Wodorowo-metanowe testy oddechowe – na co wskazują i kiedy są wykonywane?

Wodorowo-metanowy test oddechowy pomaga w diagnostyce niektórych chorób układu pokarmowego. Bardzo istotne jest to, aby rzetelnie przygotować się do badania – przestrzeganie ściśle określonych zasad zwiększa szansę na wiarygodny wynik. Przeprowadzenie testu jest proste, jednak wymaga od pacjenta zachowania dyscypliny.

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO)

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (ang. small intenstine bacterial overgrowth SIBO) to schorzenie polegające na nadmiernej ilości bakterii w jelicie cienkim. Dotyczy to bakterii naturalnie bytujących w jelicie grubym lub przerostu drobnoustrojów, które w niewielkiej ilości zasiedlają jelito cienkie. W związku z tym pacjent odczuwa szereg dolegliwości żołądkowo-jelitowych, do których zaliczamy między innymi: uciążliwe wzdęcia, ból brzucha, odbijanie, niestrawność czy biegunki.

SIBO dotyka ludzi niezależnie od wieku i może towarzyszyć takim schorzeniom jak zespół jelita nadwrażliwego, uchyłki jelitowe, choroby nerek, niedoczynność tarczycy czy cukrzyca. Do rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego predysponuje również przewlekłe stosowanie niektórych leków, np. przeciwbiegunkowych, opioidów itp.

Warto wiedzieć, że SIBO może współistnieć z rozrostem grzybiczym (SIFO) lub rozrostem archeonów, do których należą metanogeny (IMO).

Test oddechowy wodorowy i wodorowo-metanowy – co to jest?

Test oddechowy jest nieinwazyjnym, bezpiecznym dla pacjenta badaniem, stosowanym w diagnostyce chorób gastroendokrynologicznych, zarówno czynnościowych, jak i organicznych. Jednym z badań związanych z diagnostyką SIBO są testy oddechowe z glukozą lub laktulozą. Są one powszechnie stosowane, choć należy pamiętać, że ich czułość jest umiarkowana – kluczową rolę odgrywa tu odpowiednie przygotowanie pacjenta do testów.

Wyróżniamy:

• wodorowy test oddechowy – określa poziom wodoru w wydychanym powietrzu,
• wodorowo-metanowy test oddechowy – oprócz wodoru, wskazuje na poziom metanu w powietrzu, który wydycha pacjent.

Test wodorowo-metanowy

Komórki ludzkie nie mają zdolności do produkowania wodoru i metanu. Obecność gazów w wydychanym powietrzu świadczy o tym, że część węglowodanów czy białek nie zostaje wchłonięta na poziomie błony śluzowej jelita, ale ulega procesowi fermentacji z udziałem drobnoustrojów jelitowych. Gazy trafiają do krwiobiegu, w dalszej kolejności do płuc i usuwane są wraz z wydychanym powietrzem.

Nowoczesne testy można przeprowadzać w gabinecie lekarskim lub zakupić przez internet (e-Pakiet wysyłkowy SIBO wodorowo-metanowy test oddechowy). Te najbardziej profesjonalne służą do badania w wydychanym powietrzu wodoru i metanu (diagnostycznie) oraz dwutlenku węgla (kontrolnie, w celu weryfikacji, czy próbka została pobrana prawidłowo). Testy oddechowe wodorowo-metanowe dają pełniejszy obraz sytuacji zdrowotnej danej osoby niż testy wodorowe.

Testy oddechowe pomagają w diagnostyce SIBO i ocenie procesu trawienia oraz wchłaniania węglowodanów w jelitach – mogą wykazać, że pacjent cierpi np. na nietolerancję laktozy lub fruktozy. Wynik badania jest wskazówką dla lekarza czy trawienie pokarmów przebiega prawidłowo. Jeśli nie, konieczne jest wdrożenie sprecyzowanego leczenia.

Test oddechowy wodorowo-metanowy – wskazania

Test oddechowy wodorowo-metanowy przeprowadza się przede wszystkim u osób, u których podejrzewa się lub zostały zdiagnozowane schorzenia, takie jak np. SIBO czy zespół jelita drażliwego IBS (ang. irritable bowel syndrome). Wskazaniem do przeprowadzenia tego rodzaju diagnostyki są również:

• uchyłki w jelicie grubym,
• podejrzenie pierwotnej lub wtórnej nietolerancji laktozy lub nietolerancji sorbitolu lub ksylitolu,
• zespół złego wchłaniania,
• niewydolność trzustki, marskość wątroby,
• nieprawidłowe stolce: częste biegunki, zaparcia, tłuszczowe stolce,
• choroby zapalne jelit,
• zaburzenia odporności, takie jak np. AIDS.

Wodorowo-metanowy test oddechowy wykorzystuje się również jako narzędzie do monitorowania leczenia celiakii oraz sprawdzania stanu pacjenta po zabiegach chirurgicznych w obrębie jelit.

Test oddechowy wodorowo-metanowy – przeciwwskazania

Testowi nie powinny poddawać się osoby, które w ciągu ostatniego miesiąca stosowały antybiotykoterapię, poddały się kolonoskopii, fluoroskopii, illeoskopii, enteroklizie lub głębokiemu płukaniu okrężnicy.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do przeprowadzenia testów oddechowych jest stwierdzona lub podejrzewana dziedziczna nietolerancja fruktozy (w przypadku testu obciążenia fruktozą albo testu sorbitolowego) lub stwierdzona albo podejrzewana hipoglikemia poposiłkowa.

W przypadku testu, który realizowany jest metodą wysyłkową, pacjent powinien sprawdzić, czy nie cierpi na nadwrażliwość na którykolwiek składnik dołączony do zestawu.

Test oddechowy wodorowo-metanowy – przygotowania

Jak przygotować się do testu oddechowego wodorowo-metanowego? Choć dokładne instrukcje odnośnie do diety oraz konieczności odstawienia określonych leków przed badaniem dostępne są w internecie oraz w placówkach przeprowadzających testy, to temat ten najlepiej skonsultować z lekarzem – różne są wytyczne, związane z przygotowaniem się do badania, dlatego wszelkie wątpliwości z pewnością rozwieje specjalista.

Zwykle zaleca się zastosowanie poniższych zasad:

• 7 dni przed przystąpieniem do badania należy unikać stosowania probiotyków, środków przeczyszczających i środków prokinetycznych – zaprzestanie przyjmowania tych ostatnich należy skonsultować z lekarzem (być może zaleci on unikanie środków tego rodzaju na jeszcze dłuższy czas przed badaniem).
• 24 godziny przed przystąpieniem do testu konieczne jest wykluczenie z diety węglowodanów, błonnika, warzyw i owoców, nabiału, ziół bakteriobójczych, orzechów, napojów gazowanych, alkoholu itp. Szczegóły dotyczące diety, którą trzeba zastosować przed badaniem SIBO, należy skonsultować z lekarzem – specjalista podpowie jakich produktów trzeba bezwzględnie unikać, a jakie są dozwolone.
• Przez 12 godzin poprzedzających badanie nie wolno spożywać posiłków, należy zaprzestać żucia gumy.
• Przez 8 godzin przed przystąpieniem do badania nie należy palić papierosów.
• Pół godziny przed badaniem trzeba powstrzymać się od ćwiczeń fizycznych.

W dniu badania, osoby noszące protezy zębowe nie powinny używać kleju. Jeśli pacjent cierpi na biegunkę, należy o tym fakcie poinformować lekarza jeszcze przed przeprowadzeniem testów.

Jeśli badanie wykonuje specjalista w gabinecie lekarskim, przed przystąpieniem do procedury lekarz prawdopodobnie każe umyć zęby bez użycia specjalistycznych preparatów. Tuż przed przeprowadzeniem testu pacjent proszony jest o przepłukanie ust dużą ilością wody. Jak wspomniano wcześniej, procedurę przygotowania do badania należy szczegółowo omówić z lekarzem – podjęcie odpowiednich czynności przed wykonaniem testu jest konieczne, ponieważ tylko wtedy jest szansa na otrzymanie wiarygodnego wyniku.

Test wodorowo-metanowy – jak przebiega badanie?

Testy wodorowe oraz wodorowo-metanowe trwają około 3 godzin, a pomiary dokonywane są co 20 minut. Z uwagi na wydłużony czas badania, warto zabrać ze sobą coś do czytania lub słuchania.

Aby wykonać test wodorowo-metanowy, niezbędne jest użycie specjalnego zestawu, składającego się ze strzykawki oraz woreczka z ustnikiem. Pacjent proszony jest o dmuchanie poprzez ustnik do woreczka – podczas tej czynności pozyskiwana jest próbka do badań. Pierwsza pobierana jest na czczo, kolejne po wypiciu specjalnego roztworu odpowiedniego cukru (w zależności od podejrzanego zaburzenia podaje się glukozę, laktulozę, fruktozę lub laktozę). W trakcie badania pacjenci mogą skarżyć się na ból brzucha, wzdęcia czy luźne stolce. Podczas całej procedury należy pozostawać w spoczynku, niezalecana jest aktywność fizyczna.

Przeprowadzając domowy test oddechowy SIBO należy bezwzględnie stosować się do wskazówek, zawartych w instrukcji dołączonej do opakowania.

Testy oddechowe wodorowe i wodorowo-metanowe – wyniki

Wyniki testów oddechowych przeprowadzanych w gabinecie lekarskim dostępne są natychmiast po ukończeniu badania i przedstawia się je w formie wykresu. Interpretacji powinien dokonać lekarz (najlepiej gastroenterolog) lub doświadczony dietetyk kliniczny. Jeśli specjalista uzna za stosowne, zleci pacjentowi odpowiednie leczenie – w przypadku SIBO terapia najczęściej związana jest z przyjmowaniem antybiotyków oraz odpowiednią dietą.

Za dodatni wynik testu oddechowego w kierunku SIBO przyjmuje się:

• wzrost poziomu wodoru w wydychanym powietrzu o co najmniej 20 ppm

i/lub

• wzrost poziomu metanu w wydychanym powietrzu o co najmniej 10 ppm

w pierwszych 90 minutach testu, w porównaniu do wartości w punkcie 0 lub do najniższej wartości zaobserwowanej w ciągu pierwszych 90 minut testu.

Ostateczna diagnoza powinna być postawiona przez lekarza, z uwzględnieniem historii pacjenta i zgłaszanych objawów.

W przypadku testów wodorowo-metanowych istnieje możliwość zdiagnozowania rozrostu metanogenów w jelitach – w tej sytuacji o pozytywnym wyniku mówimy, gdy stężenie metanu w dowolnym momencie testu wynosi minimum 10 ppm. Stan taki może wskazywać na rozwój tzw. SIBO metanowego – rozrostu metanogenów w jelitach IMO (ang. intestinal methanogen overgrowth). W przypadku IMO rozrost może dotyczyć wyłącznie jelita cienkiego, jelita grubego lub obu jednocześnie.

Źródła:

1. Jabłkowski Maciej, Białkowska-Warzecha Jolanta, Jabłkowska Aleksandra, Zespół rozrostu bakteryjnego – SIBO. Jak go diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w świetle nowych wytycznych? Lekarz POZ 1/2022, 24-36.
2. e-Pakiet wysyłkowy – SIBO – wodorowo-metanowy test oddechowy, online: https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-wysylkowy-sibo-wodorowo-metanowy-test-oddechowy/, dostęp: 09.07.2023.
3. Nowak Michalina, Gulbicka Paulina, Grzymisławski Marian, Wodorowe testy oddechowe jako narzędzie w diagnostyce schorzeń gastroenterologicznych, online: https://journals.viamedica.pl/forum_zaburzen_metabolicznych/article/view/44029/33735, dostęp: 09.07.2023.
4. Wnęk Dominika, Wodorowy test oddechowy – kiedy go wykonać i jak się do niego przygotować?, online: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/168453,wodorowe-testy-oddechowe, dostęp: 10.07.2023.