anty-CCP

Badanie wykorzystywane w diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Ma istotne znaczenie  diagnostyczne we wczesnym i niezróżnicowanym zapaleniu stawów u chorych z niejednoznacznymi objawami; umożliwia  określenie postępującej formy choroby.  Przeciwciała IgG przeciwko cyklicznemu peptydowi cytrulinowemu  (anty-CCP) są specyficznym markerem RZS. Epitopy (miejsca wiązania)  dla przeciwciał anty-CCP powstają  w  białkach  prekursorowych należących do grupy filaggrin  w komórkach epidermalnych maziówki chorego stawu.  Proces tworzenia nowego epitopu polega na potranslacyjnej przemianie aminokwasu argininy w cytrulinę w procesie deiminacji pod wpływem enzymu deiminazy,  której podniesiona aktywność jest jednym z  objawów choroby. Nowopowstałe struktury białek cytrulinowych stymulują powstawanie autoprzeciwciał anty-CCP należących, obok przeciwciał przeciwkeratynowych, przeciwfilagrynowych i przeciw czynnikowi okołojądrowemu, do grupy autoprzeciwciał obecnych we krwi chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Oznaczanie anty-CCP charakteryzuje się swoistością diagnostyczną dla RZS zdecydowanie wyższą niż czynnik reumatoidalny (RF), przy zachowaniu porównywalnej z RF czułości diagnostycznej. Pomiar anty-CCP, zwłaszcza z dodatnim RF,  pozwala na różnicowanie RZS z innymi rodzajami zapalenia stawów, innymi chorobami tkanki łącznej i infekcjami. Potwierdza ponadto rozpoznanie u chorych na tzw. seronegatywny RZS (ujemny RF).  Oznaczenie anty-CCP pozwala na ocenę ciężkości choroby i wskazanie chorych zagrożonych  rozwojem nadżerkowej postaci choroby (łączne oznaczenie RF i anty-CCP).

Przyczyny wzrostu stężenia: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).

Brak

Oznaczenie przeciwciał anty-CCP wykorzystywane jest w diagnozowaniu określonych chorób autoimmunologicznych,w szczególności RZS, czyli reumatoidalnego zapalenia stawów. Choroba ta jest jednym z najczęściej występujących schorzeń reumatycznych. Wczesne rozpoznanie RZS jest niezwykle istotne ze względu na postępujący charakter tej jednostki chorobowej. Dzięki odpowiednio sprawnemu postawieniu diagnozy możliwe jest szybkie wdrożenie właściwego leczenia, co znacząco poprawia rokowania pacjenta. Czym są przeciwciała anty-CCP, kiedy należy wykonać badanie przeciwciał anty-CCP, jakie objawy mogą wskazywać na rozwój RZS oraz w jaki sposób interpretować wyniki badania przeciwciał anty-CCP?

Badanie przeciwciał anty-CCP to test diagnostyczny, który polega na oznaczeniu specyficznych immunoglobulin we krwi pacjenta. Przeciwciała to białka produkowane przez wyspecjalizowane komórki ludzkiego układu odpornościowego w odpowiedzi na wniknięcie do organizmu różnego typu patogenów, takich jak m.in. bakterie lub wirusy. W przebiegu niektórych schorzeń z grupy chorób autoimmunologicznych organizm rozpoznaje własne komórki jako obce i uruchamia przeciwko nim proces zapalny. Przeciwciała anty-CCP to przykład tych patologicznych autoprzeciwciał. To przeciwciało skierowane jest przeciwko wielu białkom oraz peptydom, które w swojej budowie zawierają cytrulinę.

Cytrulina występuje przede wszystkim w białkach, które pochodzą z tkanek zmienionych zapalnie. Dodatkowo, duże ilości białek bogatych w cytrulinę znajdują się w obrębie tkanek stawów. Z tego powodu oznaczenie przeciwciał anty-CCP jest szczególnie użyteczne w diagnozowaniu RZS, czyli reumatoidalnego zapalenia stawów.

Badanie przeciwciał anty-CCP przeprowadzane jest w próbce krwi żylnej pacjenta, najczęściej pobieranej z naczyń podskórnych zlokalizowanych w dole łokciowym. Test ten nie wymaga specjalnego przygotowania. Przed jego przeprowadzeniem warto jednak skonsultować się z lekarzem, jako że w procesie diagnostycznym reumatoidalnego zapalenia stawów oraz innych chorób autoimmunologicznych, może być konieczne wykonanie dodatkowych badań (m.in. oznaczenie stężenia RF – czynnika reumatoidalnego), które wraz z wynikiem badania anty-CCP pozwolą na postawienie trafnego rozpoznania oraz dobranie właściwego leczenia.

Podstawowym zastosowaniem badania przeciwciał anty-CCP jest diagnostyka RZS (reumatoidalnego zapalenia stawów). Dzięki oznaczeniu tych przeciwciał, w połączeniu z wynikami innych badań laboratoryjnych oraz charakterystycznym obrazem klinicznym możliwe jest sprawne zdiagnozowanie RZS, nawet na dość wczesnych etapach rozwoju choroby.

Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba zaliczana do grupy schorzeń reumatycznych, czyli związanych z występowaniem przewlekłych stanów zapalnych tkanek łącznych. Dawniej RZS było nazywane „artretyzmem”.  Obecnie jest to jedna z najczęściej występujących chorób układowych. Szacuje się, że w Polsce na RZS może chorować nawet do 1,5% populacji, przy czym kobiety chorują ok. 3 razy częściej niż mężczyźni. Znacząca większość przypadków choroby pojawia się u osób od 40 do 60 roku życia.

Dokładne przyczyny rozwoju RZS nie są znane. Na występowanie zmian patologicznych wpływa kilka czynników. Istotną rolę w rozwoju RZS odgrywają czynniki genetyczne – w przypadku występowania tej choroby w rodzinie ryzyko zachorowania wzrasta. Ryzyko rozwoju RZS mogą zwiększać także palenie tytoniu oraz przewlekłe niedobory witaminy D. Istnieje hipoteza, która łączy rozwój reumatoidalnego zapalenia stawów z przebytymi w przeszłości zakażeniami, zarówno wirusowymi, jak i bakteryjnymi.

W przebiegu RZS dochodzi do pojawienia się nasilonych stanów zapalnych w obrębie tkanek tworzących stawy. Zjawisko to rozwija się na skutek nieprawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego danej osoby. Tkanki stawowe rozpoznawane są wówczas jako obce antygeny, przez co zostaje uruchomiony proces immunologiczny, który ma na celu ich zwalczanie. Omawiana choroba ma charakter przewlekły. Z czasem jej trwania dochodzi do postępującej destrukcji kości i okolicznych tkanek oraz związanego z nimi rozwoju deformacji oraz znacznego pogorszenia zakresu ruchomości stawów. Z tego powodu istotne jest szybkie postawienie rozpoznania RZS, dzięki czemu możliwe będzie wdrożenie właściwego leczenia oraz znaczące spowolnienie postępu choroby.

Ze względu na przebieg kliniczny choroby wyróżnia się 3 główne typy RZS:

• Typ I –może dochodzić do samoistnej remisji procesów patologicznych. Dodatkowo zazwyczaj organizm dobrze reaguje na leczenie, a przebieg choroby jest na ogół łagodny.
• Typ II – łagodny postęp choroby, jednak dość powolny, bez znacznej, nagłej progresji zmian chorobowych. Umiarkowana skuteczność leczenia modyfikującego przebieg.
• Typ III – słaba odpowiedź na leczenie, szybki postęp nasilonych zmian patologicznych oraz związanych z nimi powikłań destrukcji stawów.

Przeprowadzenie badania przeciwciał anty-CCP zalecane jest osobom, które doświadczają dolegliwości mogących wskazywać na rozwój reumatoidalnego zapalenia stawów. Typowy obraz kliniczny obejmuje dolegliwości ogólne oraz objawy ze strony układu ruchu, takie jak m.in.:

• Uogólnione pogorszenie samopoczucia,
• Przewlekłe zmęczenie,
• Przewlekły stan podgorączkowy o niewielkim nasileniu,
• Utrata masy ciała,
• Zwiększona męczliwość,
• Ból i obrzęk stawów,
• Zwiększone ucieplenie i przekrwienie tkanek okołostawowych.

U około 15% do 25% pacjentów występują także objawy pozastawowe RZS. Jedną z najczęstszych manifestacji pozastawowych są tzw. guzki reumatoidalne. Są to niewielkie, twarde, niebolesne zgrubienia, które rozwijają się w obrębie tkanki podskórnej. Najczęściej pojawiają się w okolicy łokci, pięt lub kłykciów dłoni, jednak mogą uwidaczniać się także w innych lokalizacjach.

Poza guzkami reumatoidalnymi do zmian pozastawowych RZS zalicza się także m.in.:

• Zapalenie osierdzia,
• Zmiany w obrębie zastawek serca oraz mięśnia sercowego,
• Nadciśnienie,
• Miażdżycę (oraz związane z nią incydenty sercowo-naczyniowe),
• Zapalenie opłucnej,
• Włóknienie płuc,
• Zapalenie rogówki i spojówek,
• Zapalenie nerek,
• Amyloidozę nerek wtórną,
• Zapalenie naczyń krwionośnych małego i średniego kalibru,
• Polineuropatie obwodowe,
• Zespół cieśni nadgarstka,
• Zespoły bólowe kręgosłupa (wynikające z ucisku na korzenie nerwowe),
• Zaburzenia czynności wątroby.

W celu interpretacji wyników badania przeciwciał anty-CCP należy zestawić otrzymane rezultaty z zakresem norm referencyjnych, które umieszczane są na dokumentacji wydawanej osobie badanej. Ze względu na odmienne metody analityczne, dokładny zakres norm dla anty-CCP może nieznacznie różnić się pomiędzy poszczególnymi placówkami diagnostycznymi.

Warto pamiętać, że interpretacja badania przeciwciał anty-CCP powinna uwzględniać także wyniki innych badań związanych z rozpoznawaniem chorób reumatologicznych, takich jak m.in. RF (czynnik reumatoidalny), OB. (odczyn Biernackiego), CRP (białko C-reaktywne), pełna morfologia krwi obwodowej oraz PPJ (przeciwciała przeciwjądrowe). Dokładny zakres badań laboratoryjnych zależny jest od obrazu klinicznego i każdorazowo powinien być planowany wraz z lekarzem.

Wynik ujemny badania przeciwciał anty-CCP (nazywany także wynikiem negatywnym) oznacza, że we krwi osoby badanej nie zostały wykryte przeciwciała przeciwko cyklicznemu peptydowi cytrulinowanemu. Brak przeciwciał anty-CCP we krwi nie wyklucza jednak występowania reumatoidalnego zapalenia stawów u danej osoby. W przypadku braku wykrytych przeciwciał, przy jednoczesnym występowaniu innych, klinicznych, objawów wskazujących na rozwój RZS, mówi się o tzw. seronegatywnym (lub też seroujemnym) reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Dodatni wynik badania anty-CCP, określany także jako wynik pozytywny oznacza, że omawiane przeciwciała zostały wykryte we krwi pacjenta. W zestawieniu z obrazem klinicznym oraz wynikami innych badań najczęściej pozwala to na postawienie rozpoznania RZS. W celu oceny stopnia zaawansowania choroby oraz dokładnego zaplanowania dalszego postępowania medycznego, lekarz może zadecydować o konieczności przeprowadzenia dodatkowych badań laboratoryjnych lub obrazowych. Podstawowym badaniem obrazowym w przebiegu RZS jest zdjęcie RTG zajętych stawów, które pozwala na uwidocznienie ewentualnej destrukcji tkanki kostnej. Dodatkowo, możliwe jest przeprowadzenie badania USG w celu oceny stopnia nasilenia procesów zapalnych. Postępowanie lecznicze każdorazowo dobierane jest indywidualnie do danego pacjenta.