Niedobór witaminy D. Jak go rozpoznać i mu zapobiegać?
- Czym jest witamina D i jakie funkcje pełni w organizmie?
- Poziom witaminy D3 – jak się go bada?
- Niedobór witaminy D3 – kto powinien się badać?
- Niedobór witaminy D − objawy
- Brak witaminy D w dostatecznej ilości − jakie może nieść konsekwencje zdrowotne?
- Niedobór witaminy D − jak mu zapobiegać i jak leczyć?
Przed nami kolejne jesienne i zimowe miesiące, a wraz z nimi długie, wieczory – niestety, gdyż u wielu osób powodują one ogólny spadek samopoczucia i przygnębienie. Ale depresja zimowa i zmęczenie mogą mieć również przyczyny natury medycznej. Jedną z nich jest niedobór witaminy D, szczególnie częsty w okresie zimowym, ponieważ do produkcji tej witaminy w organizmie niezbędne jest promieniowanie słoneczne. Brak dostatecznej ekspozycji na słońce sprawia, że większość Polaków cierpi na niedobór witaminy D. Poznaj objawy niedoboru wit. D i dowiedz się jak mu zapobiegać.
Czym jest witamina D i jakie funkcje pełni w organizmie?
Grupa witamin D obejmuje witaminę D2 pochodzenia roślinnego i witaminę D3 pochodzenia zwierzęcego. Prekursor witaminy D3 (7-dehydrocholesterol) jest produkowany w naszym organizmie głównie w naskórku i ulega przekształceniu do witaminy D3 pod wpływem światła. W mniejszych ilościach witamina D może być pobierana również z pokarmu. Niezależnie od źródła pochodzenia, początkowo występuje ona w formie nieaktywnej, która musi być aktywowana chemiczne, w dwóch etapach.
Witamina D3, zarówno z produkcji endogennej, jak i ze źródeł zewnętrznych – egzogenna, dociera krwiobiegiem do wątroby, gdzie jest przekształcana do 25-OH witaminy D3 (w tej formie jest magazynowana i transportowana). Niewielka ilość 25-OH witaminy D3 transportowana jest następnie do nerek, gdzie ulega przekształceniu do aktywnej biologicznie formy witaminy D3, kalcytriolu (1,25-(OH)2 D). Produkcja aktywnej biologicznie witaminy D3 jest ściśle regulowana i następuje tylko w momencie zapotrzebowania organizmu. Nadmiar witaminy D3 (w postaci prewitaminy) syntetyzowanej pod wpływem długiej ekspozycji na UV jest rozkładany w miejscu powstania, gdyż prewitamina D sama jest fotolabilna i rozkładana przez UV do nieaktywnych metabolitów.
Kalcytriol może wywoływać różny efekt w zależności od organu, w którym jest syntetyzowany. Wytworzony w nerkach bierze udział w metabolizmie wapnia i fosforu. Jest niezbędny w przyswajaniu składników mineralnych z jelita cienkiego, wpływając na kondycję kości. Kalcytriol ma również wpływ na istotne funkcje regulacyjne układu sercowo-naczyniowego, immunologicznego, nerwowego, mięśniowego oraz skóry.
Poziom witaminy D3 – jak się go bada?
Oznaczenie witaminy D wiąże się z pobraniem niewielkiej ilości krwi. W badaniu oznacza się nieaktywną biologicznie formę witaminy D 25-OH. Dlaczego? Badania wskazują, że u pacjentów z niedoborem witaminy D poziom 1,25-(OH)2 D jest zwykle w normie. Oznaczenie poziomu witaminy D możesz wykonać praktycznie w każdym laboratorium diagnostycznym.
Jaki jest odpowiedni poziom witaminy D?
Badania epidemiologiczne wykazują, że stężenie witaminy D lub jej metabolitów u większości dorosłych nie osiąga pożądanego poziomu. Optymalna koncentracja witaminy D 25-OH wynosi od 31 do 70 ng/ml.
25-OH witamina D Stężenie [ng/ml]
toksyczne >151
nadmiar 71-150
górna granica normy 51-70
optymalny 31-50
poniżej normy 21-30
umiarkowany niedobór 11-20
ciężki niedobór <10
Niedobór witaminy D3 – kto powinien się badać?
Osoby ze zwiększonym ryzykiem niedoboru witaminy D powinny badać się regularnie. W grupie tej znajdują się:
- niemowlęta, małe dzieci,
- kobiety w ciąży,
- dorośli powyżej 60. roku życia,
- osoby, u których ekspozycja skóry na światło słoneczne jest niewystarczająca (np. z powodu pracy w zamkniętych pomieszczeniach),
- osoby z intensywną pigmentacją skóry,
- osoby, których dieta jest uboga w produkty zawierające witaminę D (np. weganie),
- osoby cierpiące na uszkodzenia wątroby, niewydolność nerek lub przewlekłą chorobę zapalną jelit.
Wskazaniem do oznaczenia 25-OH witaminy D jest również monitorowanie leczenia niedoboru witaminy D. Oznaczenie zazwyczaj wykonuje się 3 miesiące po rozpoczęciu terapii, a następnie po uzyskaniu optymalnego stężenia witaminy w surowicy – co 6 miesięcy. Istotne jest również ustalenie przyczyny deficytu i kontynuacja suplementacji witaminy D w odpowiednich dawkach.
Niedobór witaminy D − objawy
Pierwszym objawem niedoboru witaminy D są: przewlekłe zmęczenie, ból kończyn, skurcze mięśni i zwiększona podatność na infekcje. W przypadku takiego podejrzenia należy wykonać pomiar, który pomoże uniknąć ciężkiego deficytu i zredukuje ryzyko poważnych chorób nim spowodowanych. Warto mieć na uwadze, że objawy niedoboru witaminy D często są na tyle nieswoiste lub słabo wyrażone, że bardzo łatwo je całkowicie przeoczyć.
Brak witaminy D w dostatecznej ilości − jakie może nieść konsekwencje zdrowotne?
Trwały niedobór witaminy D jest czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób:
- kości (zapalenie kości i chrząstki, osteoporoza),
- układu sercowo-naczyniowego,
- osłabienia mięśni,
- chorób autoimmunologicznych (np. cukrzyca typu I),
- chorób zakaźnych, astmy,
- przewlekłego zapalenia dziąseł,
- depresji, demencji i innych chorób psychiatrycznych i neurologicznych,
- osłabienia odporności i związanych z tym infekcji,
- chorób nowotworowych.
Niedobór witaminy D − jak mu zapobiegać i jak leczyć?
Zanim rozpoczniesz suplementację witaminy D, warto wykonać oznaczenie jej poziomu we krwi. Na podstawie wyniku, wraz ze swoim lekarzem podejmiecie decyzję czy suplementacja w ogóle jest konieczna, a jeśli tak, dopasujecie wówczas odpowiednią dawkę leku lub suplementu. Prawidłowa dawka ustalana jest indywidualnie nie tylko w oparciu o wynik, ale także Twój wiek, wagę, nawyki zdrowotne czy ekspozycję na światło słoneczne.
W niektórych grupach wiekowych, odgórnie zaleca się odpowiednią suplementację, np. u noworodków i niemowląt witaminę D suplementuje się od pierwszych dni życia.
