Tyłozgięcie macicy – jak wygląda, jak wpływa na współżycie i ciążę?

Tyłozgięcie macicy to jeden z dość powszechnych typów anatomicznego położenia macicy w obrębie miednicy mniejszej. Występuje u około 20% populacji kobiet i nie jest uznawany za stan patologiczny. Stanowi jeden z wariantów normy i zwykle nie wpływa znacząco na współżycie, płodność oraz przebieg ciąży. W zdecydowanej większości przypadków nie wymaga również leczenia ani interwencji medycznej, choć niektóre kobiety mogą odczuwać uciążliwe dolegliwości związane z odmiennym położeniem tego narządu. Czy jest to jednak powód do obaw? 

Tyłozgięcie macicy – jak wygląda?

Macica jest fizjologicznie wygiętym narządem, który swoim kształtem przypomina odwróconą gruszkę. Może przyjmować różne położenia zależne od indywidualnej anatomii układu rozrodczego oraz stanu zdrowia kobiety. Pozycja macicy ulega przemieszczeniu w wyniku rozwijającej się ciąży, zmian hormonalnych, operacji czy niektórych chorób. Zawieszona jest za pomocą fałdów otrzewnej (więzadeł) pomiędzy pęcherzem moczowym i odbytnicą, a stan wypełnienia obydwu sąsiadujących struktur również doprowadza do nieznacznej zmiany jej położenia.

U większości kobiet (ok. 80%) występuje prawidłowy układ narządów rodnych, w którym macica jest przodozgięta, przodopochylona w stronę powłok brzusznych oraz położona na pęcherzu moczowym. Tyłozgięcie macicy jest terminem medycznym, charakteryzującym się odmiennym, lecz naturalnym przechyleniem macicyw kierunku odbytnicy i kręgosłupa. Określa jedynie różnicę w położeniu tego narządu i nie oznacza żadnego poważnego problemu medycznego.

Diagnoza tyłozgięcia macicy stawiana jest przez lekarza na podstawie oburęcznego badania ginekologicznego, które potwierdzane jest przy pomocy USG przezpochwowego, umożliwiającego dokładne jego zobrazowanie.

Tyłozgięcie macicy – przyczyny 

Przyczyny tyłozgięcia macicy są różnorodne i obejmują zarówno czynniki wrodzone, jak i nabyte. U niektórych kobiet odmienne położenie macicy jest naturalnym stanem anatomicznym uwarunkowanym genetycznie. Występuje u dziewczynek już od momentu narodzin i bardzo często nie jest diagnozowane, aż do pierwszej rutynowej wizyty ginekologicznej. W pozostałej większości przypadków taki stan może zostać nabyty w pewnym okresie życia kobiety. Wśród najczęstszych przyczyn wtórnego tyłozgięcia wyróżnia się:

• Zrosty po operacjach – zrosty powstałe po operacjach chirurgicznych takich jak cesarskie cięcie, zabiegi ginekologiczne lub operacje w obrębie miednicy. Mogą one doprowadzić do zmiany kształtu macicy i przeciągnięcia jej ku tyłowi.

• Choroby zapalne w obrębie miednicy mniejszej – przebyte infekcje mogą przyczynić się do powstawania zrostów oraz blizn, które wpływają na zmianę położenia macicy.

• Mięśniaki oraz guzy nowotworowe – guzy zlokalizowane najczęściej na tylnej ścianie macicy wypływają na jej kształt i położenie, a tym samym doprowadzają do jej tyłozgięcia.

• Endometriozę – choroba charakteryzuje się obecnością komórek błony śluzowej trzonu macicy poza jamą macicy, wykazujących jednak aktywność w odpowiedzi na zmieniające się stężenia hormonów podczas trwania cyklu menstruacyjnego. W konsekwencji dochodzi do zmiany stosunków anatomicznych narządów miednicy mniejszej, rozwoju przewlekłego stanu zapalnego oraz wytworzenia blizn i zrostów.

• Ciężkie porody – ciężkie oraz liczne porody mogą wpływać na zmianę położenia macicy. Dodatkowo, uszkodzenie struktury tego narządu podczas porodu może spowodować jego odgięcie ku tyłowi.

• Zmiany hormonalne – w niektórych przypadkach, szczególnie podczas menopauzy, wahania hormonalne mogą wpływać na przechylenie macicy ku tyłowi. W okresie przekwitania poziom estrogenów ulega istotnemu spadkowi, powodując osłabienie więzadeł podtrzymujących macicę w jej naturalnym położeniu.

Tyłozgięcie macicy – objawy 

Macica w tyłozgięciu zwykle nie niesie ze sobą poważniejszych następstw, lecz czasem może wywołać niepokojące objawy. Nie jest to jednak powód do obaw, gdyż przypadłość ta nie jest klasyfikowana jako stan chorobowy i nie wymaga interwencji medycznej. Niektóre kobiety posiadające tyłozgietą macicę mogą odczuwać:

• Silniejszy ból menstruacyjny (dysmenorrhea) – obfite i bolesne miesiączki ze skrzepami krwi, będące wynikiem utrudnionego opróżniania się jamy macicy.

• Ból podczas stosunku płciowego (dyspareunia) – dyskomfort lub ból podczas współżycia seksualnego, głównie podczas głębszej penetracji, wywołany większym naprężeniem więzadeł macicy oraz kolizją członka z niektórymi narządami miednicy.

• Ból w dolnej części pleców – ciągły lub przerywany ból w okolicy lędźwiowej, występujący głównie przed lub w trakcie menstruacji. Jego nasilenie może wzrastać podczas długotrwałej pozycji siedzącej lub stojącej.

• Biegunki oraz ból podczas wypróżniania – występują zwykle w czasie trwania miesiączki, są związane z bliską lokalizacją tyłozgiętej macicy i odbytnicy.  

• Problemy z aplikacją środków higienicznych – dyskomfort odczuwany podczas aplikacji tamponów czy kubeczków menstruacyjnych spowodowany odmiennym ułożeniem szyjki macicy.

• Nawracające infekcje dróg moczowych – tyłozgięcie macicy może w pewnym stopniu predysponować do nawracających infekcji dróg moczowych. Zwykle problem jest bardziej złożony i wymaga zidentyfikowania oraz leczenia wszystkich potencjalnych przyczyn. 

Tyłozgięcie macicy a współżycie

Tyłozgięcie macicy może być związane z odczuwaniem bólu podczas stosunku płciowego, określanego pojęciem dyspareunii. Jego występowanie oraz nasilenie są zależne od stopnia odchylenia narządu ku tyłowi. Takie ułożenie macicy związane jest z odmiennym przebiegiem naczyń krwionośnych, nerwów oraz więzadeł. W pozycji tyłozgiętej macica może wywierać większy nacisk na sąsiadujące z nią narządy miednicy mniejszej, co w określonych pozycjach seksualnych doprowadza do odczuwania dyskomfortu. Najczęstszym rozwiązaniem tego problemu jest zmiana pozycji, na bardziej komfortowe i niepowodujące odczucia bólu podczas penetracji. Jednak, gdy tyłozgięcie macicy współistnieje z innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak endometrioza, zrosty, mięśniaki czy stany zapalne, ból odczuwany przez kobiety może się istotnie nasilać. Jeśli dolegliwości podczas stosunku płciowego są poważne lub uporczywe, warto skonsultować się z lekarzem ginekologiem. Przeprowadzi on dokładne badanie w celu wykluczenia innych przyczyn dyspareunii i zaleci odpowiednie leczenie lub terapię.

Tyłozgięcie macicy a zajście w ciążę

W większości przypadków tyłozgięcie macicy nie wpływa na samą zdolność do zajścia w ciążę, a także nie powoduje komplikacji w jej przebiegu. Odmienna budowa narządów rodnych może jednak nieco utrudnić i wydłużyć dotarcie plemników do komórki jajowej, choć prawdopodobieństwo zapłodnienia jest takie samo jak u kobiet posiadających macicęw przodozgięciu. Jak już wspomniano, w niektórych przypadkach odmienne położenie narządu może powodować dyskomfort oraz ból podczas stosunku płciowego, co stanowi trudność w procesie starania się o potomstwo u kobiet. Wyjątkiem są sytuacje, gdy tyłozgięcie macicy jest stanem wtórnym, spowodowanym współistnieniem innych chorób mogących wpływać na proces zapłodnienia.

Tyłozgięcie macicy a ciąża

W miarę rozwoju zarodka, a następnie płodu, zwiększająca swoje rozmiary macica unosi się w górę i prostuje, co zwykle prowadzi do skorygowania jej tyłozgięcia. Bóle pleców oraz trudności w utrzymaniu i oddawaniu moczu, związane z odmiennym położeniem narządu, zasadniczo są odczuwalne jedynie w pierwszym trymestrze ciąży. Dolegliwości te zazwyczaj ustępują samoistnie. Wczesne badania ultrasonograficzne przez powłoki brzuszne mogą być mniej wyraźne lub trudniejsze do interpretacji przez lekarza prowadzącego, ponieważ tyłozgięcie macicy wpływa na kąt, pod jakim w USG widoczny jest narząd. Wraz z rozwojem płodu, kiedy macica rośnie i przemieszcza się do standardowej pozycji, ultrasonografia staje się łatwiejsza do wykonania i interpretacji.

Tyłozgięcie macicy a poród

Tyłozgięcie macicy rzadko wypływa na przebieg porodu. Większość kobiet z takim położeniem macicy rodzi naturalnie bez dodatkowych komplikacji. Nie jest to także wskazanie do przeprowadzenia cesarskiego cięcia. Kobiety z macicą w tyłozgięciu powinny być objęte standardową opieką prenatalną, z dodatkowymi badaniami oraz konsultacjami w razie wystąpienia jakichkolwiek problemów. Regularna opieka prenatalna i współpraca z lekarzem lub położną są kluczowe w monitorowaniu zdrowia matki oraz dziecka. W przypadku tyłozgięcia macicy u kobiety ciężarnej zaleca się: 

• Ćwiczenia i techniki relaksacyjne – pomocne w złagodzeniu bólu w dolnej części pleców oraz miednicy.

• Monitorowanie stanu układu moczowego – regularne nawodnienie oraz odpowiednia higiena okolic intymnych zapobiegają nawracającym infekcjom dróg moczowych.

• Omówienie planu porodowego – w przypadku, gdy tyłozgięcie macicy wynika
  z innych poważniejszych chorób lub schorzeń i istnieje prawdopodobieństwo podjęcia ewentualnych interwencji medycznych takich jak cesarskie cięcie.

Tyłozgięcie macicy nie jest również bezpośrednim czynnikiem przyczyniającym się do poronień lub przedwczesnych porodów. Jeśli jednak jest ono spowodowane innymi nabytymi schorzeniami, takim jak: endometrioza, mięśniaki czy stany zapalne macicy, pacjentka powinna pozostawać pod ścisłą kontrolą lekarza w razie możliwości wystąpienia powikłań spowodowanych schorzeniami współistniejącymi.

Mgr Karolina Hejnar