Zespół Sudecka – objawy, przyczyny, diagnostyka

Zespół Sudecka, znany także jako złożony regionalny ból, to schorzenie, które charakteryzuje się silnym, trwałym bólem, zazwyczaj dotykającym jedną kończynę (rękę, nogę, ramię czy stopę) po urazie, operacji, udarze lub zawale serca. Sprawdź, w jaki sposób lekarz rozpoznaje zespół Sudecka.

Zespół Sudecka – co to jest?

Zespół Sudecka, znany również jako kompleksowy zespół bólu regionalnego (ang. Complex Regional Pain Syndrome) czy zespół odruchowej dystrofii współczulnej, to przewlekła choroba bólowa, która zazwyczaj dotyka jedną kończynę (ramię, rękę, nogę, stopę). W zespole Sudecka wyróżnia się dwa typy w zależności od tego, czy istnieje dowód na uszkodzenie nerwów:

• zespół Sudecka typu I (dawniej znany jako odbicie dystrofii bólowej) – brak leżącej u podłoża pojedynczej zmiany nerwowej – nie ma potwierdzenia uszkodzenia nerwów; najczęstsza forma zespołu Sudecka;
• zespół Sudecka typu II (dawniej znany jako przyczynowa neuralgia) – zidentyfikowana zmiana nerwowa leżąca u podłoża –  istnieje oczywiste uszkodzenie nerwów.

Zobacz także: Bóle mięśni i stawów – czego mogą być objawem? Poznaj przyczyny

Przyczyny zespołu Sudecka

Przyczyny zespołu Sudecka nie są w pełni poznane. W niektórych przypadkach pozostają niewyjaśnione, w innych wiadomo tylko, że mają związek z unieruchomieniem. Zespół rozpoznawany jest częściej u kobiet niż u mężczyzn, a średni wiek manifestacji objawów wynosi od 50 do 70 lat. Najczęstszym wyzwalaczem tego zaburzenia są urazy, takie jak złamania, skręcenia, stłuczenia, a także operacje. Nawet stosunkowo niewielkie urazy, jak zwichnięcie stawu, mogą prowadzić do zespołu Sudecka u osób predysponowanych. 

Badania sugerują, że za predyspozycje do zespołu Sudecka mogą odpowiadać geny, chociaż specyficzne geny nie zostały jeszcze jednoznacznie zidentyfikowane. Osoby urodzone w rodzinach, gdzie występuje zespół Sudecka, mogą mieć zwiększone ryzyko jego rozwoju.

Istnieją dowody sugerujące, że w odpowiedzi na uraz nieprawidłowa reakcja immunologiczna przyczynia się do stanu zapalnego i bólu charakterystycznego dla zespołu Sudecka. Przewlekły stan zapalny prowadzi do uszkodzenia nerwów, co z kolei wzmacnia ból i dysfunkcję.

Zespół Sudecka może wynikać z nieprawidłowości w przewodzeniu sygnałów bólowych przez nerwy. Uszkodzenie nerwów powoduje, że niewielkie bodźce, które zwykle nie są bolesne, są odbierane jako bardzo bolesne. Zespół Sudecka może być również związany z dysfunkcją układu autonomicznego, który kontroluje funkcje nieświadome, takie jak przepływ krwi, potliwość i regulacja temperatury. To tłumaczy niektóre z objawów zespołu Sudecka, np. zmiany temperatury skóry, potliwość i obrzęk.

Możliwy jest również związek między zespołem Sudecka a czynnikami psychicznymi, takimi jak stres, lęk i depresja. Te czynniki nie są uważane za przyczyny zespołu Sudecka, ale mogą wpływać na nasilenie objawów i trudności w leczeniu. 

Zespół Sudecka – objawy

Objawy zespołu Sudecka często rozwijają się stopniowo i mogą obejmować:

• chroniczny, intensywny ból, opisywany jako palący, kłujący lub mrowiący, który jest nieproporcjonalny do pierwotnego urazu;
• zmiany w temperaturze, kolorze i teksturze skóry na zajętej chorobą kończynie; skóra może być cieplejsza lub chłodniejsza w porównaniu do niezranionej kończyny oraz może być blada, czerwona lub nawet niebieskawa;
• zauważalne opuchnięcie, obrzęk w dotkniętym obszarze;
• zwiększona lub zmniejszona potliwość;
• zmiany we wzroście włosów i paznokci, które mogą rosnąć szybciej lub wolniej niż zwykle;
• problemy z ruchem – sztywność stawów, trudności w poruszaniu, a nawet osłabienie mięśni;
• hipersensytywność – dotknięta kończyna może być nadzwyczaj wrażliwa na dotyk, wibracje, zimno i ciepło.

Przeczytaj również: Ból w mostku między piersiami – co może oznaczać?

Jak rozpoznać zespół Sudecka?

Diagnozowanie zespołu Sudecka może być trudne ze względu na brak jednolitych, specyficznych testów diagnostycznych. Rozpoznanie zespołu Sudecka rozpoczyna się od badania podmiotowego. Lekarz zbiera szczegółowe informacje na temat historii medycznej pacjenta, w tym o wcześniejszych urazach, operacjach, a także o charakterze i lokalizacji bólu. Podczas badania fizykalnego lekarz szuka typowych objawów zespołu Sudecka, takich jak ból, zmiany w temperaturze skóry, kolorze, obrzęk, stany zapalne, a także funkcje motoryczne i zniekształcenia stawów.

Następnie przeprowadzane jest badanie przedmiotowe. Do diagnozowania często wykorzystuje się kryteria Budapest. Są to kryteria kliniczne, takie jak:

• stały ból, który jest nieproporcjonalny do jakiegokolwiek incydentu wywołującego go;
• obecność co najmniej jednego objawu w trzech z czterech poniższych kategorii:
  • sensoryczne: dowody na nadmierny ból przy dotyku;
  • wasomotoryczne: zmiany temperatury, zmiany koloru skóry;
  • sudomotoryczne/oedemy: obrzęk, zmiany potliwości;
  • motoryczne/troficzne: osłabienie, zanik, drżenia, zmiany we wzroście włosów;
• brak innej diagnozy, która wyjaśniałaby objawy.

Chociaż nie istnieją specyficzne testy laboratoryjne do diagnozy zespołu Sudecka, niektóre badania mogą być pomocne w ocenie stanu i w wykluczeniu innych przyczyn podobnych objawów, np. nerwobólu, zapalenia stawów, chorób naczyniowych, infekcji. Mogą to być:

• badania obrazowe, takie jak RTG i MRI, używane do oceny zmian w tkankach miękkich i kościach, które towarzyszą zespołowi Sudecka;
• scyntygrafia kości – może wykazać nierównomierne gromadzenie się radioaktywnego materiału w kościach, wskazujące na zespół Sudecka;
• testy na przewodnictwo nerwowe – czasem stosowane, aby sprawdzić uszkodzenia nerwów.

Sprawdź, czym jest e-Pakiet kostny i jakie ma zastosowanie.

Autor: Olga Dąbska