Sarkoidoza – objawy, na które należy zwracać uwagę. Jakie badania wykonać?

Sarkoidoza to choroba typowo objawiająca się powiększeniem węzłów chłonnych we wnękach płuc i zmianami miąższu płuc, lecz sporadycznie zajmująca również inne narządy. W miejscach objętych procesem chorobowym, powstają zapalne guzki utworzone przez limfocyty i makrofagi, tzw. ziarniniaki. Sarkoidoza częściej atakuje kobiety i młodych dorosłych, ale mogą na nią zachorować osoby w każdym wieku.

Co to jest sarkoidoza i co o niej wiemy?  

Sarkoidoza jest uogólnioną chorobą ziarniniakową, najczęściej zajmującą śródpiersie i płuca (w około 80% przypadków), niekiedy obejmującą inne narządy, np. skórę, serce, ośrodkowy układ nerwowy czy narząd wzroku. Jej przyczyna pozostaje nieznana. U większości chorych, sarkoidoza cofa się samoistnie, bez potrzeby leczenia i bez trwałych następstw. Niemniej jednak, u części chorych, sarkoidoza przebiega w sposób przewlekły i postępujący, a jej efektem może być nawet niewydolność oddechowa i śmierć.

Sarkoidoza – diagnostyka choroby

Jeśli zaobserwujesz u siebie jakiekolwiek niepokojące objawy (dowiesz się o nich za chwilę), koniecznie udaj się do lekarza, który na podstawie dokładnego wywiadu i badania fizykalnego, zdecyduje o dalszej diagnostyce. Przydatne mogą okazać się badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, pomiar stężenia  wapnia czy oznaczenie enzymu konwertującego angiotensynę (ACE). Możesz je wykonać, np. w DIAGNOSTYCE. Bardzo ważnym badaniem jest RTG klatki piersiowej, w którym poszukuje się charakterystycznych dla sarkoidozy zmian w płucach.

W niektórych przypadkach, diagnostykę poszerza się o badania czynnościowe układu oddechowego, tomografię komputerową wysokiej rozdzielczości czy rezonans magnetyczny (np. w celu oceny zajęcia serca czy układu nerwowego). Bronchoskopia (czyli badanie endoskopowe dróg oddechowych, polegające na wprowadzeniu specjalnego urządzenia – endoskopu do dróg oddechowych) pozwala wykonać biopsję (np. węzłów chłonnych, błony śluzowej oskrzela czy płuca), ale nie we wszystkich przypadkach jest ona konieczna. By wykluczyć zajęcie narządu wzroku, wykonywane jest badanie okulistyczne.

Sarkoidoza – objawy

Sarkoidoza może przebiegać bezobjawowo (jej jedyną manifestacją może być wówczas niedające objawów powiększenie węzłów chłonnych wnęk płuc). U około 30% chorych pojawiają się niecharakterystyczne objawy ogólne, takie jak uczucie zmęczenia, osłabienie, wzrost temperatury ciała, nocne poty czy spadek apetytu i wagi.

Sarkoidoza płuc, która występuje najczęściej, może manifestować się dusznością, kaszlem oraz bólem i uciskiem za mostkiem. Do symptomów związanych z objęciem procesem chorobowym innych narządów zalicza się niebolesne powiększenie węzłów chłonnych, bóle stawów i mięśni, powiększenie wątroby i śledziony, ból i zaczerwienienie oka, zaburzenia widzenia czy ból i powiększenie ślinianki przyusznej.

Sarkoidoza skórna często wiąże się z pojawieniem się rumienia guzowatego, którego istotą są słabo odgraniczone, czerwonofioletowe, ucieplone i bolesne guzy w tkance podskórnej, najczęściej umiejscowione na przedniej powierzchni łydek, ale również na udach, pośladkach czy w innych miejscach ciała. Zmiany skórne mogą występować także w postaci plamisto-grudkowych wykwitów, niewielkich owrzodzeń czy odbarwień. Zajęcie serca prowadzi do objawów zaburzeń rytmu serca i jego niewydolności, a gdy choroba obejmie ośrodkowy układ nerwowy, częstym objawem jest porażenie nerwu twarzowego ( a czasem innych nerwów czaszkowych). Znacznie rzadziej może dojść do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zmian w rdzeniu kręgowym.

Charakterystyczny ostry początek choroby, cechujący się gorączką, bólami stawowymi, rumieniem guzowatym i powiększeniem węzłów chłonnych wnęk płucnych, nazywany jest zespołem Löfgrena. Taki początek sarkoidozy, a także bezobjawowe powiększenie węzłów chłonnych wnęk płuc, wiążą się z dobrym rokowaniem i dużym prawdopodobieństwem, że choroba ustąpi sama, bez potrzeby leczenia. W istocie, u większości pacjentów (około 85%), sarkoidoza cofa się samoistnie w ciągu 2 lat od jej rozpoznania. Warto mieć jednak świadomość, jak ważne jest pozostawanie pod opieką lekarza. Powikłania choroby mogą bowiem obejmować nadciśnienie płucne, niewydolność oddechową, niewydolność serca i nagły zgon sercowy, zrosty między tęczówką i soczewką prowadzące nawet do utraty wzroku, kamicę nerkową, niewydolność nerek, niedoczynność tarczycy czy niedoczynność nadnerczy.

Sarkoidoza – leczenie. Sarkoidoza – dieta

Sarkoidoza w wielu przypadkach nie wymaga żadnej specjalnej terapii, lecz w niektórych sytuacjach (narastające zmiany w miąższu płuc, zajęcie serca, układu nerwowego czy oka) leczenie jest konieczne. Preparatami pierwszego wyboru są glikokortykosteroidy, ale stosuje się również inne leki (np. metotreksat, azatioprynę, leflunomid czy przeciwciała anty-TNF alfa). Warto pamiętać o prowadzeniu zdrowego stylu życia, unikaniu palenia papierosów i zbilansowanej diecie dostosowanej do swoich potrzeb. W razie jakichkolwiek wątpliwości, nie wahaj się zapytać o radę swojego lekarza.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020
• Sarkoidoza – M. Twardowska