Zatrucie ołowiem – sprawdź, jak do niego dochodzi i jakie ma objawy

Ołów to toksyczny metal ciężki, który może niepostrzeżenie gromadzić się w organizmie, prowadząc do poważnych problemów zdrowotnych. Nawet niewielkie dawki, przyjmowane przez dłuższy czas, mogą powodować uszkodzenia układu nerwowego, nerek i układu krążenia. Jakie są źródła ekspozycji na ołów i objawy zatrucia tym groźnym metalem? Sprawdź, jak skutecznie diagnozować zatrucie ołowiem.

Przyczyny zatrucia ołowiem

Ołów dostaje się do organizmu głównie przez układ pokarmowy lub oddechowy. Do zatrucia dochodzi w wyniku nadmiernej ekspozycji na ten toksyczny metal. Jedną z przyczyn zatrucia ołowiem jest spożywanie zanieczyszczonej nim wody. Stare instalacje wodociągowe wykonane z ołowiu mogą powodować przenikanie metalu do wody pitnej. Ołów gromadzi się również w żywności, np. w roślinach uprawianych na zanieczyszczonej glebie. Niektóre przyprawy, kosmetyki oraz żywność importowana z krajów o mniej restrykcyjnych normach też zawierają ołów. Ponadto znajduje się on w niektórych tanich ceramicznych naczyniach i puszkach z lutowanymi łączeniami.

W pobliżu hut, zakładów przemysłowych i ruchliwych dróg gleba bywa silnie zanieczyszczona ołowiem (stanowi pozostałość po paliwach ołowiowych, czy emisjach przemysłowych). Uprawa roślin na takiej glebie lub zabawa dzieci na podwórkach zanieczyszczonych pyłem z dużą zawartością ołowiu prowadzi wówczas do zatrucia. Dodać trzeba, że ołów znajduje się również w dymie papierosowym.

Osoby pracujące w hutnictwie, w budownictwie (np. przy usuwaniu starych farb, demontażu rur), przy produkcji baterii i akumulatorów, przy recyklingu elektroniki czy w malarstwie przemysłowym, są szczególnie narażone na kontakt z ołowiem poprzez wdychanie pyłu lub dotykanie skażonych powierzchni.

📌 Sprawdź: e-Pakiet Pierwiastków – zanieczyszczenie środowiska (np. palacze papierosów, górnicy, hutnicy)

Jakie są objawy zatrucia ołowiem?

Zatrucie ołowiem może mieć charakter ostry (nagłe, silne objawy) lub przewlekły (długotrwała ekspozycja na małe dawki). Oba rodzaje zatrucia niosą poważne konsekwencje dla zdrowia, ale różnią się przebiegiem i symptomami. Nasilenie objawów zależy od stopnia narażenia na metal.

Silnemu zatruciu ołowiem towarzyszą m.in.:

• silne bóle brzucha (tzw. kolka ołowiowa),
• wymioty,
• nudności,
• biegunka lub zaparcia,
• osłabienie,
• drgawki,
• w skrajnych przypadkach śpiączka.

Objawy przewlekłego zatrucia ołowiem to zwłaszcza:

• zmęczenie,
• bóle głowy,
• problemy z pamięcią i koncentracją,
• drażliwość,
• obniżony nastrój,
• nadciśnienie tętnicze.

W wyniku przewlekłego zatrucia ołowiem rozwija się niedokrwistość (anemia) i dochodzi do zaburzenia pracy nerek. U dzieci z przewlekłym zatruciem ołowiem obserwuje się spowolniony rozwój, problemy z nauką, agresywne zachowania.

Czym grozi zatrucie ołowiem?

Długotrwała ekspozycja na ołów prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych:

• w układzie nerwowym – uszkodzenia mózgu, spadku IQ u dzieci, neuropatii;
• w układzie krążenia – nadciśnienia, chorób serca;
• w układzie pokarmowym – uszkodzenia wątroby, bólu brzucha;
• w układzie kostnym – osłabienia kości, zaburzenia wzrostu;
• w układzie rozrodczym – niepłodności, poronienia.

Jak rozpoznać zatrucie ołowiem?

Objawy zatrucia ołowiem mogą być niespecyficzne, dlatego kluczowe jest badanie ołowiu we krwi. W diagnostyce stosuje się również badanie moczu. Podwyższony poziom ołowiu w moczu świadczy o eliminacji metalu z organizmu. Lekarz zleca wówczas dodatkowo badanie poziomu protoporfiryny cynkowej (ZPP, ang. zinc protoporphyrin) w krwinkach czerwonych. O zatruciu ołowiem świadczy wzrost tężenie ZPP w krwinkach, następujący w wyniku blokady syntezy hemu, składnika hemoglobiny Na podstawie morfologii krwi (badania na anemię) rozpoznaje się niedokrwistość, która należy do głównych objawów zatrucia ołowiem. Uzupełnieniem rozpoznania jest badanie funkcji nerek i wątroby, w którym ocenia się toksyczny wpływ ołowiu na organy. 

📌 Panel pierwiastków As, Cd, Pb (arsen, kadm, ołów) we krwi – badanie

Co wypłukuje ołów z organizmu?

Ołów kumuluje się w organizmie, zwłaszcza w kościach, wątrobie i nerkach, dlatego jego eliminacja może być długotrwała. Proces ten warto wspomagać odpowiednią dietą, suplementacją oraz specjalistycznym leczeniem.

W przypadku wysokiego poziomu ołowiu we krwi lekarze stosują terapię chelatującą, czyli podawanie substancji wiążących ołów i ułatwiających jego wydalanie z moczem. Najczęściej stosowane środki to: EDTA (wersenian disodowo-wapniowy), BAL (dimerkaprol), DMSA (kwas dimerkaptobursztynowy).

Pewne składniki odżywcze ograniczają wchłanianie ołowiu i wspomagają jego wydalanie. Jednym z nich jest wapń. Pierwiastek ten zmniejsza wchłanianie ołowiu z przewodu pokarmowego. Produkty bogate w wapń to m.in.: mleko, jogurt, ser, brokuły, jarmuż, migdały.

Niedobór żelaza zwiększa przyswajanie ołowiu, dlatego odpowiedni poziom żelaza chroni organizm. Produkty bogate w żelazo to m.in.: czerwone mięso, wątróbka, jajka, fasola, szpinak, soczewica. Toksyczne działanie ołowiu zmniejsza cynk. Dlatego osoby z zatruciem ołowiem powinny spożywać pestki dyni, orzechy, owoce morza, mięso drobiowe, które są dobrym źródłem cynku.

Witamina C zwiększa wydalanie ołowiu przez nerki i wspiera produkcję glutationu, który pomaga neutralizować toksyny. Produkty bogate w witaminę C to głównie: porzeczki, cytrusy, papryka, truskawki, kiwi, natka pietruszki. Usuwanie ołowiu z organizmu wspiera też magnez, który znajduje się m.in. w orzechach, nasionach, kakao, pełnoziarnistych produktach zbożowych.

Picie dużej ilości wody wspiera oczyszczanie organizmu z ołowiu. W ten sposób nasila się pracę nerek i ułatwia wydalanie metali ciężkich. Z kolei aktywność fizyczna wspomaga krążenie i usuwanie toksyn z potem. Konieczne jest też ograniczenie dalszej ekspozycji na ołów, np. wymiana rur wodociągowych, unikanie kontaktu ze starymi farbami ołowiowymi, stosowanie filtrów do wody usuwających metale ciężkie, np. z wkładem węglowym.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Konsultacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela