Zaburzenia równowagi - jakie mogą być przyczyny?

Zaburzenia równowagi to problem polegający na braku możliwości utrzymania prawidłowej postawy ciała, spowodowany poczuciem niepewności i utraty stabilności względem podłoża podczas chodzenia lub stania. Zaburzenia równowagi mogą towarzyszyć wielu jednostkom chorobowym, jednakże najczęściej stanowią objaw chorób układu nerwowego. Co je wywołuje i jak na nie reagować?

Przyczyny zaburzeń równowagi

Zaburzenia równowagi z towarzyszącymi zazwyczaj zawrotami głowy to bardzo nieprzyjemne objawy, stosunkowo często zgłaszane przez pacjentów w gabinecie lekarskim. Szacuje się, że zaburzenia równowagi i zawroty głowy chociaż raz wystąpiły u 30% osób dorosłych i u 20% dzieci.  To dolegliwości mogące wynikać zarówno z niegroźnych schorzeń jak i chorób zagrażających życiu.

Wśród przyczyn zaburzeń równowagi wymienia się:

• guzy i zmiany zwyrodnieniowe w obrębie móżdżku;
• stwardnienie rozsiane (SM);
• neuropatie (choroby nerwów obwodowych);
• mielopatie (ucisk) i zwyrodnienia w obrębie rdzenia kręgowego;
• choroby neurodegeneracyjne (choroba Parkinsona);
• uszkodzenie narządu wzroku lub/i słuchu (błędnika);
• zaburzenia psychiczne (depresja, nerwica);
• niskie lub wysokie ciśnienie krwi;
• urazy głowy;
• spożycie alkoholu lub/i niektórych leków.

Zaburzenia równowagi a nerwica

Nerwica jest chorobą psychiczną, w której dominującą emocją jest uczucie nasilonego lęku, niepokoju i strachu. Zaburzenia lękowe w sposób negatywny wpływają na funkcjonowanie w społeczeństwie, nierzadko bywają także przyczyną objawów somatycznych, to znaczy dostrzeganych przez pacjenta dolegliwości fizycznych. Niejednokrotnie pacjenci z nerwicą zgłaszają problemy z utrzymaniem równowagi, często zaburzenia towarzyszą atakowi paniki. W przypadku choroby psychicznej sposobem na wyeliminowanie objawu, jakim są zaburzenia równowagi jest leczenie psychiatryczne oraz psychoterapia.

Zaburzenia równowagi podczas stania

Przyczyną zaburzeń równowagi w trakcie stania może być doznany uraz głowy, infekcja lub choroba ucha wewnętrznego oraz zmiany patologiczne w strukturach mózgu. Jedną z przyczyn, która odpowiada za problemy z równowagą podczas stania jest również zbyt niskie ciśnienie tętnicze krwi.

Zaburzenia równowagi podczas chodzenia

Za zaburzenie równowagi w trakcie chodzenia zwykle odpowiedzialna jest neuropatia obwodowa np. zapalenie nerwu przedsionkowego. Prawdopodobnie przyczyną zapalenia tego nerwu jest infekcja wirusowa, która zazwyczaj trwa około 3 tygodni. Pierwsze objawy pojawiają się w niedługim okresie po infekcji górnych dróg oddechowych. Chorują najczęściej osoby po 30 roku życia, a poza zaburzeniami równowagi dominującymi objawami są zawroty głowy, nudności, wymioty i oczopląs. Choroba najczęściej ustępuje samoistnie, jednak ze względu na doskwierające objawy kliniczne stosowane jest leczenie objawowe ustalone przez lekarza otolaryngologa.

Diagnostyka i leczenie zaburzeń równowagi

Zaburzenie równowagi należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem. Ze względu na mnogość różnorodnych czynników odpowiedzialnych za zaburzenia równowagi, diagnostyka jest znacznie utrudniona. Proces diagnozowania wymaga interdyscyplinarnego podejścia do pacjenta, przeprowadzenia szczegółowego wywiadu, wykonania badań obrazowych i laboratoryjnych. W diagnostyce zaburzeń równowagi uczestniczą lekarze radiolodzy (analiza badań obrazowych), neurolodzy i neurochirurdzy, okuliści, otolaryngolodzy, psychiatrzy i interniści. Leczenie zaburzeń równowagi jest ściśle uzależnione od ustalonej przyczyny objawu. Terapia jest konieczna, gdyż przewlekające się zaburzenie znacznie obniża jakość życia pacjentów. Szacuje się, że aż w 80% przypadków zaburzeń równowagi utrudniają codzienne funkcjonowanie, wykluczając chorych także z działalności zawodowej.

Bibliografia

1. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.
2. Przegląd skal i testów dla oceny czynnościowej pacjenta z zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi. Szostek-Rogula S, Zamysłowska-Szmytke E. Otorynolaryngologia 2015, 14(3): 141-149
3. Zawroty głowy i zaburzenia równowagi u osób powyżej 60. roku życia. Majda A, Zalewska-Puchała J,  Brej D. Problemy Pielęgniarstwa 2011; 19 (2): 194–201
4. Epidemiologia zawrotów głowy i zaburzeń równowagi. Narożny W, Siebert J, Wojtczak R. Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 5, 356–365