Spastyczność – co to jest?

Spastyczność to zaburzenie napięcia mięśniowego, które najczęściej występuje w wyniku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Objawia się sztywnością mięśni, ograniczeniem zakresu ruchu i trudnościami w codziennym funkcjonowaniu. W wielu przypadkach konieczne jest zastosowanie fizjoterapii, środków farmakologicznych, a nawet leczenia chirurgicznego, aby ograniczyć objawy i poprawić jakość życia chorego.

Spastyczność – co to jest?

Spastyczność (z gr. spasticos, czyli pociąganie/wciąganie), zwana inaczej napięciem typu scyzorykowego, to patologiczne napięcie najczęściej całych grup mięśniowych. Przez wiele lat obowiązywała koncepcja spastyczności zaproponowana w 1980 roku przez Jamesa W. Lance’a – australijski neurolog opisywał ją jako zaburzenie ruchowe pojawiające się w wyniku uszkodzenia górnego neuronu ruchowego, w przebiegu którego mięśnie stają się nadmiernie napięte, zwłaszcza gdy próbuje się je szybko rozciągnąć. Towarzyszy temu także nasilenie odruchów rozciągowych, co Lance tłumaczył odhamowaniem odruchu rozciągowego i następczej nadpobudliwości tegoż odruchu.

Niektóre nowsze badania wykazały, że spastyczność może być bardziej złożonym zjawiskiem. Brytyjski uczony, Anand D. Pandyan i jego współpracownicy, w 2005 roku zaproponowali, by patrzeć na nią szerzej — jako na zaburzenie, które dotyczy nie tylko mięśni, ale także przetwarzania bodźców czuciowych. Oznacza to, że przyczyną problemów z napięciem mięśni może być uszkodzenie górnego neuronu ruchowego, objawiające się mimowolną, przerywaną lub stałą aktywacją mięśni.

Ocena spastyczności – zmodyfikowana skala Ashwortha

Jedną ze stosowanych klasyfikacji spastyczności mięśni jest zmodyfikowana skala Ashwortha, która pozwala w sposób prosty i szybki określić stopień wzmożonego napięcia mięśniowego. Jest to narzędzie kliniczne, które bywa wykorzystywane zarówno w praktyce rehabilitacyjnej, jak i neurologicznej:

• 0 – brak wzmożonego napięcia mięśniowego (napięcie prawidłowe lub obniżone);
• 1 – minimalne zwiększenie napięcia, pojawiające się na końcu zakresu ruchu przy zginaniu lub prostowaniu;
• 1+ – niewielki wzrost napięcia mięśniowego występujący w drugiej połowie zakresu ruchu;
• 2 – wyraźne zwiększenie napięcia mięśniowego obejmujące większość zakresu ruchu, ruch jest łatwy do wykonania;
• 3 – znaczne zwiększenie napięcia, utrudniające wykonanie biernego ruchu;
• 4 – kończyna sztywna, praktycznie niemożliwa do biernego zgięcia lub wyprostu.

Wielu specjalistów uważa, że powyższa klasyfikacja nie jest precyzyjna, gdyż bazuje na subiektywnych odczuciach badanego. Jej interpretacja wymaga doświadczenia klinicznego. Dlatego też coraz częściej zaleca się uzupełnianie tej oceny o bardziej obiektywne narzędzia diagnostyczne, takie jak elektromiografia czy pomiary biomechaniczne.

Sprawdź także: https://diag.pl/pacjent/qa/o-czym-swiadczy-obnizone-napiecie-miesniowe-u-doroslych/

Spastyczność mięśniowa – jakim schorzeniom towarzyszy?

Nieprawidłowo wzmożone napięcie mięśniowe może być objawem wielu poważnych chorób, do których zaliczamy między innymi:

• udar mózgu – mówimy wówczas o spastyczności poudarowej,
• stwardnienie rozsiane,
• stwardnienie zanikowe boczne,
• urazy czaszkowo-mózgowe,
• urazy rdzenia kręgowego,
• poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego,
• paraparezy spastyczne,
• mózgowe porażenie dziecięce.

Spastyczność mięśni a nerwica

Warto wiedzieć, że nerwica to zaburzenie psychiczne, natomiast spastyczność ma podłoże neurologiczne. W przebiegu nerwicy mogą występować objawy, takie jak wzmożone napięcie mięśniowe, uczucie sztywności czy skurcze mięśni, jednak ich mechanizm różni się od mechanizmów spastyczności – są one wynikiem napięcia psychicznego, a nie uszkodzenia układu nerwowego.

Spastyczność mięśni – objawy

Objawy spastyczności są zróżnicowane i zależą od lokalizacji oraz stopnia uszkodzenia układu nerwowego. Jednym z podstawowych symptomów jest zwiększone napięcie mięśniowe, które prowadzi do sztywności i ograniczenia zakresu ruchów nawet w spoczynku, co może znacząco utrudniać wykonywanie codziennych czynności – chory ma problemy z poruszaniem się, samodzielnym ubieraniem, higieną osobistą czy jedzeniem. Niekiedy dochodzi do niekontrolowanych szarpnięć/drgań. Często pojawia się ból, który nie wynika wyłącznie z napięcia mięśni, ale także z nieprawidłowego ustawienia stawów i długotrwałego przeciążenia określonych grup mięśniowych.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/miopatia-rodzaje-objawy-leczenie/

Z czasem spastyczność może prowadzić do utrwalonych zmian w strukturze mięśni i ścięgien – rozwijają się przykurcze, które ograniczają możliwość rozprostowania kończyn i powodują deformacje.

Spastyczność – problemy psychiczne

Spastyczność to nie tylko problem fizyczny – niesie ze sobą także poważne skutki psychiczne i społeczne. Osoby dotknięte zaburzeniem często doświadczają obniżonego nastroju, a z czasem nawet depresji, szczególnie gdy trudności w poruszaniu się czy komunikacji ograniczają ich codzienne funkcjonowanie. Może pojawić się poczucie utraty kontroli nad własnym życiem i spadek motywacji. Dlatego osoby ze spastycznością potrzebują nie tylko leczenia ruchowego, ale często też psychologicznego.

Spastyczność – leczenie

Spastyczności nie da się wyleczyć, można ją jedynie kontrolować. Celem terapii jest zmniejszenie nadmiernego napięcia mięśniowego, poprawa zakresu ruchu, ułatwienie wykonywania czynności dnia codziennego oraz zapobieganie powikłaniom, takim jak przykurcze czy ból.

Leczenie chorego może obejmować:

• leczenie chirurgiczne,
• zabiegi fizykoterapeutyczne (krioterapia, elektroterapia, hydroterapia itp.),
• farmakoterapię (doustną, dokanałową, domięśniową),
• ćwiczenia fizyczne,
• terapię toksyną botulinową.

Spastyczność – ćwiczenia

W leczeniu spastyczności kluczowe znaczenie ma jak najwcześniejsze wprowadzenie ćwiczeń fizycznych czyli tzw. rehabilitacji usprawniającej. W przebiegu schorzenia ruch pełni nie tylko funkcję wspomagającą, ale także profilaktyczną — pozwala ograniczyć pogłębianie się ograniczeń ruchowych, zapobiega powstawaniu przykurczów oraz zmianom w obrębie stawów. Systematyczna terapia ruchowa zwiększa elastyczność mięśni, poprawia koordynację i kontrolę nad ciałem, a także łagodzi ból związany z napięciem mięśniowym.

Program ćwiczeń powinien być indywidualnie dostosowany do chorego – uwzględniając zarówno lokalizację i stopień spastyczności, jak i jego ogólną sprawność. Najlepsze efekty osiąga się poprzez połączenie ćwiczeń rozciągających, poprawiających ruchomość, wzmacniających mięśnie oraz technik relaksacyjnych.

Dieta redukująca spastyczność

Nie istnieje jedna, uniwersalna dieta, która bezpośrednio i jednoznacznie redukuje objawy spastyczności. Jednak odpowiednie odżywianie może wspierać ogólny stan zdrowia układu nerwowego i mięśniowego, a także pomagać w kontroli niektórych czynników, które mogą nasilać spastyczność lub utrudniać leczenie.

Na przykład dieta bogata w składniki przeciwzapalne, takie jak kwasy omega-3, antyoksydanty, witaminy z grupy B, magnez i potas, może wspomagać funkcjonowanie mięśni i układu nerwowego. Unikanie nadmiaru soli, przetworzonej żywności czy nadmiernego spożycia cukru może zmniejszać stany zapalne i poprawiać ogólne samopoczucie. Dodatkowo, w przypadku osób ze spastycznością, często pojawiają się problemy z trawieniem i zaparcia, co może nasilać napięcie mięśniowe. W takim wypadku dieta bogata w błonnik, odpowiednie nawodnienie i regularność posiłków ma kluczowe znaczenie.