Hormony u kobiet – kiedy należy je badać?

Zaburzenia hormonalne to problemy związane z równowagą gospodarki hormonalnej w organizmie. Brak tej równowagi u kobiet wiąże się ze złym samopoczuciem, wahaniami nastroju i problemami z cerą. Hormony płciowe żeńskie bada się zwykle, kiedy pojawiają się powyższe problemy, występują zaburzenia miesiączkowania, czy też nadmierna potliwość. Należy pamiętać by badania poszczególnych hormonów wykonywane były w ściśle określonych dniach cyklu, najlepiej po konsultacji z lekarzem. Czym są hormony kobiece, jakie pełnią funkcję i jakie badania należy wykonać? Sprawdźmy.

Spis treści

1. Profil hormonalny dla kobiet – co to takiego?
2. Zaburzenia hormonalne u kobiet, a uciążliwe objawy
3. Zaburzenia hormonalne – jakie badania należy wykonać i kiedy?
4. Badanie prolaktyny
5. Badanie FSH
6. Badanie progesteronu
7. Badanie estradiolu
8. Hormony kobiece – wyniki powyżej normy
9. Hormony płciowe żeńskie poniżej normy

Profil hormonalny – co to takiego?

Zmiany hormonalne zachodzące w cyklu miesiączkowym bez wątpienia wpływają na zdrowie i dobre samopoczucie każdej kobiety. Kiedy dochodzi do zaburzenia funkcjonowania układu endokrynnego, czyli hormonalnego, zakłócona zostaje wspomniana wyżej równowaga, a to wiąże się z pewnymi objawami.

Sposobem na stwierdzenie nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu endokrynnego, a tym samym określenie poziomu stężenia poszczególnych hormonów, jest wykonanie profilu hormonalnego.

Do badań o profilu hormonalnym zaliczamy przede wszystkim pomiary poziomu TSH, prolaktyny, FSH, progesteronu i estradiolu.

Zaburzenia hormonalne u kobiet, a uciążliwe objawy

Na zaburzenia w gospodarce hormonalnej mogą wskazywać pewne objawy, które bywają często bagatelizowane przez kobiety. Do najbardziej charakterystycznych zaliczamy zmiany trądzikowe, nieregularne cykle miesiączkowe, przebarwienia, obniżone libido, a także nadmierne owłosienie. To jednak nie koniec. Kiedy równowaga hormonalna zostaje zachwiana, kobieta może odczuwać przewlekłe zmęczenie, gorsze samopoczucie, problemy z zasypianiem lub odwrotnie – zwiększoną senność. Jeżeli dostrzegasz u siebie podobne objawy, powinnaś skonsultować z lekarzem podstawowe badania hormonalne.

Zaburzenia hormonalne – jakie badania należy wykonać i kiedy?

Badania hormonalne z krwi obejmują zazwyczaj kontrolę pięciu najważniejszych hormonów. Badanie należy wykonywać w godzinach porannych. Optymalnie pomiędzy 8-10, ze względu na wyraźny rytm dobowy niektórych hormonów, zależność od wysiłku oraz stresu. Ponadto, należy zwrócić uwagę, aby dni poprzedzające pobranie krwi nie odbiegały istotnie od codziennej rutyny.

Badanie prolaktyny (PRL)

Istotnym dla kobiecego zdrowia hormonem jest prolaktyna. W organizmie kobiety odpowiada m.in. za produkcję mleka po porodzie oraz wzrost gruczołów piersiowych w okresie ciąży, produkuje ją przedni płat przysadki mózgowej.

Wskazaniem do wykonania badania jej poziomu są zaburzenia miesiączkowania, a także problemy z płodnością. Prolaktynę sprawdza się także w przypadku często występujących bólów głowy, przy zaburzeniach widzenia, które mogą sygnalizować obecność guza przysadki mózgowej. Badanie prolaktyny wykonuje się na czczo, istotne jest pobranie krwi rano. Bezpośrednio przed pobraniem krwi należy unikać wysiłku (np. joggingu), stresu, lecz również stosunków płciowych, które mogą spowodować kilkudziesięcioprocentowy wzrost stężenia PRL.

Badanie FSH

Hormon folikulotropowy (FSH) wytwarzany jest w przysadce mózgowej, wpływa na przebieg cyklu miesięcznego, a także stymuluje owulację, przez co ma decydujące znaczenie w przypadku starań o potomstwo. Jego wydzielanie regulowane jest za pomocą sprzężenia zwrotnego. FSH odpowiada za rozwój i dojrzewanie pęcherzyków Graffa, wspomaga produkcję estradiolu oraz progesteronu. Najwyższe stężenie FSH odnotowuje się w połowie cyklu miesięcznego, przed owulacją, a także u kobiet po menopauzie. FSH występuje także u mężczyzn i wspomaga produkcję nasienia.

Badanie FSH zlecane jest w przypadku podejrzenia problemów z płodnością, przy zaburzeniach miesiączkowania, w diagnostyce chorób przysadki mózgowej, jajników, przy oznakach przedwczesnej menopauzy; u mężczyzn – w przypadku chorób jąder oraz w diagnostyce nieprawidłowego pokwitania u nastolatków. Oprócz badania krwi stężenie FSH można oznaczać w próbce moczu oraz dobowej zbiórce moczu.

Progesteron

Progesteron, dawniej luteina, jest jednym z najważniejszych hormonów wydzielanych przez jajniki. Umożliwia zagnieżdżenie zarodka w błonie śluzowej macicy i utrzymanie ciąży, jego stężenie intensywnie wzrasta w fazie lutealnej cyklu miesięcznego i we wczesnej ciąży.

Obniżenie poziomu stężenia progesteronu wiąże się w końcówce cyklu ze złuszczaniem błony śluzowej podczas menstruacji. Na początku ciąży jest wytwarzany przez ciałko żółte, a potem także przez łożysko. Objawy związane z nadmiarem progesteronu to m.in. obrzęki nóg, rąk czy twarzy, żylaki.

Badanie Estradiolu

Badania hormonalne uwzględniają także ocenę stężenia estradiolu. Jest on jednym z estrogenów, do których zalicza się 17β-estradiol, estron oraz estriol. Estradiol produkowany jest głównie w jajnikach, w mniejszym stopniu w łożysku i przez tkankę tłuszczową. Estradiol jest odpowiedzialny za rozwój żeńskich cech płciowych, reguluje cykl miesiączkowy, rozwój piersi, przyspiesza metabolizm, wspomaga rozwój mięśni miednicy, zwiększa nawilżenie pochwy, chroni naczynia krwionośnie, zapobiega osteoporozie, gdyż odpowiada za mineralizację kości.

Badanie stężenia estradiolu we krwi wykonywane jest, gdy występują zaburzenia miesiączkowania, nieregularne krwawienia, osłabione libido, w przypadku kontroli owulacji indukowanej lekami, podczas stosowania substytucji hormonalnej, w leczeniu niepłodności, w ocenie czynności jajników, a także przy podejrzeniu nowotworu produkującego estrogeny.

Więcej na temat estradiolu przeczytasz tutaj: https://diag.pl/pacjent/estradiol-czym-jest-i-za-co-odpowiada/

Hormony kobiece – wyniki powyżej normy

Podwyższone stężenie hormonów w organizmie kobiety może sygnalizować okresowe lub przewlekłe zaburzenia gospodarki hormonalnej, które mogą wiązać się z koniecznością leczenia pod okiem specjalisty.

Zwiększone stężenie TSH występuje w chorobach tarczycy, najczęściej w zapaleniu tarczycy typu Hashimoto, w wyniku którego dochodzi do produkcji przeciwciał przeciwko enzymowi biorącemu udział w syntezie hormonów tarczycy. Choroba Hashimoto to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy, która w 95% dotyka kobiet. Zbyt wysoki poziom TSH może występować także wtedy, gdy u kobiety prowadzi się leczenie zastępcze hormonami tarczycy w niewystarczającej dawce.

Podwyższona prolaktyna obserwowana jest głównie w razie wystąpienia guza przysadki mózgowej, w przebiegu niedoczynności tarczycy, przy anoreksji, w zespole policystycznych jajników, a niekiedy w chorobach nerek. Na stężenie prolaktyny wpływa zażywanie określonych leków, np. werapamilu, estrogenów, trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych oraz metoklopramidu i leków przeciwpsychotycznych.

Hormony płciowe żeńskie poniżej normy

Powodem do niepokoju mogą być zarówno hormony płciowe powyżej, jak i poniżej normy. Niedobór prolaktyny to często efekt nieprawidłowego funkcjonowania przedniego płata przysadki w wyniku poporodowej martwicy przysadki, może występować w następstwie urazu głowy, po chirurgicznym leczeniu guzów przysadki mózgowej, w przebiegu gruźlicy czy sarkoidozy. Niskie FSH może być jednak stanem prawidłowym, tak jest np. po menopauzie oraz u dzieci, które jeszcze nie wkroczyły w okres pokwitania. Progesteron poniżej normy to objaw pierwotnej i wtórnej niedoczynności jajników, podobnie jak estradiol.

Nadmiernie niskie stężenie TSH obserwuje się w przebiegu choroby Gravesa i Basedowa, w przebiegu wola guzkowego toksycznego, niekiedy podczas występowania chorób przysadki mózgowej, takich jak guz przysadki mózgowej lub tkanek otaczających przysadkę oraz w zespole Sheehana.

Odpowiednio dobrane w konsultacji z lekarzem badania hormonalne u kobiet pozwalają uzyskać głębszy obraz  kondycji organizmu. Badania hormonalne stanowią w pewnym sensie inwestycję w dobre samopoczucie i poprawę wydolności naszego organizmu.

Bibliografia:

1. Kornel Gajewski, Estrogeny, Medycyna Praktyczna – Portal dla Pacjentów, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/171848,estrogeny
2. Paweł Herman, Hormon tyreotropowy – TSH, Medycyna Praktyczna – Portal dla Pacjentów, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/98800,hormon-tyreotropowy-tsh
3. Ewelina Malec, Prolaktyna, Medycyna Praktyczna – Portal dla Pacjentów, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/173861,prolaktyna
4. Katarzyna Jamruszkiewicz, Hormon folikulotropowy, Medycyna Praktyczna – Portal dla Pacjentów, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/172383,hormon-folikulotropowy
5. Progesteron [w:] Interna Szczeklika. Mały podręcznik, pod. red. Piotra Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.