Uchyłki jelita grubego – co to jest? Przyczyny, objawy, dieta

Choroby jelit to jedne z częstszych problemów zdrowotnych na całym świecie. Zazwyczaj powodowane są przez choroby cywilizacyjne uwarunkowane stylem życia, w tym rodzajem stosowanej diety. Jedną z chorób związanych z jelitami, a tym samym wpływająca na cały układ pokarmowy jest uchyłkowatość jelit. Uchyłki jelit, choć mogą się wydawać rzadkim problemem zdrowotnym, to dotyczą sporej części osób. Oczywiście częstotliwość występowania tego schorzenia wzrasta wraz z wiekiem, a w populacji 85-latków występuje nawet u 65%. Jednak zaobserwowano, że w ostatnim czasie zwiększa się liczba osób w młodym wieku dotkniętych tą chorobą.

Uchyłki w jelitach – co to jest?

Uchyłki jelita grubego to zgłębienia błony śluzowej i podśluzowej w warstwę mięśniową. Przypominają one kieszonki, które powstają w miejscach zmniejszonej oporności mięśniówki. Uchyłki zazwyczaj dotyczą końcowego odcinka jelita grubego, czyli esicy, ze względu na to, że jest tam największe ciśnienie, które może spowodować wepchnięcie błony śluzowej pomiędzy osłabioną mięśniówkę. W powstałych kieszonkach mogą zatrzymywać się resztki pokarmowe, prowadząc do stanów zapalnych. 

Uchyłki jelita często są bezobjawowe, jednak w przypadku pojawiających się dolegliwości mamy do czynienia z chorobą uchyłkową jelita grubego. Natomiast zaniedbanie tej choroby może prowadzić do różnych powikłań zagrażających życiu.

Przyczyny powstawania uchyłków

Za jedną z podstawowych przyczyn powstawania uchyłków uważa się dietę ubogoresztkową, czyli o zbyt małej ilości błonnika pokarmowego, jak również małą aktywność fizyczną oraz otyłość (przede wszystkim brzuszna). 

Niedostateczna ilość błonnika może prowadzić do problemów z wypróżnianiem, gdzie stolec staje się nadmiernie odwodniony, ma małą objętość oraz jest twardy i zbity. Przesunięcie takiego stolca może spowodować przyspieszenie motoryki okrężnicy, co z kolei prowadzi do wzrostu ciśnienia w jej świetle. Podwyższone ciśnienie wewnątrz jelit przenosi się na ich ścianę, a w miejscach o obniżonej oporności mechanicznej, może dochodzić do tworzenia się uchyłków. 

Dodatkowym czynnikiem mającym wpływ na powstawanie uchyłków są zaburzenia strukturalne ściany jelita takie jak utrata elastyczności i wiotczenie warstwy mięśniowej. 

Uchyłki jelita grubego – objawy

Większość osób, u których zdiagnozowano ten problem zdrowotny, nie zgłasza objawów. Mówi się wtedy o postaci bezobjawowej. Uważa się, że jedynie ok. 20% osób z uchyłkowatością wykazuje dolegliwości. Są to: 

• objawy brzuszne, najczęściej ból w lewej, dolnej części jamy brzusznej; 
• zmiany rytmu wypróżnień (zaparcia lub ich naprzemienne występowanie z biegunką);
• wzdęcia,
• nudności,
• wymioty,
• wyczuwalny opór w podbrzuszu podczas badania palpacyjnego. 

Czasami pojawiają się symptomy, takie jak chwilowe zatrzymywanie gazów i stolca, towarzyszące intensywnemu bólowi brzucha, które mogą sugerować występowanie niedrożności przewodu pokarmowego. Jeśli uchyłki występują bliżej prawej części brzucha, dolegliwości mogą imitować objawy ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego. 

Często obecność uchyłków mogą wskazywać skłonność do tworzenia stanów zapalnych i być przyczyną krwawień do światła jelita. Zapalenie uchyłków jelita grubego stanowią najczęstsze powikłanie choroby uchyłkowej. Stan zapalny pojawia się w konsekwencji zatkania ujścia uchyłku przez zalegający w jelicie stolec lub kamień kałowy. Stanowi to dobre warunki do kolonizacji bakteryjnej i rozwoju stanu zapalnego ściany jelit. 

Dowiedz się również, czym jest objaw Blumberga.

Diagnostyka i leczenie uchyłków jelita grubego

Uchyłki jelita ze względu na to, że często są bezobjawowe, są niekiedy wykrywane przypadkowo podczas badań rentgenowskich lub endoskopowych. Podczas gdy uchyłkom towarzyszą objawy, rodzaj diagnostyki uwarunkowany jest od stanu pacjenta. Może wiązać się z wykonaniem podstawowego badania USG jamy brzusznej, czy też później być rozszerzone o badanie rentgenowskie RTG jamy brzusznej, badanie tomografii komputerowej jamy brzusznej z kontrastem lub endoskopowe badanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Leczenie, jak i diagnostyka również różni się w zależności od postaci choroby. W przypadku postaci bezobjawowej uchyłków, leczenie nie jest wymagane. Zaleca się zwrócenie uwagi na poprawę stylu życia, diety, w tym zwiększenie ilości błonnika pokarmowego czy też eliminację alkoholu, jak również zwiększenie aktywności fizycznej. 

W przypadku objawowej postaci zaleca się leczenie objawowe, w tym zastosowanie leków przeciwbólowych oraz zachowawczo antybiotyków, a także zastosowanie odpowiedniej diety. Natomiast w przypadku zapalenia uchyłków jelita grubego stosowana jest antybiotykoterapia i przede wszystkim odpowiednia dieta, mająca na celu złagodzenie objawów. Niekiedy w przypadku zapalenia uchyłków o ciężkim przebiegu nieraz wymagane jest leczenie szpitalne. 

Przeprowadzenie diagnostyki i zastosowanie odpowiedniego postępowania terapeutycznego stanowi ważny czynnik w prewencji rozwoju powikłań zapalenia uchyłków jelita, które mogą stanowić zagrożenie życia. Do powikłań zapalenia uchyłków należy:

• ropień, 
• perforacja jelita, 
• niedrożność przewodu pokarmowego,
• krwawienie z uchyłku.

Dieta przy uchyłkach jelit

Dieta przy uchyłkach jelit jest uzależniona od objawów im towarzyszących. W związku z tym nie ma jednej diety na uchyłki, która sprawdziłaby się w każdym przypadku.

Dieta bogata w błonnik

W postaci bezobjawowej, w której nie występują dolegliwości bólowe, stosuje się dietę bogatą w błonnik pokarmową, czyli w surowe, nieobrane ze skórki owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste. 

Przykładowe produkty o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego:

• maliny, porzeczki, 
• płatki owsiane, otręby pszenne, 
• chleb żytni pełnoziarnisty, 
• kasza gryczana, 
• suszone śliwki, morele, jabłka
• rośliny strączkowe,
• migdały, mak, nasiona lnu.

W takiej diecie zwraca się uwagę na odpowiednie nawodnienie, nie mniej niż 2 l wody na dzień. Dodatkowo warto wyeliminować z diety wysokoprzetworzoną żywność w tym słodycze, jak również ograniczyć alkohol, a także czerwone mięso.

Dieta uboga w błonnik

Natomiast w przypadku, kiedy występują objawy, dochodzi do powstawania stanów zapalnych, a w kale pojawia się krew, dieta powinna być łagodna dla jelit. Co to oznacza? Musi być lekkostrawna. W niej ilość błonnika powinna być znacznie ograniczona. Należy zwracać szczególną uwagę na ograniczanie produktów roślinnych o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, zamieniając je na produkty o niskiej zawartości błonnika pokarmowego.

Przykładowe produkty roślinne o niskiej zawartości błonnika pokarmowego:

• pieczywo pszenne,
• ogórek, pomidor, sałata, 
• ziemniaki, buraki, kalafior, cukinia, marchew,
• banan, mango, wiśnie, brzoskwinia, truskawki, gruszka, kiwi.

W diecie łatwostrawnej zwraca się również uwagę na sposób przygotowania posiłków. Warzywa i owoce najlepiej, aby były pozbawiane skórki, mogą być lekko podgotowane, gotowane, a nawet przetarte. W diecie lekkostrawnej najlepszą metodą obróbki termicznej posiłków jest gotowanie w wodzie lub na parze, czy pieczenie w piekarniku. Oczywiście podczas takiej diety również należy przyjmować odpowiednią ilość płynów, przynajmniej 1,5 l wody na dzień. Dodatkowo należy wyeliminować wysokoprzetworzone produkty, słodycze, czekoladę, alkohol i tłuste, czerwone mięso. W diecie tej również należy znacznie ograniczyć owoce suszone, orzechy, pestki i nasiona.

Ustalenie odpowiedniej diety w uchyłkach jelit bywa trudne, ze względu na występowanie często chorób współistniejących. W związku z tym zawsze warto skonsultować sposób żywienia z dietetykiem.

Dodatkowe wsparcie jelit – probiotykoterapia

Uważa się, że jeden z czynników, które mogą mieć również wpływ na tworzenie się uchyłków, a także przyczyniać się do rozwoju zapalenia uchyłków jelit, jest nieprawidłowy skład mikrobioty jelit. W związku z tym warto zwrócić uwagę na to, jak można wesprzeć organizm, aby przywrócić równowagę mikrobiologiczną w jelitach. W tym celu warto wykonać badanie składu mikrobioty jelit – Mikrobiota jelit Pro. Jest to nieinwazyjne badanie z kału, które dostarcza informacje dotyczące składu mikrobioty prozdrowotnej i potencjalnie patogennej. Na podstawie danych o składzie mikrobioty, jak i zgłaszanych dolegliwościach, możliwe jest ustalenie indywidualnej, dopasowanej do potrzeb pacjenta terapii mikrobiologicznej składającej się z odpowiednich probiotyków.