

Bibliografia

1. Karpiński Michał, Kamińska Marta, Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej UDSK w Białymstoku, Skolioza idiopatyczna, 04.08.2021, online: https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/292/original/75-79.pdf?1473161160, dostęp: 02.08.2022.
2. Scoliosis Research Society, Adolescent Idiopathic Scoliosis: A Handbook for Patients, online: https://www.srs.org/UserFiles/file/AdolescentIdiopathicScoliosis_AHandbookforPatients.pdf, dostęp: 06.08.2022.