Zespół Townesa-Brocksa – objawy, przyczyny, diagnoza

Zespół Townesa-Brocksa (TBS) to rzadkie schorzenie genetyczne. Został po raz pierwszy opisany w 1972 roku przez Philipa L. Townesa i Erica Brocksa, którzy zidentyfikowali go u ojca i jego pięciorga dzieci. Stan ten jest złożony i obejmuje szereg objawów, które mogą obejmować wady uszu, nerek, kończyn oraz odbytu. Zrozumienie tego zespołu jest kluczowe dla wczesnej diagnozy i skutecznego zarządzania jego objawami.

Przyczyny zespołu Townesa-Brocksa

Zespół Townesa-Brocksa jest spowodowany mutacjami w genie SALL1, który znajduje się na chromosomie 16q12.1. Gen ten odgrywa kluczową rolę w rozwoju embrionalnym, w tym w formowaniu kończyn, uszu i innych organów. Mutacje w tym genie prowadzą do produkcji nieprawidłowej wersji białka SALL1, co zakłóca normalne procesy rozwojowe. Zespół Townesa-Brocksa dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący, co oznacza, że wystarczy jedna zmutowana kopia genu w każdej komórce, aby wywołać chorobę. Osoby z TBS mają 50% szans na przekazanie zmutowanego genu swojemu potomstwu.

📌 Przeczytaj, czym jest zespół BOR.

Mechanizm działania genu SALL1

Białko SALL1 działa jako czynnik transkrypcyjny, co oznacza, że wiąże się z określonymi regionami DNA i reguluje aktywność genów odpowiedzialnych za rozwój różnych tkanek i organów. W przypadku mutacji białko może nie działać prawidłowo, co prowadzi do zaburzeń w rozwoju.

• Mutacje punktowe: większość mutacji w genie SALL1 prowadzi do produkcji skróconej wersji białka, które nie funkcjonuje prawidłowo.
• Brak białka: niektóre rzadkie mutacje uniemożliwiają produkcję białka SALL1, co prowadzi do niedoboru funkcjonalnego białka w komórkach.

Objawy zespołu Townesa-Brocksa

Objawy zespołu Townesa-Brocksa mogą być bardzo zróżnicowane, co sprawia, że diagnoza jest często trudna. Wśród najczęściej występujących objawów wymienia się:

Wady uszu

Osoby z TBS często mają wady rozwojowe uszu, które mogą obejmować:

• Dysplazję uszu: małe, nisko osadzone uszy z niewielkim zagięciem górnej części obrąbka.
• Upośledzenie słuchu: może występować w różnym stopniu, od łagodnego do głębokiego.

📌 Poznaj możliwe przyczyny bólu ucha.

Anomalie nerek

Wady nerek są kolejnym istotnym objawem TBS. Mogą obejmować:

• Agenazję nerek: brak jednej lub obu nerek.
• Dysplazję nerek: nieprawidłowy rozwój nerek, prowadzący do przewlekłej choroby nerek.

Wady kończyn

Osoby z TBS mogą doświadczać różnych wad kończyn, takich jak:

• Trójpaliczkowe kciuki: kciuki z trzema paliczkami zamiast dwóch.
• Syndaktylia: zrośnięte palce u rąk lub nóg.

Anomalie odbytu

Wady rozwojowe odbytu, m.in.:

• Niedrożność odbytu: brak lub zamknięcie odbytu.
• Przetoki odbytniczo-pochwowe lub odbytniczo-pęcherzowe.
• Zaburzenia anatomiczne: mogą prowadzić do powikłań żołądkowo-jelitowych.

Inne objawy

• Wady serca (rzadko, np. ubytek przegrody międzyprzedsionkowej).
• Opóźnienie rozwoju intelektualnego (rzadko, nie jest typowe).

W przypadku podejrzenia zespołu Townesa-Brocksa ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem specjalistą, który może przeprowadzić odpowiednie badania i zaproponować dalsze kroki. Wczesna diagnoza i interwencja mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów z TBS.

Diagnoza zespołu Townesa-Brocksa

Diagnostyka TBS opiera się głównie na obserwacji klinicznej oraz badaniach genetycznych. W przypadku podejrzenia zespołu lekarze zwracają uwagę na charakterystyczne objawy. Podczas wizyty lekarz przeprowadza dokładny wywiad medyczny i badanie fizykalne, aby zidentyfikować wszelkie wady rozwojowe. Kluczowe objawy to: anomalie uszu, wady nerek, problemy z kończynami.

Potwierdzenie diagnozy TBS może wymagać badań genetycznych, które polegają na:

• Sekwencjonowaniu genu SALL1, czyli identyfikacji mutacji w genie.
• Analizie kariotypu: ocenie chromosomów.

📌 Dowiedz się więcej na temat badania w kierunku zespołu Townesa-Brocksa.

Lekarz może zlecić dodatkowo:

• Badania obrazowe: USG nerek (ocenę struktury nerek), RTG lub rezonans magnetyczny (ocenę kończyn i kręgosłupa), echokardiografię (w przypadku podejrzenia wad serca). 
• Badania audiologiczne: audiometria tonalna lub badanie ABR w celu wykrycia niedosłuchu.
• Badania laboratoryjne: badanie funkcji nerek (kreatyninę, mocznik, GFR).

Diagnostyka różnicowa

Ze względu na zróżnicowany fenotyp TBS może być mylony z innymi zespołami wad rozwojowych:

• Zespołem VACTERL (wady kręgów, odbytu, serca, tchawicy, przełyku, nerek i kończyn).
• Zespołem Holt-Orama (wady kończyn i serca).
• Zespołem Fanconiego (niedokrwistość aplastyczna, wady kończyn).
• Innymi zespołami z atrezją odbytu.

Zarządzanie i leczenie

Zespół Townesa-Brocksa jest nieuleczalny, a postępowanie terapeutyczne koncentruje się na leczeniu objawów:

• Chirurgiczne korekcje: wady odbytu, polidaktylia.
• Wsparcie audiologiczne: aparaty słuchowe lub implanty ślimakowe.
• Monitorowanie funkcji nerek: regularne badania w celu oceny ryzyka niewydolności nerek.
• Rehabilitacja i terapia wspierająca: wsparcie psychologiczne, fizjoterapia.

Zespół Townesa-Brocksa jest złożonym schorzeniem, które wymaga wczesnej diagnozy i interdyscyplinarnego podejścia do leczenia. Dzięki zrozumieniu przyczyn, objawów i możliwości diagnostycznych pacjenci mogą otrzymać odpowiednią opiekę i wsparcie.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska