ACTH

 Ilościowe oznaczenie poziomu hormonu ACTH w krwi jest pomocne w diagnostyce niedoczynności i nadczynności kory nadnerczy i diagnostyce różnicowej zaburzeń poziomu kortyzolu. ACTH (ang. adrenocorticotropic hormone), adrenokortykotropina,  jest hormonem polipeptydowym wytwarzanym i wydzielanym przez przedni płat przysadki pod wpływem podwzgórzowego hormonu uwalniającego kortykotropinę- kortykoliberyny, CRH (ang. corticotropin-releasing hormone). ACTH fizjologicznie powoduje zwiększenie syntezy i wydzielania kortyzolu oraz androgenów przez nadnercza. Z drugiej strony wydzielanie ACTH jest regulowane przez poziom kortyzolu we krwi na drodze ujemnego sprzężenia zwrotnego oraz przez endogenne  opioidy.  ACTH należy do osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (CRH, ACTH, kortyzol) . CRH i  ACTH wydzielane są pulsacyjnie, wykazując rytm dobowy z najwyższymi stężeniami pomiędzy godziną 4 rano i 12 w południe. Pomiarów we krwi dokonuje się najczęściej w godzinach 8-9 rano  oraz około godziny 24. Dobowy rytm wydzielania ACTH jest zaburzany przez dodatkowe wyrzuty spowodowane stresem, stanem lękowym, urazem i zabiegiem operacyjnym,  wysiłkiem i anoreksją. Oznaczenie stężenia ACTH w krwi przeprowadza się w diagnostyce różnicowej niewydolności i nadczynności nadnerczy. Wzrost ACTH jest typowy dla pierwotnej niewydolności nadnerczy (choroba Addisona), podczas, gdy niskie wartości są typowe dla niewydolności nadnerczy,  wtórnej w stosunku do zaburzeń przysadki. Oznaczenia ACTH jest pomocne dla ustalenia przyczyn nadmiernego wydzielania kortyzolu w zespole Cushinga. Niskie stężenia są typowe dla uszkodzenia lub hiperplazji kory nadnerczy, natomiast wysokie dla ektopowego wytwarzania ACTH lub nadmiernego wydzielania przez przysadkę.  ACTH i kortyzol oznacza się równocześnie w diagnostyce różnicowej takich stanów, jak nowotwór przysadki (choroba Cushinga), nowotwór nadnerczy, ektopowe wydzielanie ACTH, choroba Addisona, niedoczynność przysadki mózgowej.