CA 125

 

CA 125 (z ang. carcinoma antigen 125, carcinoma antigen 125)  jest markerem raka jajników,  użytecznym w ocenie skuteczności leczenia, w wykrywaniu nawrotów  i prognozowaniu  czasu przeżycia chorych. Stężenie CA 125 w surowicy  koreluje z wielkością zmiany nowotworowej. Jest również przydatny w wykrywaniu endometriozy. Rak jajnika stanowi ok. 4 % wszystkich nowotworów u kobiet, w Polsce notuje się ponad 3300 przypadków rocznie. Jest szczególnie niebezpieczny z powodu braku specyficznych objawów. CA 125 jest wykrywany  w surowicy krwi chorych. Identyfikowany jest w 80% przypadków późnych stadiów  (III i IV stopień)   nieśluzowych raków jajnika i 50% raków śluzowych, nowotworów zawierających komórki  podobne do nabłonka gruczołowego szyjki macicy (wyróżnia się 25 głównych typów nowotworów jajnika).  Podniesiony poziom CA 125 stwierdzany jest ponadto w przypadkach raka trzustki, płuca, żołądka i w chłoniakach,  w stanach fizjologicznych: w ciąży, w trakcie miesiączki i w połogu oraz w niezłośliwych stanach patologicznych, jak endometrioza, zapalenie jajowodu,  mięśniaki macicy, zapalenie osierdzia, niewydolność wątroby, sarkoidoza, choroby tkanki łącznej. Pomiar raku jajnika CA 125 stosowany jest w monitorowaniu chemioterapii chorych, z podniesionym stężeniem markera przed wdrożeniem leczenia operacyjnego i chemioterapii. Spadek poziomu CA 125 w trakcie kolejnych cykli chemioterapii sugeruje jej skuteczność, brak zmian lub wzrost stężenia oznacza zazwyczaj niedoszczętny zabieg chirurgiczny lub przerzuty. Oznaczanie CA 125 w badaniach przesiewowych w kierunku  raka jajnika nie jest zalecane z powodu jego ograniczonej specyficzności. Ponieważ równoczesna ocena kilku markerów nowotworowych jest silniejsza diagnostycznie od wyników oznaczeń pojedynczych markerów, tworzone są zestawy oznaczeń posiadających wspólnie większą czułość diagnostyczną. CA 125 wchodzi w skład algorytmu oceny ryzyka raka jajnika – ROMA,  uwzględniającego oznaczenia  CA 125 i HE4 (ang. human epididymis protein 4) oraz dane związane ze statusem hormonalnej badanej (badanie 198). Biochemicznie,  CA 125 inaczej mucyna 16  jest dużą glikoproteiną o masie 1000 kDa, występującą w kilku formach, o nieznanej funkcji biologicznej.