Witamina D3 metabolit 1,25(OH)2

Oznaczanie czynnej witaminy D: 1,25(OH)2D przydatne  w przebiegu zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej, w tym chorób metabolicznych tkanki kostnej. Witamina D, chemicznie będąca grupą związków steroidowych, jest fizjologicznie aktywna w procesach związanych z gospodarką wapniowo-fosforanową organizmu oraz prawidłową strukturą i funkcją kości. Najważniejszymi formami witaminy D są: występująca naturalnie w roślinach witamina D2  (ergokalcyferol) i występująca u zwierząt witamina D3 (cholekalcyferol), różniące się strukturą bocznego łańcucha. U człowieka D2 i D3 fizjologicznie nie są witaminami, lecz prohormonami, gdyż postać aktywnej biologicznie witaminy D: 1,25-dihydroksywitaminy D inaczej 1,25(OH)2D, uzyskują w wyniku przekształceń metabolicznych (hydroksylacji), następujących kolejno w wątrobie i nerkach. Znajomość poziomu witaminy D jest istotna w diagnostyce i leczeniu krzywicy, osteomalacji i osteoporozy oraz planowaniu i kontroli suplementacji pochodnymi witaminy D. Oznaczenie stężenia kalcytriolu (1alfa, 25-dihydroksycholekalcyferolu, 1,25-(OH)2D3), najważniejszego aktywnego metabolitu witaminy D, powstałego z cholekalcyferolu, jest użyteczne w ocenie hiperkalcemii, hiperkalcurii, hipokalcemii oraz w chorobach kości i zaburzeniach mineralnych. Wzrost stężenia kalcytriolu może występować w gruźlicy, sarkoidozie i innych chorobach ziarniniakowych. 1,25-(OH)2D3 powstaje w nerkach w wyniku hydroksylacji cząsteczki kalcydiolu [25(OH)D] w pozycji 1α [patrz: Witamina D metabolit 25(OH)]. Jego aktywność biologiczna jest wielokrotnie wyższa niż kalcydiolu, ale cechuje się krótkim okresem półtrwania, wynoszącym 4–6 godzin. Do czynników regulujących poziom 1,25-(OH)2D3 należą: stężenie PTH, poziom fosforanów i wapnia  oraz stężenie aktywnej witaminy D (1,25(OH)2D). 1,25-(OH)2D3  pobudza wchłanianie wapnia i fosforu w przewodzie pokarmowym, w nerkach ogranicza własną syntezę i wzmacnia metabolizm. Ponadto w wysokich stężeniach indukuje pierwotne komórki monocytowe w szpiku do przemiany w osteoklasty oraz stymuluje osteoblasty do produkcji cytokin wpływających na aktywność osteoklastów.