Kiedy słabną kości – diagnostyka osteoporozy
Osteoporoza jest podstępną chorobą, która może spowodować znaczące obniżenie jakości życia, a nawet – ze względu na ryzyko poważnych złamań kości – kalectwo. Istotą tego schorzenia jest stopniowe odwapnianie kości, trudne do zdiagnozowania bez regularnych badań profilaktycznych. Wcześnie wykryte zagrożenie osteoporozą pozwala podjąć skuteczne działania zapobiegawcze.
Początkowo osteoporoza zazwyczaj nie daje bezpośrednich objawów. Chcąc mieć pewność, że uda się jej zapobiec, należy uwzględnić czynniki ryzyka i poddać się we właściwym czasie odpowiednim badaniom.
Już u osób 30-letnich można zaobserwować pierwsze procesy odwapniania kości, prowadzące do osłabienia ich struktury. Wynika to z faktu, że wraz z wiekiem spada aktywność enzymów biorących udział w metabolizmie witaminy D i jej wchłanianie, a także zmniejsza się stężenie wapnia we krwi. To dlatego kości rocznie tracą ok. 1% swojej masy. Istnieje szereg czynników przyspieszających rozwój osteoporozy. Kości dotknięte tą chorobą są bardziej kruche i porowate, co nawet przy pozornie niegroźnym urazie może prowadzić do poważnego złamania. Ponieważ demineralizacja kości nie wiąże się z bólem, który byłby sygnałem alarmowym, wiele osób nie wie, w którym momencie ten proces się zaczyna.
Jakie objawy można zaobserwować
Z widocznych objawów osteoporozy można wymienić właściwie tylko jeden – stopniową utratę wzrostu. Ze względu na spłaszczanie się krążków międzykręgowych w miarę upływu lat w sposób naturalny „malejemy”, dlatego warto kontrolować swój wzrost kilka razy do roku, aby móc wychwycić pojawiające się różnice i podjąć działanie mające na celu powstrzymanie lub spowolnienie przebiegu osteoporozy. Jeśli utrata wzrostu będzie znacząca, istnieje duże prawdopodobieństwo, że jest to wynikiem demineralizacji kości. Co ważne, łamiące się, kruche kręgi w wyniku kompresji wpływają na skrócenie kręgosłupa. Normą, którą przyjmują ortopedzi, jest obniżenie wzrostu o 2,0–2,1 cm w wyniku złamania jednego kręgu. Choć brzmi to niewiarygodnie, złamania kręgów mogą nie dawać żadnych dolegliwości bólowych. Wielu pacjentów o tym, że doszło u nich do złamania kręgów, dowiaduje się przy okazji badań po urazach lub podczas diagnostyki w kierunku zwyrodnień kręgosłupa czy właśnie osteoporozy.
Innym objawem osteoporozy może być pojawienie się tzw. wdowiego karku – uwypuklenia kręgosłupa z jednoczesnym pochyleniem sylwetki do przodu.
Badania w kierunku osteoporozy
Badanie USG (ultrasonografia), wykonywane w obrębie paliczków dłoni lub kości piętowej, pozwala jedynie na określenie, w jakim kierunku powinna podążać dalsza diagnostyka. Wynika to z faktu, że obraz USG umożliwia oszacowanie ryzyka złamania, jednak nie daje informacji o gęstości mineralnej kości. Badaniem umożliwiającym wykrycie osteoporozy jest densytometria, która precyzyjnie określa gęstość mineralnej tkanki kostnej (z dokładnością do 1%). Badanie wykonywane jest przy użyciu promieni Roentgena (RTG), nie wymaga wcześniejszego przygotowania, trwa zaledwie kilka minut i jest bezbolesne. Pomiaru dokonuje się w obrębie szyjki kości udowej i w kręgosłupie. Wynik na poziomie 1,0 oznacza, że stan kości jest prawidłowy. Wartości od 1,0 do 2,5 wskazują na osteopenię, czyli obniżenie masy kostnej – to sygnał, że istnieje ryzyko wystąpienia osteoporozy. Wynik powyżej 2,5 oznacza konieczność poddania się dalszym badaniom.
Badania laboratoryjne
Dla potwierdzenia osteoporozy oraz w przebiegu jej leczenia wykonuje się także inne badania laboratoryjne. Analiza moczu i krwi pozwala wykluczyć inne choroby, które mogłyby powodować osteoporozę, oraz określić poziom metabolizmu kości.
Z krwi można oznaczyć: liczbę czerwonych i białych krwinek wraz z ich morfologią, odczyn Biernackiego (OB), a także poziom wapnia, fosforu, fosfatazy alkalicznej oraz kreatyniny.
Bardziej precyzyjnym badaniem jest oznaczenie markerów kostnych – substancji, które przenikają do krwi i moczu w sytuacji, gdy kości podlegają tworzeniu i destrukcji. Oznaczenie poziomu tych markerów pozwala określić zarówno tempo procesów rozpadu, jak i mineralizacji kości (odbudowy). Są to testy dość kosztowne, dlatego zlecane są one głównie w procesie monitorowania stanu zdrowia pacjentów już leczonych na osteoporozę.
